-Сайн байна уу. Толгой хүзүүний мэс заслын тасагт зонхилон тохиолдож буй хавдар, тэдгээрт нөлөөлж буй хүчин зүйлсийн талаар яриагаа эхлүүлье?

-Миний хувьд ХСҮТ-ийн Толгой хүзүүний мэс заслын тасгийг 1992 онд үүсгэн байгуулцаж, түүнээс хойш энэ тасагт мэс заслын эмчээс эхлээд тасгийн эрхлэгчээр ажиллаж байна. Энэ хугацаанд олон мянган өвчтөнд хагалгаа хийсэн. Толгой хүзүүний хэсэгт 15,16 эрхтэн байдаг. Тэр эрхтнүүдийг эмчилж, мэс засал хийдэг.

Манайд дуу гаргадаг төвөнхийн хавдар нэлээд тохиолддог. Төвөнх нь дуу гаргадаг, амьсгалдаг хос үүрэгтэй эрхтэн. Төвөнхийн хавдар тусч буй үндсэн шалтгаан нь тамхи. Тамхи татдаг хүмүүс төвөнхийн хорт хавдраар өвчлөх эрсдэл маш өндөр байдаг. Тамхины утаа төвөнхөөр дамжиж уушгинд ордог. Ингэхдээ тамхины тортог нь төвөнхийн хөвч дээр наалдаад байдаг. Улмаар төвөнхийн хорт хавдар үүсэх нөхцөл бүрдэж байдаг.

Дараа нь амны хөндий дээд замын эрхтнүүд болох хэл, тагнай, уруул, буйлны хавдар нэлээдгүй тохиолддог. Амталдаг, зажилдаг, дамжуулдаг үүрэгтэй эдгээр эрхтний хавдар архи, тамхи, шүдний эрүүл мэнд, буруу зуршлаас үүдэлтэй байдаг. Мөн амны хөндийд салст гэдэг зүйл байдаг. А витамин дутагдаад ирэхээр амны хөндийн салст шархлаад байдаг юм. Энэ шарх нь халуун хоол, унд идэж уух, хэв их давстай зүйл хэрэглэхээр даамжирч, түүний суурин дээр хавдар ургах гээд байдаг эрсдэлтэй.

Түүний дараа хамрын хөндийн хавдар байна. Хамрын хөндий нь амьсгалж байгаа агаарыг бүлээцүүлэх, хүний ярьж байгаа зүйлийг цуурайтулах үүрэгтэй эрхтэн. Түүний үүрэг алдагдсанаас болоод хамрын дайвар хөндийн хавдрууд их тохиолддог. Үүнд, мөн л тамхины утаа, ахуйн тоосонцор, агаарын бохирдол нөлөөлж байдаг. Гаднаас орж ирсэн энэ тоосонцорууд хамрын самалдагийн бүтцийг алдагдуулаад хөөлгөчихдөг. Ингэснээр гаднаас орж ирэх хүчил төрөгчийг авч чадахгүй болж, хамар битүүрэх, амаараа амьсгалах шаардлага бий болдог.

Орчны агаарт байгаа тоосонцорууд бүгд хамар руу орж, хэвийн хэмжээнээс хэтрэх юм бол хавдар үүсгэдэг. Агаарын бохирдол ч мөн ялгаагүй хамрын дайвар хөндийн хавдар үүсгээд байна.

Хамрын дайвар хөндийн хавдрыг үүсгэж буй гол хүчин зүйл бол тавилгын үйлдвэрүүдээс гарч буй бужигнасан тоосонцор байдаг. Манайд 100 айл төв дээр стандартын, эрүүл ахуйн, хөдөлмөр хамгааллын шаардлага хангаагүй тавилгын үйлдвэрүүд ажилладаг. Тавилга хийхэд бий болдог бужигнасан тоос хамрын хөндийн хортой хавдрыг үүсгэдэг. Энэ нь АНУ-д судалгаагаар аль хэдийн тогтоогдчихсон. Тийм тавилгын үйлдвэрт ажиллаж байгаа хүмүүсийн эрүүл ахуйн, хөдөлмөр хамгааллыг маш сайн хангаж ажилладаг тогтолцоотой. Гэтэл манайд тийм орчин нөхцөл алга байна.

Мөн сүүлийн үед чихний хорт хавдар тохиолдох болсон. Уг нь чихний хорт хавдар их ховор тохиолддог өвчин. Гэтэл сүүлийн үед сонсголын мэдрэлийн хавдар ихсэх болсон.

