УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандантай ярилцлаа.

-Таван толгойн хувьцааны асуудлаар иргэдээс гарын үсэг цуглууллаа. Яагаад ингэх болсон юм бэ?

-Таван толгойн гэрээг байгуулах ажлын хэсэг ажиллаж байна. Таван толгойн гэрээнд хоёр, гурван үндсэн чухал асуудал орох ёстой. Нэгдүгээрт гэрээнд хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах талаар нэг ч заалт байхгүй.

Тиймээс хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалсан бие даасан бүлэг оруулъя гэсэн бодолтой байна. Хоёрдугаарт орон нутгийн иргэд, байгаль орчны эрх ашгийн хамгааллын асуудал тусгагдах ёстой. Энэ хоёр асуудлаар иргэдийн санаа бодлыг сонсч, хотын төв талбай болон хүн ам олноор суурьшдаг газруудаар явж хүмүүсийн байр суурийг сонслоо. Таван толгойн гэрээнд оруулах саналыг нь авлаа.

-Иргэд юу гэж байна вэ?

-Тэд 1072 хувьцааныхаа ногдол ашгийн талаар гэрээнд тусгуулахыг хүсч байна. Мөн хувьцаа эзэмшигчдийн хурлыг хуралдуулах, тэдний эрх ашиг хөндөгдсөнтохиолдолд хамгаалах механизмыг тодорхой болгох хүсэлтэй байна. Санхүүгийн зохицуулах хороо, хувьцаа эзэмшигчдийн эрхийг хамгаалах ассосиацитай хамтарч энэ арга хэмжээг явууллаа. Одоогоор (баасан гаригийн байдлаар) 7000 гаруй хүн санал асуулгад оролцоод байна. Амралтын хоёр өдөр ч энэ ажил үргэлжилнэ. Ингээд иргэдийн санал хүсэлтийг УИХ-д хүргүүлнэ.

-Таван толгойн ажлын хэсэг дээр авч хэлэлцэх юм уу?

-Монголын төр иргэдээ сонсох ёстой. Иргэдийн санаа бодолд тулгуурлаж шийдвэр гаргадаг байх ёстой. Иргэдийн эрх ашигтай холбоотой чухал шийдвэр гаргах гэж байгаа учраас тэднийг сонсохоос өөр арга байхгүй. Нөгөө талаас Монгол Улсын Ашигт малтмалын тухай, Компанийн тухай хуулийн дагуу их хэмжээний, сонирхлын зөрчилтэй хэлцэл хийх тохиолдолд хувьцаа эзэмшигчдийн байр суурийг сонсч, хувьцаа эзэмшигчдийг хуралдуулах зайлшгүй шаардлагатай байдаг. Тэгэхээр Таван толгой бол Монголын хоёр сая 100 мянган хувьцаа эзэмшигч, 550 үндэсний аж ахуй нэгжийн эрх ашигтай холбоотой асуудал. Тийм учраас иргэдийн байр суурийг сонсох хэрэгтэй.

-1072 хувьцааг саналын эрхгүй гэж М.Энхсайхан сайд хэлээд байгаа…

-Засгийн газрынхан тэгж хэлээд байгаа. Би өөр байр суурьтай байгаа. Хувьцааг саналын эрхтэй, эрхгүйг Засгийн газар тогтоодоггүй. Хоёрдугаарт хувьцаа гэдэг бол өмч. Та бүхний машин, хотонд байгаа хоньтой адил өмч. Өмчийн эрхийг хуулиар хязгаарлаж болно гээд Үндсэн хуульд заачихсан байгаа. Хуулийг УИХ баталдаг, Засгийн газраас гаргадаггүй. Тэгэхээр өмчлөгчийн эрхийг Засгийн газрын тогтоолоор хязгаарлаж байгаа нь хууль зөрчсөн асуудал гэж харж байна. Засгийн газар энэ алдаагаа засч, иргэдээсээ асууж, Таван толгойн гэрээг байгуулахдаа хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашигтай холбоотой зүйлүүдийг тусгаж, ул суурьтай хандах ёстой.

Ер нь аливаа асуудал дээр хүн бүрнэг байр суурьтай байх нь ховор. Гэр бүлийн эхнэр, нөхөр ч санал зөрөлддөг. Тийм учраас Таван толгойн гэрээн дээр олон талын байр суурь байх нь мэдээж. Тийм болохоор асуудлыг олон талаас нь ярих ёстой. Гэрээг заалт бүрээр нь ярьж, Монгол Улсын хуульд нийцүүлж гаргах ёстой гэж бодож байна. Олон талаас нь ярьсны хүчинд нэгдсэн байр суурьт хүрч л таарна.

