­­

-Өөрийн улс орондоо хилийн хориг тавиулсан Элчин өөр улс гүрэнд ямар юмных нь итгэлийн гүүр болох вэ дээ-

Оффшор бүсэд мөнгө угаасан гэх Элчин сайдыг АТГ-ын мөрдөгч нар илрүүлэн шалгаж байна. Энэ нь ямар нэгэн гомдол, мэдээллийн мөрөөр хийж буй ажил биш бөгөөд цэвэр ажиллагааны илрүүлэл гэж мэдэгдлээ. Улаанбаатарт болсон Элчин сайдуудын цугларалтад ирээд байсан түүнд одоогоор хилийн хориг тавиад байгаа гэсэн. “Мөрдөн шалгах ажиллагаа үргэлжилж байгаа тул дэлгэрэнгүй мэдээлэх боломжгүй. Харин нэг л зүйлийг баттай хэлж чадахаар байна. Юу гэхээр АТГ-ын мөрдөн шалгах ажиллагаа дайчин байдгийн зэрэгцээ манай гадаад харилцаа ч мөн давшингуй байдаг. Хууль бусаар гадагш гарсан хөрөнгийг буцаах чиглэлээр олон удаагийн сургалтад манай мөрдөгч нар идэвхтэй оролцдог, энэ жил АТГ нь хөрөнгө буцаах сүлжээний даргалагч улсын статустай ажиллаж байгаа билээ” хэмээн албаны эх сурвалж мэдээлсэн. Оффшор бүсэд мөнгө угаасан энэхүү эрхэм нь Франц улсад эх орноо төлөөлөн суугаа Элчин сайд А.Баттөр байжээ гэх мэдээлэл хэвлэлээр шуугиад эхэллээ. Хилийн хориг тавигдсан нөхрийг одоо Улаанбаатарт, АТГ-т үргэлжлүүлэн шалгаж байгаа аж.Тэрбээр, визний хураамжийн мөнгийг гэр бүлийн гишүүдээрээ дамжуулан авсан байж болзошгүй, тухайн мөнгөөрөө усан үзмийн талбайтай тансаг байр худалдан авч, мөнгө угаасан байж болзошгүй нөхцөл байдал илрээд байгаа аж. Харийн улс гүрэнд Монгол Улсаа төлөөлөх Онц бөгөөд Бүрэн Эрхэт Элчит Сайд төрөлх улс орныхоо хилийн хоригт орно гэдэг соёлт хүн төрөлхтний түүхэнд ховорхон л сонсогдох гутамшигт чимээ мөн. Нэгэн цагт элчин харилцааны соёлоороо дэлхийд гайхагдаж байсан монголчууд өнөөдөр орчлон ертөнцийн шившиг болж байгаа нь дэндүү гутамшигтай. Өөрийн нутгийнхаа хилийн дээсийг алхах эрхгүй болсон Элчин сайд өөр улс гүрнийхэнд улс төр, соёл, иргэншлийн итгэлийн гүүр болно гэхэд тун ч бэрх.