Сонсголын эрхтэнд хүлээж авдаг дамжуулдаг хоёр эрхтэн бий. Хүлээж авдаг тархи талдаа, дамжуулдагт нь дэлбээ, чихний суваг, сонсголын яснууд багтдаг. Сонсголын мэдрэлийг радио долгион, олон цагаар чанга дуу сонсох нь цочроож байдаг. Сонсголын мэдрэлийг цочроосноос үүдэлтэй хэнгэргийн хөндийн хортой хавдар нэлээдгүй тохиолдох болсон. Үүний гол шалтгаан ухаалаг утасны долгион, чихэвчээр байнга юм сонссонтой холбоотой. Хэнгэргийн хөндийн хавдарт ухаалаг утас нөлөөлж байгааг олон улсад судлаад тогтоочихсон байдаг. Хамгийн эхний судалгааг “Nokia” гар утсанд дээр хийсэн байдаг.

-Хавар болж, харшлын улирал эхлэхээр хамар битүүрэх тохиолдол их байдаг. Хамрын битүүрлийг арилгах ямар аргууд байна вэ?

-Хамар битүүрлийг шалтгааныг нь эхлээд тогтоочих хэрэгтэй. Хамар битүүрлийн хамгийн том шалтгаан нь харшил байдаг. Мөн түрүүнд хэлсэнчлэн хамрын самалдаг үрэвсэлтэй холбоотой байх нь бий.

Стресс, туяажилт бамбай булчирхайн хавдрын гол шалтгаан

-Сүүлийн жилүүдэд бамбай булчирхайн өвчлөл, хорт хавдар нэлээдгүй тохиолдох болсон. Улмаар бамбай булчирхай өвчлөл үргүйдэлд хүргэж байна гэж мэргэжлийн эмч нар хэлж байна. Бамбай булчирхайн үрэвсэл, хорт хавдар нөлөөлж буй гол хүчин зүйл юу байна вэ?

-Сүүлийн үед бамбай булчирхайн хавдар эрс нэмэгдэж байгаа. Манай тасагт хийж буй мэс заслын 50 орчим хувийг бамбайн булчирхайн хавдар эзэлдэг. Бамбай булчирхайд иодын дутагдал нөлөөлдөг гэж ярьдаг. Гэтэл бамбай булчирхайн хавдарт нөлөөлж буй хоёр гол хүчин зүйл бол стресс, туяажилт байна.

Бамбай булчирхай хүний бодисын солилцоог зохицуулж байдаг эрхтэн. Анатомийн бүтцийн хувьд нэгж хугацаанд нэгж талбайгаар урсаж өнгөрөх цусны эргэлтээр биеийн эрхтнүүдээс нэгдүгээрт бичигддэг. Эрүүл хүний бамбай булчирхай 18-25 грамм байдаг. 18-25 граммын эрхтэн дундуур нэг миунтад 57 мл цус урсаж гардаг гэсэн үг. Гэтэл стресстэх үед судас, агшиж тэлээд байхаар гэнэт их цус урсаад, эсвэл урсах цусны хэмжээ багасаад байхаар бамбайд сөргөөр нөлөөлж байдаг.

Мэдлэгээр бус мэдрэмжээр сонголтоо хийвэл эрүүл амьдарна

-Хүн амьдралдаа ямар зарчмыг мөрдлөг болговол эрүүл аж төрж, амьдарч чадах вэ?

-Хүн хүнээрээ байвал эрүүл аз, жаргалтай амьдарна. Хүнээрээ байна гэдэгт зөвхөн хүн чанарын асуудлаас гадна байгалиараа идэж, ууж, унтаж, наранд ажиллаад, саранд унтаад босоод явах ч багтана. Хэтрүүлэн хэрэглээ, гаж үйлдлүүдээ больсон цагт эрүүл байж, хүн хүнээрээ байж чадна.

Энэ тухай далай лам “мэдлэгээр бус мэдрэмжээр сонголтоо хийгээд өгөөч” гэж хэлсэн байдаг даа. Хэн нэгнээс сонссон, ам дамжсан яриа, хий хоосон мэдлэгээр сонголт хийж өөрийгөө хорлох бус байгалиас өгөгдсөн өгөгдөл болох амтлах, үнэрлэх мэдрэмжээрээ сонголт хийх нь чухал. Хүнд төрөлхийн байгалиас өгөгдсөн өгөгдөл гэж бий.