Засгийн газрын хуралдаанаар “Оюутолгой” компанийн Төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдэд тавих шаардлагыг өндөрсгөе гэж тогтжээ. “Оюутолгой” төслөөс хүртэх Монголын талын өгөөжийг урт хугацаанд тогтвортой өсөн нэмэгдүүлэх эрх ашиг, эрхэм зорилгод тулгуурласан шийдвэр гаргах туршлага, мэдлэг, ойлголттой байх үндсэн шаардлага, нийтлэг болон тусгай шаардлага хангасан, санхүү, хууль, уул уурхайн чиглэлээр мэргэшсэн, өндөр мэдлэг, чадвартай хүнийг “Оюутолгой” ХХК-ийн ТУЗ-д оруулахаар болов гэв. Ерөнхий сайдын захирамжаар байгуулсан ажлын хэсгийнхэн анхны хурлаараа Монголын талыг төлөөлөх гишүүдэд тавих шаардлагыг өндөрсгөн, нээлттэй сонгон шалгаруулах нь зүйтэй гэдэгт санал нэгдэж. 2010 оны тавдугаар сараас хойш “Оюутолгой” ХХК-ийн ТУЗ-д Монголын талаас долоон удаа, нийт 13 хүнийг томилж мөн чөлөөлсөн байгаа. Төрийн томилгоо гэдэг байндаа тусах сум шиг мэргэн байхгүй аваас улс эх орны эрх ашиг хохирдог нь нууц биш. Тэр дундаа Монгол Улсын саалийн үнээ гэгддэг Оюу толгой хэмээх том төсөлд яагаад ч нэг муу ширээний мануухай хоол хороож суух учиргүй.

Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ хуруугаа даран тоолж байгаад “Оюутолгой” компанийн ТУЗ-ийн гишүүдийн шалгуурыг адилхан болгож байна. Нэгдүгээрт, гүний уурхай, олон улсын банк санхүүч мэргэжилтэй, олон улсын төсөл хөтөлбөр удирдсан, хууль эрх зүйн мэдлэгтэй байх шаардлага тавина. Энэ гурван шалгуурт тэнцсэн хүнийг ажиллуулна. Нэг жилийн хугацаанд ажиллана. Монголын Засгийн газрыг төлөөлж байгаа учраас жил бүр ажлыг нь дүгнэе гэж байгаа юм. Одоо ажиллаж байгаа ТУЗ-ийн гишүүдээс шалгалт авна. Тухайлбал, англи хэлний шалгалт авна. Ажлын хэсгийнхний саналыг Засгийн газарт танилцуулна. Сайдуудаас санал авна. Ингээд олон улсад мөрдөгддөг шаардлагад нийцсэн шалгуураар ТУЗ-ийн гишүүдийг сонгоно. Ажлыг 14 хоногийн хугацаанд зарлах байх” гэлээ. Тэрээр мөн “Монголын талын авах ногдол ашгийг хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ гэдгээ төлөвлөж, хэд хэдэн ажил хийхээр төлөвлөж байгаа. Үүнийг тухай бүрт мэдээлээд явна. Тухайлбал, сар бүр алдаж буй эрчим хүчний урсгалыг дотоодын эдийн засгийн эргэлтэд оруулах талаар ажиллаж байна” гэсэн. Эндээс нэг зүйл ажиглагдлаа. “Оюутолгой”-д Монгол Улсыг төлөөлдөг нөхөд өндөр цалин хүртчихээд улсынхаа төлөө юу ч хийлгүй өдөр хоног аргацааж суусан юм байна гэсэн дүгнэлт.

“Оюутолгой”-н гэрээг буруу хийсэн. Дубайн гэрээ алдагдалтай гэх мэтээр бид хангалттай шуурцгаасан. С.Баяр, Ч.Сайханбилэг, С.Баярцогт нар буруутай гээд хууль шүүхэд татчихсан. Хувьцаат компанийн эрх барих дээд байгууллага нь ТУЗ. Компанийн сайн засаглал хэрэгжүүлэгч хувьцаат компаниудын хувьд ТУЗ-ийн гаргасан шийдвэр хууль. Эдгээр гишүүд компанийн жилийн бизнес төлөвлөгөөг баталж, ашигтай ажиллах нөхцөл бүрдүүлэх чухал шийдвэрүүдийг гаргаж, захирлуудыг томилдог.Тус компанийн санхүүгийн бүх тайлан, бизнесийн үйл ажиллагааны тайлан, баланс, ашиг, орлого, зарлагын баримт бич­гүүд бүгд ТУЗ-ийн гишүүдэд очдог.