Тамхины контрабанд хийж эх орныхоо нэрийг сэвтүүлэгсэд

Монголын дипломатууд тамхины хэрэгт холбогддогоороо Европт алдартай. Өмнө нь олон албан тушаалтан ийм хэрэгт холбогдож нэр хүндээ сэвтүүлж байжээ. Элчин сайдын яамныхан улсынхаа нэрийг баахан сэвтүүлж, ял шийтгэл сонсож байгаад хөөгдөж нутагтаа ирдэг. Тэд Монголд ирээд л өндөр алба хашдаг нь хэнд ч нууц биш. Тэр ч бүү хэл 2000 оноос өмнө олон улсад Монголын данстай тамхины сүлжээ хүртэл байсан. “Блэк Морган”-ыхан гэдэг нэртэй энэ бүлэг Английн тамхины томоохон компанийн бүтээгдэхүүнийг Европын орнууд руу зөөдөг, Монголд оруулж ирдэг байсан гэж байгаа. Тэд Польшийн Брестийн хилийн боомтоор хууль бусаар тамхи нэвтрүүлдэг гэдэг мэдээлэл олон улсад аль хэдийнээ цацагдаж, бүр “Загалмайлсан эцэг”-ийг нь хүртэл зарлаж байсан удаатай. Энэхүү хууль бус наймааны гол эзэн нь Болгар дахь Монголын Элчин сайдын зөвлөх асан Д.Шатарбал. Тэрээр дипломат дугаартай албаны машиндаа 120 кг хар тамхи тээвэрлэж яваад 2005 оны гуравдугаар сарын 23-нд Болгарын тусгай албаныханд баригдан багагүй шуугиан тарьсан. Болгарын хууль, хяналтынхан түүнийг таван сарын турш мөрдсөний эцэст үйлдэл дээр нь баривчиллаа хэмээн мэдэгдэж байв. Тээвэрлэж явсан хар тамхи нь бараг 23 сая ам.долларын үнэ хүрэх эд байсан гээд бодохоор Д.Шатарбал гэгч нь нэлээд “том гар” байсан бололтой байдаг. Тэр ч бүү хэл Монголын нэгэн дипломат ажилтны гэргий тамхины наймаа эрхэлдэг дипломатчдын сүлжээг толгойлдог байсан тухай хар мэдээ ч бас байна. Тэд өөрсдийнхөө болоод Вьетнам хамтрагчдынхаа 7.7 сая ширхэг тамхийг Украин, Болгараас Европын холбооны улсууд уруу дипломат эрх ямбаараа бамбай хийн татваргүй нэвтрүүлдэг байсан гэж байгаа. Хууль бус наймаанаас 1.2 сая еврогийн хохирол учирсан гэж гаальчид тогтоосон байна. Энэ сүлжээ Германы Лейпциг хотод төвлөрч, дамлахаар бэлтгэсэн янжуураа багцлан боож дипломат шуудан маягаар өнгөлөн далдалж вьетнамчуудаар дамжуулан Европын холбооны улсууд уруу гаргадаг байсан гэнэ. Анх тэднийг Чехийн гаалийн албаныхан сэжиглэсэн байна. Хэргийн гол эзэн нь Москва дахь ЭСЯ-ны зөвлөхөөр ажиллаж байсан Ганболд түүний эхнэр Сэлэнгэ нар. Энэ жагсаалт тун урт.

Тамхины хэрэгт холбогдож байсан албан тушаалтнууд...

Ц.Цолмон-Гадаад хэргийн дэд сайд асан. ОХУ-д Элчин сайдаар сууж байхдаа (1998-2001 онд) тамхины наймааг анх зохион байгуулалтад оруулсан хүний нэг гэгддэг.

Алтансайхан-ГХЯ-нд дипломат ажилтнаар ажиллаж байхдаа ХБНГУ-д тамхины наймаа эрхэлж байгаад 2001 онд баригдсан.

С.Эрдэнээ-Монгол Улсаас Австри улсад суугаа ЭСЯ-нд атташегаар ажиллаж байсан. Гадаад хэргийн сайд асан Л.Эрдэнэчулууны дотнын анд. ХБНГУ-д тамхины хууль бус наймаа хийсэн хэргээр 2002 онд саатуулагдан, тус улсын хууль хяналтынхан нэг хэсэг хорьж байгаад сулласан.

Баярхүү-Бельги дэх Монгол Улсын ЭСЯ-нд ажиллаж байсан. Англид 2003 онд тамхины наймаа хийж явахад нь саатуулсан.

Цэрэнсодном-Унгарт суугаа ЭСЯ-нд ажиллаж байхдаа тамхины наймааны хэргээр 2003 онд саатуулагдсан.

Д.Шатарбал-БНБУ-д суугаа Монгол Улсын ЭСЯ-ны зөвлөхөөр ажиллаж байхдаа их хэмжээний хар тамхийг дипломат дугаартай машинаараа тээвэрлэж явахад нь тус улсын тусгай албаныхан баривчилсан. Болгарт хорьж байгаад манай талд шилжүүлсэн. Тамхины хууль бус наймаанд холбогдон шүүхээс ял шийтгүүлсэн ганц дипломатч. Шүүхээс түүнд найман жилийн хорих ял ногдуулсан, ял эдэлж байгаад гарсан.

“Болгар” хэмээх Ганболд- Дипломат байгууллагын үйлчилгээ, аж ахуйн газрын орлогч даргаар ажиллаж байсан. БНБУ-д суугаа Элчин сайдын яаманд ажиллаж байхаасаа эхлэн тамхины наймаа хийсэн гэдэг. ОХУ-д суугаа Монгол Улсын ЭСЯ-нд Элчин зөвлөх байхдаа эхнэр Сэлэнгийн хамт тамхины наймаа хийж яваад 2005 онд ХБНГУ-д баривчлагдсан. Энэ хэргээр эхнэр нь нэг хэсэг тус улсад ял эдэлсэн.

