Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар сэтгүүлчдийн асуултад хариуллаа. Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг өчигдөр Оюу толгойн гэрээг сайжруулах ажлын хэсгийнхэнд хандаж байр сууриа илэрхийлсэн билээ. Энд дарж үзнэ үү.

-Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэг Оюу толгойн хөрөнгө оруулалтын гэрээг сайжруулах ажлын хэсгийнхэнд хандаж өчигдөр бичлэг хийж, байр сууриа илэрхийлсэн байсан. Та ажлын хэсгийн ахлагчийн хувьд энэ байр суурийг хэрхэн дүгнэж байна вэ?

-Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэгийн яриаг би сонссон. Их л сандарсан хүний яриа байналээ. Харийн нутагт, харийн компанийн пи-арыг хийж байгаа, өөрийгөө өмөөрсөн хүний яриа гэж ойлгосон. Монгол Улсын Засгийн газар хөрөнгө оруулалтын гэрээ Оюу толгойн хөрөнгө оруулалтын үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр хэлэлцээрийн ширээний ард суугаад зургаан сар болж байна. Бага, багаар урагшилж байгаа, ойлголцож байгаа зүйлүүд бий. Бүр ойлголцохгүй ч зүйлүүд байна. Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэг зөв зүйтэй зүйлийг найман жилийн өмнө бид эхлүүлсэн гэсэн байсан. Би үүн дээр яг эсрэг байр суурьтай байдаг. Далд уурхайн бүтээн байгуулалтын гэрээ бол Оюу толгой төслийн Монголын үр өгөөжийг эрс дордуулсан олон зүйл заалтуудаас бүрдсэн гэрээ төлөвлөгөө. Тухайлбал, ил уурхайн бүтээн байгуулалтын зардал 1.1 тэрбум ам.доллароор хэтрээд байсныг хүлээн зөвшөөрч баталгаажуулсан. Яагаад тухайн үед ид уурхайн зардал 1.1 тэрбумаар хэтрээд байхад хөндлөнгийн шинжээч томилуулж, өнөөдрийнх шиг нөхцөл байдал үүсгэж болоогүй юм. Яагаад тэр асуудлаар Арбитрт маргаан үүсгээгүй юм бэ. Мөн аж ахуйн нэгжийн албан татвартай холбоотой татварын маргааныг хүлээн зөвшөөрсөн. Хамгийн аюултай зүйл нь Оюу толгойн олборлолтоос зөвхөн алт, зэс дээр АМНАТ тавина бусад эрдэс баялагт АМНАТ авахгүй гэдгээ хүлээн зөвшөөрсөн. Дээр нь санхүүжилтийн баталгаа гэдэг цоо шинэ нэр томьёог оруулж ирж түүгээрээ дамжуулж төслийн санхүүжилт бүрээс 1.9 хувийг авдаг алдагдалтай зүйлийг хүлээн зөвшөөрсөн.

Далд уурхай гэдэг энэ их өндөр өртөгтэй төслийг зээлийн санхүүжилтээр хийхийг зөвшөөрсөн. Төслийн санхүүжилтийн зээлийн хүү нь лайбор дээр нэмэх нь 6.5 хувь. 6.5 дээр нэмэх нь Лондоны Төв банкны жигнэсэн дундаж хүү 1.5 гэж үзэхэд найман хувь. Үүн дээр 1.9-ийг нэмэхээр 9.9 хувийн хүүтэй мөнгөөр энэ том төслийг санхүүжүүлэх зөвшөөрлийг олгосон. Энэ бол бараг ломбардын хүү.

Түүнчлэн, УИХ-ын татварыг тогтворжуулдаг, татвараас чөлөөлдөг бүрэн эрхийг эдэлж, Засгийн газар шийдвэр гаргасныг Захиргааны хэргийн шүүх хүчингүй болгочихоод байна. Энэ мэт яриад байвал маш олон зүйл дээр манай улс хохирол, алдагдал хүлээсэн. Менежментийн төлбөр гэдэг зүйлийг мөн Далд уурхайн бүтээн байгуулалтын төлөвлөгөөгөөр зөвшөөрсөн. Бид энэ бүхнийг засаж залруулах, төслийн үр өгөөжийг нэмэгдүүлэх гээд хичээгээд ажиллаж байна.

