АТГ-ын дэргэдэх олон нийтийн зөвлөлийн дарга Г.Баасантай ярилцлаа.

АВЛИГА, АЖИЛГҮЙДЭЛ, ЯДУУРАЛ, ШУДАРГА БУС БАЙДАЛ МОНГОЛ УЛСЫГ “ХҮЛЖ” БАЙНА

-2020 оны УИХ-ын ээлжит сонгуулийг авлигагүй явуулах хэрэгтэй гэж байна. Авлига албан тушаалын асуудалтай хүмүүс сонгуульд нэр дэвшихгүй байх уу?

- УИХ бол Монголын төрийн эрх барих дээд байгууллага. 76 төлөөлөгчөөр улс орныхоо хувь заяаг шийдүүлдэг төрийн тогтолцоотой. Өмнө нь долоо удаагийн сонгуулиар нийтдээ 532 хүнийг УИХ-д суулгаж, 30 жил өнгөрлөө. Энэ 30 жилийн хугацаанд үйл ажиллагаа явуулсан парламент бүр шударга байх зарчмыг хэрэгжүүлж чадаагүй гэж үзэж байна. Тийм учраас найм дахь удаагийн сонгуулийг шударга байлгах, дуу хоолойгоо хүргэх ёстой гэж үзсэн. Үндсэн хуулийн 20 дугаар зүйлд зааснаар УИХ бол Монголын төрийн эрх барих дээд байгууллага бөгөөд хууль тогтоох эрх мэдлийг тогтоодог байгууллага. Гэтэл манай УИХ-д хууль тогтоох эрх мэдлийг хэрэгжүүлэхээс илүү, гэмт хэрэг болон эрүүгийн хэргүүд гардаг болсон. Тухайлбал, Хүчингийн хэрэг, ашиг сонирхлын зөрчил, авлига, тендэр, ЖДҮ, хулгай гэх мэт болохгүй бүх зүйл УИХ-д байгаа. Оргил нь бохир байгаа тохиолдолд дотоод шатандаа сайн, сайхан байна гэж байхгүй. Үүнийг бид харж байгаа. Авлига, ажилгүйдэл, ядуурал, шударга бус байдал Монгол Улсыг “хүлж” байна. Эндээс гаргахын тулд сонгуулийн хувьсгал хийж, 2020 оны сонгуульд шударга ёсыг тогтоохын төлөө шударга хүнийг оруулах асуудлыг тавина.

ШУДАРГА СОНГОЛТ САНАЛ БОЛГООЧ ЭЭ ГЭДЭГ ҮҮДНЭЭС СЕХ-НД ШААРДЛАГА ХҮРГҮҮЛЖ БАЙНА

-Сонгуульд нэр дэвшиж байгаа хүмүүс их хэмжээний мөнгө амлаж гардаг шүү дээ?

- Нэг нэр дэвшигч сонгогдохын тулд 360-774 сая төгрөг зарцуулахаар байгаа. УИХ-ын гишүүн дөрвөн жилийн хугацаанд 96 сая төгрөгийн цалин авахаар байна. Ийм цалинтай ажилд 774 сая төгрөг зарцуулж суусан хүн юу хийх вэ. Хуулиа батлах уу, шударга ёсыг тогтоох уу, улс орны хөгжлийн төлөө байх уу гэдэг чинь асуудал юм. 96 сая төгрөгийн цалин авах хүн 774 сая төгрөг зарцуулж байж УИХ-д сонгогдох нь авлигын эх үүсвэр болно гэж бид харж байгаа. АТГ-ын олон нийтийн зөвлөлд ард иргэдээс маш олон асуудлыг тавьж байна.

Бид сонголтоо шударгаар хиймээр байна. Улс төрийн намууд сонголт хийх боломж олгохгүйгээр эрүүгийн хэрэгт холбогдож байсан, тендэр, ЖДҮХС-гаас хулгай хийдэг, ашиг сонирхлын зөрчилтэй хүмүүсийг санал болгоод байна. Шударга сонголт санал болгооч ээ гэдэг үүднээс Сонгуулийн Ерөнхий Хороонд шаардлага хүргүүлж байна. Сонгуулийн Ерөнхий Хороо ил тодоор, шударга зарчмыг баримталж сонгуулийг зохион байгуулах ёстой.

Авлига, албан тушаалд холбогдож байсан хүмүүсийн нэрийг зарлан ил болгож, сонгогдох эрхийг нь эдлүүлэхгүй байхыг шаардаж байна. Шаардлагыг Улсын Ерөнхий прокурорт хүргүүлж байгаа. Мөн Авлигатай тэмцэх газар болон улс төрийн намуудад зөвлөмж хүргүүлж байна. Дээд шүүхэд бүртгэлтэй 36 нам байгаа. Энэ зөвлөмжийг 36 намд хүргүүлнэ. УИХ-аас шударга ёсыг нэхэх хэрэгтэй. УИХ авлига, албан тушаалд өртөхгүй байх, улс орны төлөө хууль боловсруулдаг хүмүүсийг сонгох хэрэгтэй. 2020 сонгуулиар шударга ёсыг тогтоож, сонгуулийн хувьсгал хийцгээе. Нэр дэвшигч тавдугаар сард тодорч эхэлнэ. Иймээс албан бичгийг долоон хоногийн хугацаатай өгч байгаа. Долоо хоногийн дараа хариугаа аваад зарлана. Нийт сонгогчдод хүндэтгэлтэй хандах хэрэгтэй.