Б.Даваадорж-Тамхины хууль бус наймаа хийсэн хэргээр шалгагдаж байсан. “Монгол Улсын Элчин сайдын яамны дипломат дугаартай машинаа алдсан” гэж тухайн үед мэдүүлж байжээ. Хэрэгт холбогдуулан шалгах үед алдсан гээд байсан машин нь гэнэт олдсон. Албаны машинаа тамхины наймаачдад ашиглуулж байсан хэмээн түүнийг сэжиглэдэг. Ийм хэрэгт холбогдсон ч ХБНГУ-д суугаа Монгол Улсын Элчин сайдаар томилогдож чадсан. Х.Бэхбат-Женевт Элчин сайдаар сууж байхдаа тамхины хууль бус наймаанд оролцсон хэргээр нэг хэсэг шалгуулсан.

Д.Далайжаргал-Гадаад хэргийн сайд асан Л.Эрдэнэчулууны хүн гэгддэг. Түүний туслахаар ажиллаж байгаад дипломат албанд шилжсэн. Энэ албанд хууль бусаар томилогдсон хэмээн хэл аманд өртөж байсан. Франц дахь Монгол Улсын ЭСЯ-нд зөвлөхөөр ажиллаж байхдаа их хэмжээний тамхийг хууль бусаар хил нэвтрүүлсэн хэрэгт холбогдсон. ЮНЕСКО-гийн Монголын үндэсний хорооны ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажилласан. БСШУЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдож ажиллаж байсан.

Х.Болдбаатар-Беларусийн Брестэд сууж асан Монгол Улсын консул. Польшт тамхины хууль бус наймаа эрхлэгч Цэвэгмид гэдэг хүнийг шүүхээс батлан даалтаар авч, оргуулсан хэргээр тус улсад саатуулагдсан. Тус улсын Люблин мужийн хууль хяналтын байгууллагаас консул Х.Болдбаатарыг дээрх хууль бус наймаачинтай холбоотой хэмээн сэжиглэж, саатуулж байсан.

Б.Санжмятав-Франц дахь ЭСЯ-ны Элчин зөвлөхийн алба хашиж байсан. Хууль бус наймаа хийсэн хэргээр 2006 онд Польшт шалгагдаж байсан. Францад алба хашиж байхдаа нэг жилийн дотор Европын улсуудаар 150 удаа ямар хэргээр зорчиж байснаа тайлбарлахыг шаарджээ. Тэрбээр “Эхнэрийнхээ хамт биеэ эмчлүүлсэн” гэдэг боловч түүнийгээ нотлох баримт гаргаж өгөөгүй юм.

С.Цоггэрэл-Мэргэжлийн тагнуулч, ТЕГ-ын Гадаад тагнуулын газрын даргаар ажиллаж байгаад дипломат албанд шилжсэн. ОХУ дахь Монгол Улсын Элчин сайдын яаманд ажиллаж байхдаа тамхины хэрэгт сэжиглэгдэж байсан ч мултарч Чех улсад Элчин сайдаар томилогдсон.

А.Баатарцогт-Хошууч генерал. ХХЕГ-т ажиллаж байгаад ОХУ-д суугаа ЭСЯнд хилийн төлөөлөгчөөр сууж байсан. Тамхины хэрэгт гардан оролцоогүй ч түүний албан өрөөнд байсан төмөр шүүгээнээс 250 гаруй мянган ам.доллар алдагдсаныг дээрх хууль бус наймааны мөнгө хэмээн сэжиглэж байсан. Энэ хэргийн дараа ОХУ-ын Эрхүү хотод консулаар томилогдсон.

Энхбат-ХБНГУ-д их хэмжээний тамхи авч яваад баригдсан. Дипломат албанд ажилладаггүй хэрнээ дипломат паспорттай явж байсан гэдэг. Эхнэр Нархажид нь тухайн үед Япон дахь ЭСЯ-нд ажиллаж байжээ.