Иргэн Ч.Сайханбилэгт хэлэхэд харийн нутгаас харийн компанийн Пи-Ар маркетинг хийж суухаар Монголдоо ирж энэ төслийг монголчууддаа өгөөжтэй байх тал дээр илүү их сэтгэлээ чилээ.

-Олон улсын гэрээ, төсөлд авлига авах боломжгүй байдаг гэдгийг таныг хамгийн сайн мэдэрч байгаа гэсэн зүйлийг ярьсан байсан?

-Надад анхааруулж, сануулаад байх шиг байна лээ. Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газар Оюу толгойн гэрээ хэлэлцээрийг сайжруулахад ямар нэгэн байдлаар гаднын компанийн нөлөөнд автах, тэдний тулгалт шахалтад орохгүй байх тал дээр бид маш их анхаарч ажиллаж байгаа. Эцсийн дүндээ бид төслийн үр өгөөжийг олон түмэнд хүртээх зарчмыг баримтлаад хэлцэл хийж байна.

-Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэгийг Интерполоор эрэн сурвалжилж байгаа юу?

-Гадаад улсад эрэн сурвалжлах ажиллагаа явуулахад тухайн улстай байгуулсан гэрээний үндсэн дээр явуулдаг. Одоогийн байдлаар иргэн Ч.Сайханбилэг АНУ-д байгаа. Түүнийг интерполоор эрэн сурвалжилж байгаа. АНУ эрх зүйн талаар харилцан туслалцах гэрээ, ялтан шилжүүлэх гэрээг байгуулж байж хэрэгт сэжиглэгдэн, шалгагдаж байгаа хүмүүсийг тухайн улсын хууль хүчний байгууллагын тусламжтайгаар албадан ирүүлэх боломжтой. Гэхдээ Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан хүний хувьд заавал ийм асуудал үүсгэлгүйгээр ирээд, хууль шүүхийн байгууллагаар шалгуулах нь зүйтэй.

Иргэн Ч.Сайханбилэгийг АТГ шалгаж байгаа. Яллагдагчаар татсан гэж сонссон. Хэргийг шалгаж байх явцад гадагшаа яваад эргэж ирээгүй. Оюу толгойн гэрээ хэлэлцээртэй холбоотой асуудал дээр сүүлийн найм, есөн сар би ажиллалаа. Ингэхэд их олон зүйл тодорхой болдог юм байна. Гэрээ хэлэлцээр хамгаалж, магтаж ярьдаг хүмүүст хандаад хэлэхэд нэгд, Монгол Улс 22 тэрбум ам.долларын өрөнд орохоор байна гэдгийг хөрөнгө оруулагч тал бидэнд баталгаажуулаад өгчихөөд байна. Тэгэхээр энэ ашигтай гэрээ байсан уу гэдгийг эргэж нэг харцгаагаарай. Хоёрт, Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдорж Рио Тинтотой холбоотой гэрээ хэлэлцээр хийхээр гудамжны бүх жагсаал цуглааны ард байдаг. Өөрөө ч үүнийгээ олон нийтийн сүлжээнд илэрхийлдэг. Би энэ бүхнийг ерөөсөө ойлгодоггүй. Бид энэ гэрээг амжилттай болгох нь яагаад тэр хүмүүст тэгж их таалагддаггүй юм бэ. Нэг нь Америкаас их сандарсан байдалтай яриа хийх юм. Нөгөө нь дотоод дахь иргэний нийгмийн байгууллагуудыг өдөөн турхирах, Засгийн газрыг тогтворгүй байлгах, үймээн самуунд турхирах бүх зүйлийн ард байдаг. Долдугаар сард монголчуудыг no naadam, yes naadam гэж хоёр талцуулсан. Ямар байгууллага, ямар хүмүүсийн захиалгаар ийм зүйл хийгээд байгааг ерөөсөө ойлгодоггүй. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд байсан гэдэг агуулгаараа асуудалд хандаж байгаасай гэж бодож байна.