МАН, МАХН нэгдэх сураг гарч эхэллээ. Энэ нь хагаралдан тэмцэлдэж, нэгнээ оймсыг нь гозолзуулан хорьж байсан үйл хэрэг түүх болон үлдэж ашиг хонжоо тохироон дээр өстнүүд хүртэл нэгдэж чадахыг ард түмэндээ баталсан хэрэг болно. Гэхдээ өнөө цагт ард түмэн тэнэг биш болохоор их л муухай жүжиг харагдана. Хэн нь ямар ашиг хүртэж байгаа нь ил өрнөх байх. Нөгөө л албан тушаалд томилогдож, УИХ-ын нөхөн сонгуульд нэр дэвшихээс эхлээд МАН болон МАХН-ын наймаа хэрхэн өрнөх нь тодорхой. Одоо нэгдэх сураг гарч эхэлсэн МАН, МАХН-ын талаар сэтгүүлч Мөнхбаясгалан бичихдээ, МАХН нэрнээс Х үсгийг хассан түүхийг өгүүлэхдээ, “МАХН гэсэн нэрийг хэн нэгэнд өмчлүүлэхгүйн төлөөх дажинд МАН-ын залуус У.Хүрэлсүхийн даалгавраар уухайлан орцгоолоо. Нэг жишээ сонирхуулахад одоогийн Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ гэхэд л Монголын Ардчилсан Хөгжлийн Нам, товчилвол МАХН гэсэн арваад намын нэр эзэмшдэг болж таарав. Гэвч тухайн үеийн Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж МАХН товчлолтой Монгол Ардын хувьсгалт нам нэрийг Н.Энхбаярт өгснөөр энэ намын мөнхийн зовлон эхэлсэн түүхтэй. “Х” үсэгний хэргийн дүйвээнээр У.Хүрэлсүх Бодоогийн удам болж үзээд эцэстээ жанжин Сүхбаатарын зээ болсноор нэг юм түүх түр амсхийв. Ёоох гэж... “Нам нэрээ солиод сонгуульд ялагдвал би толгойгоороо хариуцлага хүлээнэ “ гэсэн У.Хүрэлсүх 2012 онд намаа ялагдуулах нь тэр. Сү.Батболд, У.Хүрэлсүх нарт хариуцлага тооцох юм болов” гэжээ. Нээрээ л нэгэн цагт МАХН байсан МАН одоо 100 жилийн ой дээрээ МАХН-тай нэгдэж, нэрээ сэргээх биш юм байгаа гэдэг бодол төрнө. Учир нь одоо МАН-ын нэр хүнд иргэдийн унаж нэгэнтээ итгэлийг нь алдаж ирснийг МАН-ынхан өөрөө мэдэж байгаа. Энэ байдлаараа удвал тэд СҮХ ээр эхэлсэн энэ нам СҮХ-ээр дуусах магадлалтай болж таарна. Иймээс ч тэд байж болох бүхий л аргыг хайж сүвэгчилж байна. Иймдээ ч МАХН-ын дарга Н.Энхбаярын тавьсан байж болзошгүй санал болох МАХН нэрээ сэргээх асуудлыг МАН зөвшөөрвөл цаашид бас юу өрнөх вэ. Галзуурсан мэт боловч улс төрд хүний санаанд оромгүй үйл явдлууд гарч ирдэг нь нууц биш ил юм.

МАН, МАХН нэгдвэл нөгөө талаас АН-аас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшигч хэн байхаас үл хамааран МАН их л сандарч буйн илрэл гэж харагдаж байна. МАН-д ашигтай буй ганц зүйл нь АН морь унасан толгойгүй бүр эзэнгүй болсонтой холбоотой. Одоо АН-ын гишүүд хоорондоо намынхаа талаар ярихдаа аль АН билээ гэдэг болж. Учир нь хоёр, гурав хуваагдсан энэ хүчний орон зай нэгэнт суларч, УИХ-д суусан гишүүдийнх нь хүч бяр, ухаан дутаж, улс төрийн томоохон тоглолтоос арчигдах дээрээ тулж байна. АН-ын дарга байсан ч АН-аас хөөгдөх шахуу гарсан Н.Алтанхуягаас өөр чуулганд сөрөг хүчний үүрэг гүйцэтгэж буй жинтэй улс төрч алга. АН-ынхан гэж зангараг дутсан хэдэн гишүүн суудаг боллоо. АН энэ янзаараа мухардалд орвол АН-ын гишүүдэд бус харин ард түмэнд сөрөг үр дагавартай. Учир нь МАН-д хэт их эрх мэдэл төвлөрсөн энэ цагт тэдэнд цензур алга. Цензурдэж байж тэдний хийх дур зоргоороо үйлдлийг бага ч гэсэн зогсоож дийлнэ. Гэтэл АН амьсгал хураахаас наагуур байдаг. Бас л 1996 оных шиг улс төр өрнөж, засаг төр тогтворгүй ёстой юу ч болоод байгаа юм ойлгох юм алга болж байна.

Энэ нөхцөлд МАН МАХН нэгдэх нь АН-ыг улс төрөөс бүр мөсөн гаргах ялангуяа Ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялагдах магадлалыг улам нэмэгдүүлнэ. МАН, МАХН нэгдэхийг МАХН-аас нэр дэвшсэн С.Ганбаатар гишүүн эсэргүүцэж байгаа сурагтай. Иймээс МАХН-ын дарга Н.Энхбаяр Ерөнхий сайдтай уулзах уулзалтад С.Ганбаатар харагдсангүй.

МАН 100 жилийн ойдоо олон үйл явдлын өрнөлтэй сууна. Одоо тэдний бүх хүч Ерөнхийлөгчийн сонгууль руу чиглэж байна. Гэхдээ ард түмэнд ганц зүйлийг захихад, аль нам хэн сонгогдох ёстой та бүхний мэдэх хэрэг, гагцхүү эрх мэдэл нэг талд хэт төвлөрвөл ямар аюул ирэхийг бид сонсоод биш туулаад өнгөрсөн ард түмэн шүү. МАН-д 99,99 хувийн эрх мэдлийг өгвөл тэд хяналтаа алдах хэмжээнд хүрэхээр байна. МАН-ын сайн боловсон хүчин тулхтай улс төрчид бий. Гэхдээ шинэ цагийн гишүүд нь ёс зүйгүй мөн УИХ-ын гишүүн гэдгийг улсын хаан гээд ойлгочихсон нөхөд их боллоо. Энэ тохиолдолд тэдний жолоог хааяа татах хүч хэрэгтэй. Энэ цагт АН гэж мануухайг нойрноос нь сэрээж, АН-ын гишүүдийнхээ төлөө бус ард түмний төлөө ажиллахыг шаардах хэрэгтэй байна.