Г.Дашдаваа-БНБУ дахь Монгол Улсын ЭСЯ-нд ажиллаж байсан. Эхнэрийн хамт тамхины наймаа хийсэн хэрэгт сэжиглэгдэж байжээ. Хууль бус наймаа хийсэн, улсынхаа нэрийг сэвтүүлсэн хүмүүсийг албан тушаалаар өөгшүүлэн шагнадаг гэдгийг энэ жагсаалт батлаад өгнө. Тиймээс гадныхан Монгол Улс конторбандчдыг ивээлдээ авдаг гэж ойлгодог болсон гэдэг.

Элчин дипломатууд тамхины контрабандаас хар тамхи тээвэрлэгч болтлоо “томров”

Монгол Улсын дипломат албаны нэр хүнд олон улсын тавцанд шалдаа бууж, дэлхий дахинаа ичгүүртэйгээр шившиглэгдэж байгаа нь тэсч, тэвчихийн эцэсгүй гутамшиг болсон нь тамхины наймаачдаар хязгаарлагдсангүй. Монголчууд төрт ёс гэж юу байдгийг дэлхийд таниулж, олон улсын харилцаанд дипломат албыг үндэслэсэн үндэстэн атлаа өдгөө XXI зууны эхний хорин жилд ингэж гутамшиг болох ч гэж дээ, чааваас. Дэлхийн хэвлэл мэдээллийнхэн, тэр тусмаа Европын хэвлэлүүдээр байсхийгээд л Монголын дипломатуудын үйлдсэн гэмт хэргийн талаар бичдэг боллоо. Манай диплоаматчдыг эртнээс хар тамхины наймааны сүлжээнд орсон байж болох ноцтой баримтуудыг гаргасаар байгаа. Турк улсын Истанбул хотод суугаа Ерөнхий консулын газрын дипломат ажилтан Б.Баттүшиг, жолооч С.Эрдэнэбаяр нар 70 кг буюу гурван сая еврогийн үнэ бүхий геройныг албаныхаа машинаар тээвэрлэж яваад ХБНГУ-ын Дрезден хотын гаалийн ажилтнуудад саатуулагдаж, хоригдсон. ГХЯ-ынхан эл мэдээллийг нуухыг хичээсэн ч чадаагүй.Хар тамхины наймаа нь хүн төрөлхтний эсрэг өдүүлж буй гэмт хэрэгт тооцогддог. Асар их мөнгө эргэлдүүлдэг энэ наймааны сүлжээг таслан зогсоох гэж дэлхийн улс орнууд олон зуун жил тэмцэж ирсэн. Хар тамхины наймааг дагаж бүхий л төрлийн гэмт хэрэг, хүчирхийлэл цэцэглэдэг болохоор үндсээр нь таслан зогсоохын төлөө улс орнуудын үе үеийн төр, засгууд хүнд хүчир тэмцэл хийж ирсэн. Гэтэл Монгол Улсыг гадаадад төлөөлж буй манай дипломат алба, тэнд ажиллагсад энэ наймааны сүлжээнд эртнээс орсон нь аймшигтай. Ерээд оны дунд үеэс хойш Монголын дипломат алба үндсэн үүргээ F дүнтэй гүйцэтгэн, буруу замаар будаа тээхийг хичээх болсон гэвэл үнэнээс төдийлэн хол зөрөөд байхгүй. Тэр цаг үеэс эхлэн улстөрч, эрх мэдэлтнүүд дипломат албанд хувийн эрх ашиг, сонирхлоо ил тодоор шургуулж эхэлсэн байдаг юм. Гадаад харилцааны яаманд мэргэшсэн мэргэжлийн дипломатчид биш улс төрийн томилгоогоор төрийн түшээд, сайд, дарга нар, төрийн томчуудын садан хамаатан, ах дүүс, найз нөхөд, тойрон хүрээлэгчид нар пиг дүүрч, Монголын дипломат албаны нэр хүнд яг энэ цаг үеэс хойш гадаад ертөнцөд ханш нь унасан хувьцаа шиг үнэгүйдэх болсон нь гашуун үнэн. Энэ талаар манай хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд Монголын дипломат алба ураг, садан төрлийн алба боллоо гэдгийг олон жил сануулж, бичиж ирсэн. Гадаад харилцааны яам төдийгүй гадаад улс дахь ЭСЯ-дуудад тэр чигээрээ улстөрчдийн шахааны, шагналын, өр төлөөсний хүмүүс томилогддог болсноор энэ байдал улам даамжирч, өнөөдөр ГХЯ-нд бараг жишиг журам болоод хэвшчихсэн.