-Тэгвэл хугацаа алдах биш үү?

-Таван толгойн гэрээг гацаая, зогсооё гэсэн бодолтой нэг ч гишүүн УИХ, Засгийн газарт байхгүй гэдэгт итгэлтэй байна. Харин зөв зүйтэй, монголчуудад ашигтай хэлбэрээр, хуулийн хүрээнд явуулъя гэсэн хүмүүс их байгаа гэж итгэж байна.

-Таван толгойн хувьцаа эзэмшигчдийн хурал саяхан болсон. Танд мэдээлэл байгаа юу?

-Надад тодорхой мэдээлэл алга.

-УИХ-ын зөвлөх Таван толгойн гэрээний төсөлд анализ хийснээс харахад “Энержи ресурс” компанид эрх мэдлийг төвлөрүүлэх гэрээ хийхээр зэхжээ гэж ойлгогдохоор байна лээ. Та төсөлтэй бүрэн танилцсан байх. Ямар байр суурьтай байна вэ?

-Хувьцаа эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах үндэсний ассоциацийн удирдах зөвлөлийн гишүүнээр олон жил ажилласан. Тийм учраас энэ гэрээнд хувьцаа эзэмшигчидтэй холбоотой асуудлыг тусгуулахыг хүсч байгаа. Гэрээ олон зүйл заалттай учраас гишүүд тэр бүрийг нарийн судлах цаг хугацаа, боломж хомс байна. Тиймээс чаддаг, мэддэг талаасаа харж санал бодлоо нэмэрлэвэл илүү үр дүнтэй болов уу гэж бодож байна. Гэхдээ гэрээтэй ерөнхийд нь танилцсан. Байгаль орчин, Газрын тухай, Ашигт малтмалын тухай хуулийг зөрчсөн, орон нутгийн эрх ашгийг нэлээд хөндсөн, ҮАБЗ-ийн үзэл баримтлалд харшлах олон зүйл заалт байна лээ. Төмөр зам, газар эзэмших, өмчлөх асуудалтай холбоотой хүлээн зөвшөөрөмгүй заалтууд байна лээ. Тэр тухай нэг бүрчлэн ярина гэвэр сонины цаас хүрэлцэхгүй байх.

-Таван толгойн ажлын хэсэгт орсон гишүүдийг хүмүүс шүүмжлээд байна. Та юу гэж бодож байна вэ?

-Шүүмжлэл муу зүйл биш. Таван толгойн гэрээ хэлцэлтэй холбоотой шүүмжлэл гарах нь зүй ёсных. Таван толгойн гэрээ битгий хэл таван хуудас хууль батлахын тулд гишүүд нухацтай суудаг. Бид ардчилсан парламентын засаглалтай улс учраас гэрээг нухацтай, олон гаргалгаагаар хэлэлцэх ёстой. Ардчиллын нэг давуу тал бол алдаагаа засаад урагшлахад л байдаг. Тэгэхээр АН Засгийн газар тун удахгүй байр сууриа нэгтгээд Таван толгойгоо урагшлуулна гэдэг итгэж байгаа.

-Магадгүйталбай дээр гарч зогсоод иргэдийнсаналыг авч байгаа процессыг таны ээлжит нэг популизм гэж харах хүмүүс байгаа л байх…

-2004 онд Стратегийн орд газруудаас ард түмэндээ хувьцаа олгоё гэж жагсч явсан хүн. Таван толгой, Оюу толгой, Эрдэнэт, Цагаан суваргын ордуудаас ард түмэнд алтан хувьцаа өгөх ёстой гэдэг саналыг гаргаж, иргэний хөдөлгөөнүүдийн манлайд жагсч явлаа. Энэ бодлого 2008 оноос хэрэгжиж эхэлсэн. АН сонгуульд орохдоо нэг сая төгрөгийн хувьцаа олгоно гэдэг амлалт өгсөн. Энэ нь 2010 онд С.Батболдын Засгийн газрын үед хэрэгжиж эхэлсэн. Таван толгойгоос иргэдэд хувьцаа олгох нь баялгийн шударга хуваарилалтын эхлэл болсон зөв зйл гэж боддог. Энэ чиглэлийн бодлогыг цааш нь үргэлжлүүлэх ёстой. 1990-ээд оны цэнхэр, ягаан тасалбар шиг болгох ёсгүй. Хувьцаа бол зүгээр цаас биш юм.

Я.МӨНГӨН

www.DNN.MN