Тэгэхээр Оюутолгойн ТУЗ-ийн гишүүн гэдэг бол тус аж ахуйн нэгжийн тухай маш өргөн мэдээлэлтэй байдаг, эрх мэдэл бүхий нэгэн. “Оюутолгой” компани ашигтай ажиллах уу, эсвэл алдагдалтай ажиллах уу гэдэг нь энэ хүмүүсийн гарт. “Оюутолгой” компанийн ТУЗ есөн гишүүнтэй. ТУЗ-ийн дарга нь дипломатч Г.Батсүх, “Айвенхоу майнз” компанийг төлөөлсөн тав, Монгол Улсын Засгийн газрын эзэмшлийн 34 хувийг төлөөлсөн гурван хүн бий. Ийм их эрх мэдлийн сэнтийд залрагсад хэн гэвэл Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Н.Багабанди 2010 оноос хойш өнөөдрийг хүртэл сууж байгаа. Харин 2018 онд шинээр сонгогдсон Д.Энхжаргал нь Монголбанкинд 30 гаруй жил ажилласан санхүү, эдийн засгийн чиглэлээр мэргэжсэн нэгэн. Тэрбээр “Эрдэнэс Монгол” ХХК-ийн ТУЗ-ийн хараат бус гишүүнээр ажиллаж байгаад энэхүү суудалд тухалсан. Гуравдахь гишүүн Ц.Түмэнцогт “Эрдэнэс монгол” ХХК-ийн Ерөнхий захирлаар ажиллаж байгаад ирсэн нэгэн. Ийм л хүмүүс Монголын төрийн өмчийн эзэмшлийн “манаач”-аар сууж байна. Харин Г.Батсүх хөрөнгө оруулагч талын саналаар 2010 оны зургадугаар сард “Оюу толгой” компанийн ТУЗ-ийн даргаар томилогдсон. Тэрбээр 1992 оноос дипломат албанд ажиллаж, Монгол улсаас Канад улсад суух Элчин сайд, Монгол Улсаас БНХАУ-д суух Элчин сайд зэрэг албыг хашиж байгаад ийнхүү гадаадынхны хүсэл сонирхлоор энэ албыг хашиж байгаа нэгэн.

Арав гаруй жил гадаадад элчин сайдаар ажилласан энэ эрхэм “Айвенхоу майнз” компанийн гүйцэтгэх захирал Роберт Фрийдландыг Монголд анх зуучилсан хүн гэдэг. Энэ нь Г.Батсүхийг ТУЗ-ийн даргаар томилогдоход нөлөөлсөн болохыг “Айвенхоу майнз”-ынхан хүлээн зөвшөөрдөг. “Айвенхоу майнз” компани Монголд 2001 онд ажиллаж эхэлсэн үеэс Г.Батсүх нь тус компанитай нягт хамтран ажиллаж ирсэн гэх мэдээлэл байдаг. Монгол Улсын Засгийн газрыг төлөөлж суугаа манай гурван эрхэм дуугарч чадвал Оюутолгой ард түмэнд минь ашгаа өгөх хэмжээний том бүтээн байгуулалт. Монголын эрх ашгийг хамгаалах ийм том төлөөлөл Оюутолгой компанийн удирдлагад байна гэдэг тухайн аж ахуйн нэгжийн үйл ажиллагааг яаж ч хөтөлж болно. Ямар гэрээ хийж, цаашид хэрхэн бизнес төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэх вэ гэдэг асуудлыг ТУЗ-өөр ярьж таарна. Хэрэв манай “мануухайнууд” эх орноо гэсэн сэтгэлтэй байсан бол үе үеийн ерөнхий сайдууд өнөөдөр хэрэгт холбогдож, улс орон маань баялгаа өгчихөөд өртэй суухгүй байсан бол уу? Ямартай ч У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар хуучны нөхдийг ховхолж шинэ үеийн шижигнэсэн залуус тавихаар шийдэв бололтой.

“Одоо ажиллаж байгаа гурван гишүүнийг солино гэсэн үг үү. Н.Багабанди гуай шаардлагад нийцэхгүй юм шиг сонсогдож байна” гэсэн сэтгүүлчийн асуултад Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ “Хувь хүн яримааргүй байна. Шалгуурыг нь өндөрсгөж байгаа. Ерөнхий зарчим л ярьж байна. Тэр зарчимд нийцсэн хүмүүс ажиллана гэж ойлгож болно. Жишээлбэл, англи хэлтэй гэж анкетандаа бичсэн байдаг. Тэгвэл англиар чөлөөтэй харилцах, TOEFL-ийн хэмжээний англи хэлтэй байх шаардлагатай. Одоогийн ТУЗ-ийн гишүүнээс шалгалт авна. Дэлхийн том корпорацийн дүрмээр ярих ёстой. Олон улсын түвшинд чадавхижуулахаас өөр аргагүй. Цаашид Монголын талаас авах ноогдол ашгийг яаж наашлуулах вэ гэдэг дээр арга зам эрэлхийлж байгаа. Ажлын хэсэг Засгийн газарт саналаа танилцуулсныг хуралдаанаар дэмжсэн. Сайдуудын өгсөн саналуудыг нэгтгэж, нягтлахад тодорхой хугацаа орно. Нятглах техникийн ажлууд байгаа. 14 хоногийн хугацаа орох болов уу. Сонгон шалгаруулалтыг нээлттэй, хаалттай зарлах уу гэдгээ мөн шийдвэрлэнэ. Нээлттэй зарлаад ярилцлагын хэлбэрээр явуулах нь зүйтэй юм болов уу гэж бодож байгаа” гэж хариулсан.

Ямартай ч “Оюутолгой” хэмээх томоохон төсөлд оюунт монгол толгой хэрэг болсныг манай засаг төлөөлсөн ноёд оройтсон ч гэсэн мэдэв бололтой.