Дипломат албаны тухай хуулинд “Монгол Улсын хууль тогтоомж, олон улсын эрх зүйн хэм хэмжээний хүрээнд Монгол төрийн гадаад бодлогын зорилт, чиг үүргийг нэгдмэл, залгамж чанарыг хадгалах замаар хэрэгжүүлэх мэргэшсэн үйл ажиллагааг дипломат алба гэнэ” гээд уг нь тодорхой зааж бичсэн байдаг ч ГХЯ эсрэгээр нь ойлгож хэрэгжүүлдэг газар болж хувирсан гэдгийг тус яамны томилгоонуудаас харж болдог. Европын хамтын нийгэмлэгийн улс орнуудын тусгай албад, хар тамхи, контрабандын наймааны эсрэг тэмцдэг бүтцүүд, хил, гаалийнхан Монголын дипломат албанынханд итгэхээ байж, хамгийн сэжигтэйд тооцох боллоо. Аль ч улс орны дипломат эрх дарх нэн хүндэтгэлтэй байдаг бол Монголынх тийм биш болсон.

Монголын дипломатуудыг Европын улс орнуудад визтэй зорчдог болгочихож мэдэхээр тийм нөхцөл байдлыг манай “контрабандчин-хар тамхины наймаачин” дипломатчид өөрсдөө үүсгэж байна. Энэ бүхэнд ГХЯ-наас гадна үе үеийн төр, засаг буруутай. Монгол Улсын дипломат албанд томилогдсон хүн төр, улс, ард түмэндээ тангараг өргөдөг. Тэд “Монгол Улсын иргэн би Монгол Улсынхаа тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдал, үндэсний эрх ашгийг ямагт дээдлэн, Монгол Улсынхаа гадаад бодлогыг хэрэгжүүлэх үйлст үнэнч шударгаар хичээн зүтгэж, дипломат ажилтны нэр төр, ёс зүйн хэм хэмжээг эрхэмлэн биелүүлж, төрийн нууцыг чандлан явахаа тангараглая. Хэрэв өргөсөн тангаргаасаа няцвал төрийн хуулиар хатуу цээрлэл хүлээнэ” гэж тангарагладаг. Харамсалтай нь тангаргаасаа няцсан олон олон хүн, жишээ хөвөрсөөр. Хэн нь ч хариуцлага, цээрлэл хүлээсэн тохиолдол байхгүй. Харин ч өргөсөн тангаргаа зөрчих бүрийд албан тушаал ахиж, баян тансаг амьдарч байгаа жишээ олон. Монголд хар тамхи, амны тамхи, автомашины хууль бус наймаа гээд асар унацтай атлаа хориотой наймаа нь гагцхүү ГХЯ-ныхны хийдэг монополь бизнес болоод удлаа.

Хар тамхины наймааг К.Сайрааны охин эхлүүлсэн

Дипломатуудын хар тамхины наймааг эхлүүлсэн хүн нь Каирт Элчин сайд байсан К.Сайраан гэдэг. Түүний охин нь Туркийн хар тамхины наймааны сүлжээнд холбогдож, Туркээс Грек рүү хар тамхи зөөвөрлөж яваад баривчлагдан Европын гянданд бүх насаараа хоригдох ял сонсоод баларч байхад нь тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Н.Багабанди Грекийн Ерөнхийлөгчид захидал бичиж байж ялаас мулталсан байдгийг мэдэх хүн тийм ч цөөн биш. Хэрэв зээ тэр үед Н.Багабанди эх орноосоо урвасан К.Сайраанд тал засахаасаа илүү Монголын ирээдүйн төлөө шийдвэр гаргаж чадсан бол гэх харамсал одоо ч дотроос хөндүүрлэдэг юм. Монгол Улс, монголчуудын талаар Грект анхны “имиж” нь ингэж төлөвшсөн байх. Тэр цагаас эхлэн хар тамхины зөөврийн түүх бичигдэнэ. Тамхины наймаагаар гаршаад хэл ам татлан Европоос хөөгдөж ирсэн нэг нөхрийг ГХЯ-наасаа хөөгдөхөд Т.Бадамжунай сайд байхдаа дэргэдээ авч, дараахан нь Европын Холбооны дэргэд суух Элчин сайдаар эргүүлэн томилж байсан баримт бий.

