-ҮХСЭН НОХОЙН БААС ШАХМАЛ ТҮЛШЭЭР ТАСЛАХГҮЙ, ТАСЛАХГҮЙ ГЭЭД У.ХҮРЭЛСҮХ ЗУРАГТААР ЯРИАД Л БАЙСАН. АЛГА ШИВ ДЭЭ-

Улаанбаатар хотын зургаан дүүрэгт түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглосон Засгийн газрын тогтоол хэрэгжээд дөрвөн сарын нүүр үзэх гэж байна. Хэдийгээр орон даяар өнөөх утаагаа мартдаг улирал шувтарч нийслэлийн гэр хорооллын айл өрхүүд өглөө, оройдоо мод түлж, яндангаас нь цэнхэр утаа аль хэдийн суунаглаад эхэлжээ. Ялангуяа өвлийг санагдуулахаар их хэмжээний цас хөдөө орон нутагт орж, нийслэлд ч бас хавирга жиндүүлэм хүйтэн энэ өдрүүдэд нүүрсээ санагалзсан иргэдийн эрэлт, хэрэгцээг “Тавантолгой түлш” ХХК-иас хангаж, ажиллах учиртай. Тус компани төрийн нэрийн өмнөөс шахмал түлш үйлдвэрлэж буй. Харин иргэдэд уг сайжруулсан шахмал түлш хүрэлцээтэй байж чадаж байна уу гэдгийг энэ удаа сурвалжлахаар Сонгинохайрхан, Баянгол дүүргийг зорилоо.

Бид хамгийн эхэнд нэг сая 200 мянга орчим оршин суугчтай нийслэлийн хамгийн их хүн амтай том айл Сонгинохайрхан дүүрэгт очлоо. Өвөлдөө хамгийн их агаарын бохирдолтой Баянхошууны Хөтлийн буудалд “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн сайжруулсан түлшийг борлуулах ганцхан цэг бий. Өчигдөр намрын сэрүүн бороо, хүйтэн салхитай байсан учир шахмал түлш асууж сураглан ирж буй иргэд нэлээд олон байв. Эдгээр иргэдийн ихэнх нь шахмал түлшинд ам муутай “Тортог ихтэй, үнс их гардаг, мод шиг хурдан шатаад дуусчихдаг, илчгүй. Өөр түлэх юм байхгүй. Хөлдөж үхэлтэй нь биш худалдаж авахаас өөр сонголт алга” хэмээн амандаа үглэн машиныхаа багааж руу шидлэх нь олонтоо харагдав. Түлш борлуулах цэгийн ажилтны хэлснээр нэг хүнд хоёр л шуудайг зарах ёстой. Хэрэв нэг хүнд хоёроос дээш шуудайг зарвал “Шийтгэлийн арга хэмжээ авна. Ямар арга хэмжээ авах нь одоогоор тодорхойгүй байна” гэв.

Тэрбээр цааш нь ярихдаа “Манай энэ цэг хамгийн их ачаалалтай нь. Өнгөрсөн өвлөөс энд шахмал түлшийг борлуулж эхэлсэн болохоор хүмүүс андахгүй сайн мэддэг болсон. Бид хүйтрэхээр уртасгасан цагаар шөнөөр ажилладаг. Аль болох иргэдийг түлшээр таслахгүй байхыг зорьж ажиллаж байгаа. Сайжруулсан шахмал түлшийг хүмүүс хэрэглэж сурч байна. Хэрэглэж үзсэн хүмүүс тортог ихтэй, хурдан шатаж байна гэсэн гомдлыг хэлж байгаа. Зарим нь туршиж үзэхээр нэг шуудайг худалдан авдаг ч маргааш нь дахин ирж байна. Сайжруулсан түлш 25 кг-ын шуудайтай нь 3750 төгрөгөөр борлуулагддаг” гэв.

СХД-ийн 27 дугаар хорооны оршин суугч Б.Баттуул: “Арванхоёрдугаар сарын сүүлчээр сайжруулсан шахмал түлшийг сонирхоод авч хэрэглэж үзсэн. Илч, чанарын хувьд их муу санагдсан. Манайх 6х5 хэмжээтэй байшинтай. Нэг шуудай шахмал түлш байшинг халааж дийлэхгүй байна лээ. Ойролцоогоор хоёр шуудай шахмал түлш түлж байж байшин бүхэлдээ дулаацаж, ердийн хэмтэй болсон. Түүхий нүүрсийг өдөрт 1 шуудайг түлэхэд хангалттай хүрэлцдэг. Тиймээс илч, чанарын тал дээр илүү анхаармаар юм уу гэж бодсон" гэлээ.

