Бид нэг л амьдралтай, нэг л дэлхийтэй. Амьдрал гунигтай ч байсан, жаргалтай ч байсан аливаа юм бүхэн цаг хугацаатай. Америкийн Ерөнхийлөгч Трамп ч бай, алтан жорлон дээр суусан баян ч бай, Улаанбаатарын Улаанчулуутын хогийн цэг дээр хоног төөрүүлж буй үгээгүү нэгэн ч бай бүгд л амьсгалах нэгэн агаартай, амьсгалын тоот хоногтой. Хүний амьдрал нэг л заяасан бол энэ цэнхэр гараг дээр эв зүйгээрээ аж төрж, хэрвээ бурхан гэж байдаг бол түүнээс хүмүүн төрөлхтөн бидэнд хайрласан хайр хишгийг хүртэх хувьтай. Харамсалтай нь нэг л дэлхийтэй бидэнд заримдаа гунигтай ч гэмээр бүрхэг өдрүүд үе үе нүүрлэх юм. Америкийн зөгнөлт кинонуудад гардаг ертөнцийн төгсгөл шиг л үйл явдлууд нийт хүн төрөлхтөнд нүүрлэх болсоор удлаа. Энэ бүхэн юунаас болно вэ гэж гайхах ч үе олон. SARS хэмээх аймшигт вирус 2002, 2003 онд 8000 гаруй хүнд халдварлаж, 774 хүний аминд хүрч байсан. Долоон тэрбум хүнээс долоон зуун хэдхэн хүн нөгчөө л биз тайвширч боломгүй эмгэнэл шүү, энэ. Шинжлэх ухаан өндөр хөгжсөн эл эрин цагт жирийн нэг ханиад эм тарианд ч дийлдэхгүй байна гэдэг аймшигтай явдал биш гэж үү. Тийм ээ, энэ үнэхээр аймшигтай. Одоохондоо мөнхийн рашаан нээчихээгүй байгаа цагт байгалийн жамаар насалдгаа наслаад энэ хорвоог орхивол магад тэр зүй ёсных. Харин хэн нэгний атаа жөтөө, буруу булхайгаас болж ямар ч гэм зэмгүй түмэн олон эндэж гэнэдэж, хорж хорогдоно оо гэдэг гунигтай бөгөөд нүгэлтэй.

Амьдын хар там гэгч л энэ ёстой мөн. Манай өмнөд хөршид шинэ корона вирус гэгч аюулт нян халдварлаж “Энэ юунаас болов” гэж өнөөдөр бөөрөнхий дэлхий айн бэмбэгнэж байна. Хятадын эрдэмтэд корона вирусыг тараагч анхны эх сурвалж нь могой байж болзошгүй гэдэг дүгнэлтэд хүрч байна. Ийм дүгнэлтэд хүрэхийн тулд өнгөрөгч оны сүүлийн сард хамгийн анхны өвчтөнд илэрсэн вирусээс авсан дээжийг нарийн судалж үзсэн байна. Ингээд Ухань хотын анхны өвчтөн уг вирусын халдварыг хоёр ч төрлийн могойны махнаас халдсан байж болох юм гэж үзжээ. Хятадууд крайт хэмээн нэрлэдэг могой нь Ази, тэр дундаа Хятад, Тайвань болон Зүүн өмнөд Азийн орнуудад элбэг таардаг. Нутгийн хүмүүс эртнээс махыг нь хүнсэндээ хэрэглэсээр ирсэн. Эрдэмтдийн сэжиглэж байгаа хоёр дах могой бол кобра буюу монголчуудын нэрлэдгээр наж могой. Дэлхий даяар хамгийн хортойд тооцогддог эдгээр могойны махыг хүнсэндээ хэрэглэх явдал дээрх нутгуудад хэвийн үзэгдэл. Уг хөнөөлт вирус анх Ухань хотын амьтны гаралтай хүнс худалддаг захаас эхэлж тархсан нь эрдэмтдийн дүгнэлтийг баталгаажуулж байгаа. Тус зах дээр далайн гаралтай хоол, тэр дундаа могойн махыг зардаг гэнэ. Хятад эрдэмтэд дээрх дүгнэлтэд хүрэхийн тулд дээж болгож авсан вирусын генетик кодыг тодорхойлох нарийн шинжилгээ хийсэн бөгөөд хамгийн сүүлийн үеийн хүчин чадалтай микроскопыг ашигласан байгаа юм.