Манай Элчин сайд нар тамхины зөөврийн наймаа эрхэлж, зарим нь бүр амиа алдаж байсан харамсалтай түүх ч бий. Тухайлбал, Польшид сууж байсан Монголын Элчин сайд Герман руу “бараа”-гаа оруулж өгчихөөд буцаж явахдаа хурдны зам дээр осолдож амиа алдсан талаарх мэдээг ГХЯ олон нийтээс нуусны балаг одоо ч үргэлжилсээр байна. Болгарт Элчин сайд байсан Г.Дашдаваа гэдэг эрхэм эхнэрийнхээ хамт тамхины наймааны хэрэгт холбогдож Европын тусгай албадад бүртгэгдсэн байдаг. Энэ эрхмийг тийм хэрэг үйлдлээ гэж сонсоод үнэмших аргагүй. Социализмын үед ГЯЯ-ны орлогч сайд, социалист Кубад Элчин сайд байсан мэргэшсэн дипломатч хүн шүү дээ. Түүнчлэн Прагад сууж байгаа Элчин сайд Нямаагийн Наранбат гэдэг залуу Польшийн Эрүүгийн цагдаад эрэн сурвалжлагдаад Монголынхоо нэрийг шавартай хутгаж яваа талаар мэдээ дуулдаж байсан. Тэдний гэр бүл Чехэд байх үедээ тамхины наймаа хийж, ашиг асар ихээр олж, Улаанбаатарт буцаж ирээд талбайн дэргэд ҮЭ-ийн төв байрны доод давхрын урд жигүүрийг тэр чигт нь авч, чех гутлын дэлгүүр, чех пивоны ресторан нээн ажиллуулж байсан нь тамхины наймааны орлогоос боссон бизнес байлаа.

Ерөөсөө ийнхүү хар, бор тамхины наймаа дипломат албыг нөмрөх болсны бурууг Гадаад харилцааны яамны Төрийн албаны салбар зөвлөл, Төрийн захиргааны удирдлагын газрын удирдлага хүлээх ёстой. Өөрсдөө наймаанд оролцоод явдаггүй ч бусдад дипломат болон албан паспорт шийтгэн олгодог, томилгоо хийдэг гол тушаалтнууд тэд. Жолооч нарыг ажилд авдаг, томилдог Дипломат байгууллагуудын үйлчилгээ эрхлэх газар гэж үнэндээ бүрэн мафижсан байгууллага байдаг гэж байгаа. Тус байгууллагын дарга нар нь гадаадад дипломат албанд үйлчлэх жолооч нарыг томилохдоо урьдчилгаа мөнгө авдаг бичигдээгүй хуультай болоод удаж байгаа аж. Томилогдож очсон нөгөө нөхөр “шархаа” нөхөх гэж тамхины зөөвөр зайлшгүй хийх болдог тухай мэддэг нэгний ярихыг сонсож байлаа.

Арваад жилийн тэртээ авилгын айхтар сүлжээ илэрч байжээ. ДБҮЭГ-ын дэд дарга Д.Лхамсүрэн гэдэг эмэгтэй бүр ханш тогтоож, жолооч нарыг томилуулдаг, томилгоог ТЗУГ-ын дарга Б.Ганболд албажуулаад, ТНБД бөгөөд Төрийн албаны салбар зөвлөлийн даргад мэдүүлдэг, Р.Алтангэрэл нь томилдог сүлжээ ажиллаж байсан нь ГХ-ны сайдын сонорт хүрч, Д.Лхамсүрэнг халаад Р.Алтангэрэл, Б.Ганболд нар тэр хатагтайг Казахстан руу томилж явуулжээ. Хэрэв томилолт өгөхгүй бол хам хэргээ дэлгэж, Р.Алтангэрэлийн Элчин сайд болохыг болиулна гэдэгтээ тулж дарамталсан гэдгийг тус яамны ажилтнууд сайн мэддэг, ярьдаг юм билээ. Хатагтай Д.Лхамсүрэн харин Алма-Аты хотоос Европ руу тамхины зөөврийг гялалзуулж өгсөн гэдэг. Бүр тэтгэвэрт суутлаа тэр ажлаа дипломат албатайгаа хослуулжээ. Түүний хүргэн Д.Батсайхан нь Г.Дашдаваа сайдтайгаа тамхины наймааг хамтран цэцэглүүлж явсан туршлагатай нэгэн.