-Энэ их мөнгийг ямар үндэслэлээр яаж гаргасан бэ?

-Дөрөвдүгээр сарын 9-ны өдөр Үндэсний аудитын газарт ямар үндэслэлээр энэ мөнгийг тогтоосон бэ, үндэслэлээ тайлбарлаач гэдэг бичиг явуулсан. Одоогоор хариу ирээгүй байна.

-Авлига, албан тушаалын хэрэгт холбогдсон хүмүүсээс гадна Оффшортой хүмүүс сонгуульд нэр дэвших гэж байна?

-Оффшор, ЖДҮХС гэх мэт гэмт хэргийн шинжтэй асуудалд холбогдсон хүмүүс нэр дэвших гэж байгаа нь ажиглагдаж байгаа. Үндсэн хуульд шүүхээр эцэслэн тогтоогоогүй бол хэнийг ч гэмт буруутай гэж тооцохгүй гэдэг заалтаар халхавчилж оффшорт мөнгөө хийсэн, Монголын байгалийн баялгийн хувьдаа ашигласан, гадаад хүмүүстэй хамтарч Монгол Улсын байгаль, экологийн тэнцвэртэй байдалд хор хөнөөл учруулсан, Монгол Улсын хөрөнгийг зориулалтын бусаар ашигласан гэмт хэргийн шинжтэй хүмүүс мөнгөнийхөө хэмжээгээр бярдаж байна. Мөнгөтэй хүн УИХ-д гардаг болоод байна. Иймээс АТГ-ын олон нийтийн зөвлөлөөс авлигагүй байна гэвэл эхлээд УИХ авлигагүй болгох хэрэгтэй. Ингэж байж хууль хяналтын байгууллагад нөлөөлөх нөлөөлөл нь зогсоно. Дээд байгууллагад авлигачид очихоор авлига байх, шударга байлгах тухай асуудлыг ярих боломжтой. Иймээс энэ сонгуулиар авлигагүй байлгахыг УИХ-аас эхлэх ёстой. Мөн сонгогчид сонголтоо хийхдээ шударга үнэнийг сонгохыг хүсч байгаа. Гэвч одоо хулгайчдыг сонгохоос өөр сонголт оруулж ирэхгүй байна.

УИХ-ЫН ГИШҮҮДЭД ХАРИУЦЛАГА ТООЦОХ “ЦОНХ” НЭЭГДЭЖ БАЙГАА ГЭЖ ХАРЖ БАЙНА

-Сонгуулийг хойшлуулна, хойшлуулахгүй гээд байгаа. Та үүнд ямар байр суурьтай байна вэ?

-Дэлхий дахиныг хамарсан айхтар өвчин гарчихсан. Үүнд монголчууд их хариуцлагатай байгаа. Монголын төр хариуцлагатай ажиллаж байгаа. Дулааны улиралд энэ өвчин нэмэгдэх хандлагатай байгаа учраас сонгуулийг хойшлуулж, намар сэрүүний улиралд орон нутгийн сонгуультай хамт хийнэ. Төсөв мөнгө хэцүү байгаа үед үнэгүй зардлаа хэмнэх хэрэгтэй гэсэн саналыг ард иргэдийн зүгээс их гаргаж байна.

Энэ дөрвөн жилийн хугацаанд нэг улс төрийн хүчин 68 гарсан. Гэхдээ УИХ-аас гурван хүн байхгүй болж, 73 гишүүнтэй болсон. Саяхан Батзориг гишүүнийг түдгэлзүүлсэн. Өнөөдрийн УИХ-ын гишүүдэд хариуцлага тооцох “цонх” нээгдсэн гэж харж байгаа. Иймээс үүнийг хаалга болгож дэлгэхийн төлөө монголчууд итгэл үнэмшилтэй байх хэрэгтэй.

-Манайд шалгагдаж байгаа томоохон хэргүүд замхрах талдаа орж байна. Үүнд танайхаас яаж анхаарч байна вэ?

- Олон түмэн харж байгаа. Авлигатай тэмцэх газрыг шударга ажиллахын төлөө хууль ёсны дагуу байлгахаар гурван жил ажиллаж байна. Үүний хүрээнд АТГ удирдлагууд солигдсон. АТГ-т олны анхааралд байгаа томоохон хэргүүд байгаа. Энэ хэргүүд прокурор, шүүхийн газарт шилжсэн. АТГ-т хадгалагдахаа больсон. Э.Бат-Үүлтэй холбоотой шүүх хурал явагдаж байна. М.Энхсайхантай холбоотой шүүх хурал зарлагдсан гэх мэт хэргүүд шийдэгдээд явж байна. Энэ нь шударга ёс руу жаахан ч гэсэн шат ахиж байгаа гэсэн үг. Харин цаг хугацаа бол алдагдаж байна. Аливаа буруу зүйлд цаг хугацаа хурдан байх хэрэгтэй. Зөв зүйлд хугацаа удаан байх хэрэгтэй шүү дээ.

-Баярлалаа.