Улсын хувь заяа сааралтсан өдөр хоногууд Монголд иржээ. Саарал утаанаас ангижруулах “Сайн” нэрт шахмал түлшнээс угаартаж хэчнээн ч хүн бурхан болж, зарим нь эмнэлэгт сэхэв дээ. Саарал жагсаалтанд багтаж хэдэн ч орны ард “хомоол хамах” болов оо, бид. Энэ бүх үйл явц МАН хэмээх зуу гаруй жилийн түүхтэй ууган намын засаглалын нигуур дээр болж буй нь дэндүү гунигтай. Монголын ард түмэн Манж Чин гүрний эрхшээлд хөлөө дөнгөлүүлж, гараа гавлуулж хоёр зуу гаруй жил дарлагдсан гэж бид түүхийн хичээлээр үздэг. Түүхэн баримтаас харахад Монгол Манжийн цэргийн холбоотон, дагуул улсын хувьд тэгтлээ ч их ядарч зүдэрч өнөөгийнхтэй адил өр зээлд баригдаж байгаагүй гэдэг. Харин ч тусгай эрх эдэлж, төрийг удирдах дээд ангийнхан нь угсаа залгамжилж цол хэргэм, цалин пүнлүүгээр тэтгэгдэж байсан байдаг. ЗХУ-ын үед ч орос ах нарыг дагаж байхдаа ч бид өнөөгийнхтэй адил өрийн сүлжээнд орж байсан түүхгүй. Сүүлд их өрийг хоёр улсын төр засгийн хэмжээнд тэглэж зарим хүн “түүхэн үйл хэрэг бүтээлээ” гэж зурагтын дэлгэцээр дүүрэн ард түмэндээ мэдэгдэж байсан удаатай.

Гэх мэтээр хоёр хөршийн эрхшээл Монгол Улсын эдийн засагт үндэсний аюулгүй байдлыг хөндөх хэмжээний ноцтой хор нөлөө болоогүй бололтой байдаг. Мэдээж төр засгийн хэмжээнд Манжийн үед, Зөвлөлтийн үед ч утсан хүүхэлдэй болж байсан уу гэвэл тийм гэж хэлэхэд болно. Харин Монгол ардын намын засаглаж байгаа яг өнөөдрийнх шиг нөхцөл байдал үүсэж байсан удаа түүхэнд ховор. Өнөөдөр Монгол Улс ямар байдалтай байгаа билээ. Төв банкны ажилтны мэдэгдэж буйгаар өнөө Монгол Улсын эдийн засаг дөрвөн тэрбум ам.долларт эргэлдэж байна. Монгол Улс 2020-2224 онд 14 тэрбум ам.долларын гадаад өрийг төлөх ёстой. Тэр үед саарал жагсаалтад багтсан Монголын эдийн засаг жинхэнэ утгаараа сүйрэл дагуулна. Бид хүссэн, хүсээгүй ОУВС (Олон улсын валютын сан) хэмээх мөнгөтэй эзний мөнхийн боолууд байсаар байгаа. Тэд бидний аяган дотор байгаа бүхнийг ширхэг дараалан тоолон тооцчихсон байдаг.

Хотон дахь хэдээсээ ганц төлөг урд айлдаа өгөх үү, хойд хөршдөө барих уу гэдэг бүгд хатуу хяналттай. Одоо дээр нь Олон улсын санхүүгийн гэмт хэрэгтэй тэмцэх байгууллага буюу FATF гээч бас нэг нууц ноёнтон Монгол Улсын хувь заяаг өөрийн эрхгүй дэнслээд эхэллээ. "Хоёр эзний ганц зарцу гэчээр энэ хоёр эрх мэдэлтний өмнө бид арчаагаа алдаж, аргагүй царай алдах болсон нь нууц биш. Дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу тийм л цөвүүн цаг иржээ гэхэд хилсдэхгүй. Манжийн үед ч эдлээгүй их зовлонг МАН хаанчилж байх энэ үед Монголын ард түмэн эдлэх болж байна. Ардын намын арчаагүй бодлого, эдийн засгийн хараагүй байдал, улс орноо боддоггүй алмай явдал өрийн утсан хүүхэлдэй болох зам руу түлхлээ. Монгол Улс юунаас болж саарал жагсаалт хэмээх бүрхэг бүүдгэр зам руу хальтрав? Ерөөсөө л хариуцлагагүй, мөнгөгүй, арчаагүй, алхай залхаг байдлаасаа болж уруудахад доройтох гэгч боллоо. “Өртэй хүн өөдөлдөггүй” гэдэг. Өртэй улс бүр ч өөдлөхгүй нь лавтай. Өрөнд оруулж, өтөнд идүүлсэн өнгөнд шүтэж, мөнгөнд сөгдсөн МАН-ын толгой ноёд үүнд буруутай.

FATF хэмээх хэмжээлшгүй эрхт хаан Монгол Улсад дараах дөрвөн шаардлагыг биелүүлэх үүрэг өгсөн. Үүнд:

1.З-р зорилт:

Шууд хэрэгжүүлэх байгууллага - Санхүүгийн зохицуулах хороо, Сангийн яам (Мэргэшсэн нягтлан бодогчдын институт), ХЗДХ-ийн яам (Монголын Нотариачдын танхим, Монголын хуульчдын холбоо)

“Хяналтын байгууллагууд санхүүгийн институцийг зохих ёсоор нь шалгах, хяналт тавих, зохицуулдаг байх”

2.7-р заалт:

Шууд хэрэгжүүлэх байгууллага - Хууль сахиулах байгууллагууд (ЦЕГ, ТЕГ, АТГ, УЕПГ, Шүүх байгууллага)

“Мөнгө угаахтай холбоотой хэрэг, үйлдлүүдийг мөрдөн шалгаж, гэмт хэрэгтнүүдэд үр дүнтэй, хийсэн хэрэгт нь дүйцэхүйц, давтан үйлдэхгүй болгохуйц шийтгэл ноогдуулах”

3.8-р заалт:

Шууд хэрэгжүүлэх байгууллага - Сангийн яам, Гаалийн ерөнхий газар

“Гэмт хэргийн орлого, хэрэгслийг хураан авах”

4.11-р заалт:

Шууд хэрэгжүүлэх байгууллага - Гадаад харилцааны яам, Тагнуулын ерөнхий газар

“Нийтээр устгах зэвсгийг түгээхтэй холбогдсон хувь хүмүүс, хуулийн этгээд нь хөрөнгө мөнгө босгох, шилжүүлэх, хэрэглэхээс сэргийлэх”.

Дээрх дөрвөн зүйл бүхий заалтуудыг шууд хэрэгжүүлэх шаардлагатайг Монгол Улсад үүрэг болгоод байгаа. МАН-ын засаглалын энэ үед Манжийн вассалиас долоон дор орсны бурууг одоо бид төр барьж байгаа засгаас нэхнэ. Өөр ямар ч арга байхгүй.