Нэгэн цагт БХ-ын сайд, ГХЯ-ны дэд сайдаар ажиллаж байсан Ц.Цолмон ОХУ-д Элчин сайд байхдаа ажилтнуудаа бүр хуваарьт оруулж, тамхины наймаа хийлгэдэг байсан нь манай дипломат алба хэрхэн дампуурсныг, ёс зүйн хувьд яаж ялзарч, цагаандаа гарсны жишээ юм.Монгол Улсын нүүр царай, нэр төр болсон энэ чухал салбарыг улс төрийн нөлөөллөөс ангид байлгаж, жинхэнэ мэргэшсэн, туршлагатай, тулхтай мэргэжилтнүүдийг ажиллуулж, гадаадад томилж чаддаг, тийм шударга тогтолцоог бий болгоогүй цагт дипломат нэрээр халхавчлаад гэмт хэрэг үйлдэгч шуналтнууд энэ албанд үржиж, хогийн ургамал шиг дийлдэхээ байх аюул салахгүй гэдэгт огтхон ч эргэлзэх хэрэггүй юм.

Энэ мэтээр Монголын дипломат алба үнэхээр ялзарсныг үй олон гэмт хэргийн баримтаар жишээ татан гаргаж болно. Эцэст Монгол Улсаа төлөөлөн гадаадын олон улс оронд ажиллаж байсан эдүгээ наян хэд насны босго давсан ахмад дипломатч, Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд О.Эрдэнээ гуайн захиасыг дамжуулъя. Тэрээр Монголын дипломат албаны талаар "Сүүлийн үед дипломат алба, ялангуяа Элчин сайдыг ажил багатай, Элчин сайдын яам нь амралт зугаалгын газар мэтээр ойлгох болж. Дипломат албаны талаар бараг ойлголтгүй, бас “хэлгүй”, “дүлий”-тэй ижил хүмүүс Элчин сайдаар томилогдох нь цөөнгүй байна. Энэ нь гадаад харилцааны салбарт боловсон хүчний бодлого алдагдсантай холбоотой. Дипломат алба танил тал, ах дүүсийн алба биш, эх орон, төр, засгаа төлөөлөн хариуцлагатай албан тушаал хашихад өндөр шалгуур хэрэгтэй. Гэтэл яамдын сайд, дарга нар, УИХ-ын зарим гишүүн хашиж байгаа албан тушаалаа ашиглан, хамаатан садан, үр хүүдээ, нутаг ус, анги, сургуулийн танил талаа гадаад харилцааны албанд зүтгүүлж санасандаа хүрдэг муу арга нь зуршилтай болоо юу даа. Үүний уршгаар гадаад оронд суугаа дипломат төлөөлөгчийн газрын ажил алба, доголдож, улмаар Монгол Улсын нэр хүнд олон улсын хэмжээнд унах болов. Энэ салбарт олон жил зүтгэсэн ахмад дипломатчид үүнийг сонсоод миний нэгэн адил харамсаж суугаа нь лавтай. Уг нь Элчин сайдыг томилох, эгүүлэн татах ажлыг Гадаад харилцааны яам хариуцаж, Ерөнхийлөгчид асуудлаа танилцуулж зөвшилцсөний дараа УИХ-аар шийдвэрлүүлдэг зарчимтай. Гэтэл зарим үед Гадаад харилцааны яамны оролцоогүйгээр (саналгүйгээр) шууд УИХ-аар оруулж томилж байх жишээтэй. Үүнийг манай төр, засаг анхаарч гадаад харилцааны байгууллага, дипломат төлөөлөгчийн газрууддаа мэргэжлийн дипломатчид ажиллуулж, боловсон хүчнээ бэлтгэхэд онцгой анхаараасай гэж хүсэж байна. Дипломат алба, ялангуяа Элчин сайд ер нь ямар ч шатны дипломат ажилтнууд нам, эсвэл бүлэглэлд татагдан орж тэдгээрийн ашиг сонирхолд тохирсон үйл ажиллагаа явуулбал эх орон, ард түмний эрх ашигт хор уршиг учруулж, гадаад харилцааны залгамж чанарыг алдагдуулах аюултайг анхаарах учиртай. Бидний үед юун хэрэг төвөгт холбогдох. Эх орондоо сайн туршлага нэвтрүүлье л гэж зүтгэнэ. Тийм зүйл огт гардаггүй байлаа" гэсэн байна. Харамсалтай нь Монголын төр гадаад бодлогодоо анхаарахгүй бол гэмт хэрэгтнүүд олширсоор л байх нь юутай эмгэнэлтэй.