-НАМ ДАРАЛТЫН ЗУУХ ХАЛААЖ ДИЙЛЭХГҮЙ БАЙНА-

Ингээд бид наашилж утааны голомт гэгддэг Зурагтын шинэ эцэст байрлах түлш борлуулах цэгт ирэхэд ахимаг насны нэгэн эмэгтэй “Үхсэн нохойн баас шахмал түлшээр таслахгүй, таслахгүй гээд л У.Хүрэлсүх зурагтаар яриад л байсан. Алга шив дээ. Хөхөө өвлийн хүйтэнд гал алдах юм байна л даа” гээд нэлээд ууртай машиныхаа хаалгыг тас хийтэл хаав. Уг үйл явдлаас хойш таван хүн шахмал түлш худалдаж авахаар ирээд гар хоосон буцав. Яагаад шахмал түлш зарахгүй байгааг борлуулагч эмэгтэйгээс асуухад “Тавантолгой түлш” ХХК” түлшээ өөрсдөө шуудайлахгүй, биднийг өөрсдөө савал гээд нэг тонны савлагаатайгаар нь буулгаж өгчхөөд явчихсан. Гэвч энийг чинь шуудайлах хүн алга. Шуудайлчихвал найман тонн өдөртөө дуусчихдаг юм. Даана ч хүн хүч байхгүй учраас түлшээ зарж чадахгүй байна” гэлээ.

Шахмал түлш авахаар ирсэн иргэн Н-ийн сэтгэгдлийг сонсоход “Өнгөрсөн өвөл худалдаанд гарч эхлэхэд нь сайжруулсан шахмал түлшийг хэрэглэж үзсэн. Манайх нам даралтын зуухтай өвлийн тэсгэм хүйтэн халааж чадахааргүй юм билээ. Мод шиг дороо шатаад дуусчихдаг учраас усаа халааж чадахгүй байна. Нүүрстэй харьцуулахад нэг шуудай нь шуудайтай нь 3750 төгрөг түүхий нүүрснээс хямдхан 2000 төгрөгийн хэмнэлттэй санагдаж байна. Яах вэ, үнс л ихтэй юм билээ. Хавар түүхий нүүрсийг хориглосноос хойш үнэд орсон. Долоон буудлын орчимд 7000-8000 төгрөг, манай энд 5000-6000 төгрөгийн үнэд хүрсэн. Өвөл битгий ингэж үнэд ороосой л гэж бодож байна. Миний хувьд эндэхийн борлуулалтын цэгээс байнга түлшээ авдаг. Гэтэл өнөөдөр шуудайлж чадаагүй ээ гээд түлшээ зарахгүй байна. Хүйтрэх тусам олон л асуудал үүсэх нь өвөл гал алдчихгүй юмсан” гэв.

Нам даралтын зуухыг сайжруулсан шахмал түлш халааж дийлэхгүй байгааг сурвалжилга бэлтгэж байх үед олон иргэд учирлан хэлж байлаа. Хөхөө өвлийн хүйтнээр гал алдчихгүй юмсан, яаж өвлийг давнаа гэх иргэд олон байв. Өмнө нь 2006 онд тухайн үеийн Засгийн газраас гаргасан түүхий нүүрсийг хориглох шийдвэр амьдралд хэрэгжээгүйн гол шалтгаан нь шахмал түлш түүхийгээсээ өндөр үнэтэй байсантай холбоотой. Энэ удаад түүхий нүүрснээс хямд буюу 25 кг нь 3750 төгрөгийн үнэтэй борлуулж байгаа нь иргэдийн хувьд худалдан авах нэг боломжийг нь бүрдүүлж өгсөн сайн талтай ч засаж сайжруулах, анхаарах зүйл олон байгаа нь хэрэглэгчдэд хүргэж буй хэдхэн цэгээр ороход тодорхой байна. Энэ өвөл төрийн нэрийн өмнөөс хариуцлага хүлээсэн “Таван толгой Түлш” компани, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх ажлаа дүгнүүлэх нэг даваа мөн ч иргэд идэр есийн хүйтнийг ажрахгүй давах илчтэй, хорт утаа багатай, хямдхан түлштэй байхсан хэмээн хүлээж, итгэж байгааг дуулгахад илүүдэхгүй биз ээ.