Корона вирусыг зөнч Вангагийн таамаглалд гардаг үл мэдэгдэх өвчин гэх хүмүүс ч гарч ирж байна. Басхүү элдэв хорон гэмт үйлдэлд ашиглах зорилгоор туршилт хийж байсан лабораторийн хяналтаас алдагдсан нян ч гэх өнцөг ч гарч ирж байх шиг. Ямартай ч үл мэдэгдэх шинэ өвчин гэдэгтэй дэлхийн эрдэмтэн мэргэд санал нэгдчихлээ. Дорго, могой, сарьсан багваахай гээд юунаас ч анх үүдэлтэй бай энэ вирус хүн төрөлхтөн бидний тэсвэр тэвчээр, эв нэгдэл, элбэрэл журамд шалгалт авахаар нүүрлэсэн зүйл болох нь тодорхой болчихлоо. Энэ бол хүн төрөлхтөнөөс л үүсэлтэй нян гэдэг нь баталгаа нотолгоо шаардаад байхааргүй гашуун үнэн болж таарлаа. Хүний шунал шулам болсны шийтгэл үү, бузрыг ариусгах бурханы гэсгээл үү гэдэг нь цаг хугацааны эрхээр аяндаа тодорхой болно. Харагдах бараа, хашгирах хоолойгүй харь гаригийнхан гэгч л лав биднийг хорлохоор корона вирусыг илгээгээгүй нь лавтай. Ариун цэвэртэй холбоотой ахуйн хүрээний арчаагүйтлээс ч ийм аюулт нян үржихийг үгүй гэх газаргүй.

Өчигдөр буюу 2020.01.24-ний 11 цагийн байдлаар коронавирусээр өвчилсөн хүний тоо 844, үүнээс нас барсан хүн 25 болж өвчлөл бүртгэгдсэн улс орон БНХАУ-д 830, Макаод хоёр, Хонконгд хоёр, Тайландын Вант Улсад дөрөв, Япон, БНСУ, Непал, АНУ, Тайвань, Сингапурт тус бүр нэг хүн өвчилсөн гэх мэдээллийг ДЭМБ-аас зарлалаа. Гай газар дороос гэж юутай үнэн. Өвчин хэлж ирдэггүй, хийсэж ирдэг гэж энэ биз. Манай улсын хувьд өнөөдрийн байдлаар уг вирусын халдвар бүртгэгдээгүй гэж буй ч сургууль, цэцэрлэгээ юутай ч хаагаад авлаа. Амьтан ургамлаас, агаар дуслаар, амьсгалын замаар халдварладаг гэхээр ямархан аймшигтай тахал болох нь анзаарагдана. Өмнөд хил дамнан Замын-Үүдээр автобусаар ирсэн хоёр тохиолдол үгүйсгэгдсэн.

“Бээжин-УБ-Москва” чиглэлийн вагоноор зорчиж байсан хүнээс коронавирус илэрч Хятадад үлдсэн бол түүнтэй хамт байсан сэжигтэй тохиолдлыг тусгаарлаад байгааг ЭМЯ мэдээлсэн. Монгол Улсын хувьд коронавирус тээвэрлэгдэн орж ирэх “дунд” эрсдэлтэй гэж дүгнээд байгаа. Энэ нөхцөлд ажиллах мэргэжлийн арга барилыг ЭМЯ болон ХӨСҮТ зэрэг эрүүл мэндийн чиглэлийн газрууд мөрдөж ажиллаж байгаа гэсэн. Хил гаалийн тандалтыг чанартай хийж, Эрүүл мэндийн сайдын зөвлөмжөөр эмнэлгүүд тусгаарлах өрөө болон яаралтай тусламжийн тасгуудаа өндөр бэлтгэлтэйгээр ажиллуулж байгаа гэнэ. ХӨСҮТ дээр 50 ор яаралтай үед хүн авахад бэлэн болсон гэж байгаа. Манай улсын хувьд вируслогийн 21 төрлийн шинжилгээг хийдэг. Үндэсний хэмжээний дөрвөн лаборатори Ховд, Дархан-Уул, Орхон аймаг болон Улааанбатар хот- ХӨСҮТ -д ажиллаж байна. Тоног төхөөрөмжийн хувьд шинж тэмдгийн эмчилгээ хийхэд шаардлагатай бүх хэрэгсэл бүрэн байгаа.

Мөн Сингапур, Хонгконг, АНУ-ын өвчин судалалын лабораторийн нэгдсэн сүлжээнд нэгдсэн. Шаардлагатай үед энэ сүлжээндээ шинжилгээгээ явуулаад 24 цагийн дотор хариугаа авч болно гэж ЭМЯ-аас мэдэгдэж байна.

Мөнх бусын энэ хорвоод бид мөнхрөх гэж мөрөөдөөд ч бүтэхгүй. Хүмүүн төрөлтөн бидний мөнхрөл юунд оршдог вэ гэхээр хүний төлөө гэсэн сайхан сэтгэл, нэгнээ гэсэн халуун итгэл зүтгэлд цогцолдог. Эгэл жирийн тийм хүмүүс үгүй ядахнаа л үр хүүхдийнхээ амьдралд сайн сайхны гал болж ирсэн. Яахав, ингэж хэлэхээр “Зүрхээ сугалж түнэр харанхуйг гэрэлтүүлж хүний овгийг аварсан Данко шиг, эсвэл айх аюулыг умартан гал хулгайлж хүн төрөлхтөнд бэлэглэсэн Прометей шиг юун их уянгалаг юм, юун их сүрлэг юм” гэж өөлж баалж болно л доо. Алтан жорлон дээр суугаад ч тоостой энэ хорвоогоос тоотой амьсгалаа үржүүлж амьдрахгүйгээс хойш богинохон энэ амьдралаа жаахан утга учиртай болгочихвол хүн болсны гавьяа тэр. Тэрнээс тэрэгний сайныг унаж, торгоны дээдийг эдлэвч биологийн цагаа бид яавч уртасгаж чадахгүй. Тэр дундаа үхэл өнөө юу, маргааш уу хэлж мэдэхгүй ийм цагт эрх мэдэл, албан тушаалын төлөө үхэлдэж ЖДҮ-дэж, нийгмийн сайн сайхнаас хулгайлна гэдэг гутамшиг. Нэг л амьдрах хорвоод нэр, үр хоёр чинь л үлддэг атал түмэн олонд зориулсан гэх сайхан нэртэй сангуудаас хулгайлж нэг, хуйвалдаж нэг хумсална гэдэг түмнээс сонгогдсон төрийн түшээдийн хийх ажил биш нь лав. Улсын их хурлын гишүүн болно гэдэг улс орныхоо сайн сайхны төлөө амьдрахын нэр болохоос хуулиар хуягласан бодонгууд болохын ч үлгэр бас биш байлтай. Амьсгал бүхэн тоотой, амь бүхэн үнэтэй хорвоод ертөнцийн төгсгөл ирээгүй цагт ердийн сайхан амьдарч, өнөөдрийн сайханд бишрэн, өнийн сайханд тэмүүлнэ гэдэг л хүн болсны гавьяа болохоос эх орноосоо хулгайлснаа энд тэндхийн оффшорт нууж, элгэн олноо хуурснаа ид хав болгож амьдарна гэдэг ухамсарт хүний явдал даанч биш шүү, ноёд минь!