-УУЛ УУРХАЙГААС ДАЙЖСАН ЗЭРЛЭГ АН АМЬТАД УСТ ЦЭГГҮЙ БОЛСОН-

Говь нутаг хур тунадас бага. Зарим өвөл харын зуд болж булаг шанд нь ширгэж ан амьтан усгүй харангадах, үхэж үрэгдэх, дайжих зэрэг аюул нүүрлэдэг. Тиймээс Өмнөговь аймгийн Ханбогд сум 2017 онд орон нутгийн төсвөөр зэрлэг амьтдын байршил бүхий нутагт усны эх үүсвэр бий болгох, усан хангамжийг сайжруулах зорилгоор нарны эрчим хүчээр ажилладаг, автомат тоног төхөөрөмжөөр тоноглосон гүний худаг барьжээ. Уг худаг нь Говийн бага дархан цаазат газрын Б хэсэгт байрладаг бөгөөд аргал, янгир, хар сүүлт зэрэг амьтдын цөм болсон нутаг. Гэтэл оны өмнөхөн хэн нэгэн этгээд хорлон сүйтгэх ажил явуулж, гүний худгийн нарны толийг хагалан, эрчим хүч хуримтлуулдаг акумулаторыг нь хулгайлсан хэрэг гарчээ.

Энэ жил говь нутагт бараг л цас ороогүй намраараа өвөлжиж буй эл өдрүүдэд зэрлэг амьтад ам чийглэх цасгүй, горхи шанд бараадан ундаалж буй. Ийм үед нь оюун ухаант хүн хэмээх амьтан өчүүхэн ашгийн төлөө зэрлэг амьтдын уст цэгийг үгүй хийсэн нь туйлын харамсалтай. Аливаа хүн байгаль дэлхий ан амьтнаа хайрлахад хувь нэмэр оруулдаггүй юмаа гэхэд тэдний төлөө хийж байгаа ажлыг битгий эвдэж сүйтгээч гэдгийг л хэлэхийг хүслээ. Бид уг асуудлын талаар Ханбогд сумын Байгаль орчны байцаагч Б.Алтангэрэлтэй утсаар холбогдож тодруулга авлаа.

-Нарын эрчим хүчээр ажилладаг гүний худаг Ханбогд сумын аль багт байрладаг вэ. Ойр орчимд нь нутгалдаг малчид бий юу?

-Ханбогд сумын Номгон суманд байрладаг. Нэлээд зэлүүд газар Говийн бага дархан цаазат газар гаргасан гүний худаг учраас ойр хавьд нь нутагладаг малчид байхгүй. Худгаас ус уудаг мал ч гэсэн ховор. Говийн бага дархан цаазат газрын Б хэсэг манай Ханбогд суманд харьяалагддаг юм. Тиймээс сумын хөрөнгө оруулалтаар зэрлэг ан амьтадыг ундаалах зорилгоор 2017 оны намар ашиглалтад оруулсан юм. Манай сум уул уурхай ихтэй болохоор зэрлэг амьтад Номгон багийн нутаг руу дайжиж ирсэн ч уст цэг асуудалтай байсан. Үүнийг шийдэхийн тулд амьтад нутагладаг газар шинээр худаг өрөмдөж хүний оролцоогүйгээр гүний усыг гаргадаг байсан. Өөрөөр хэлбэл цагийн тохиргоотой нарны эрчим хүчээр цэнэглэгддэг автомат худаг гэсэн үг. Өдөрт 5-6 зургаан удаа ус нь гоождог. Жишээлбэл, өглөөний 09:00 цагт, өдөр 12:00 цагт гэх мэт. Нэг удаа гоожихдоо 10 гаруй минут гоождог.

-Хэдэн төгрөгийн төсвөөр энэ худгийг барьсан бэ?

-Энэ худгийн нийт төсөвт өртөг нь 20 гаруй сая төгрөг. Худгаа хувийн компаниар өрөмдүүлнэ. Тоног төхөөрөмж суурилуулахаас эхлээд тодорхой хэмжээний өртөг орсон.

-Цагийн тохиргоотой автомат худгаас зэрлэг амьтад ундаасаад сурчихсан байсан уу?

-Газар нутаг тахлах хэмжээнд хүртлээ зэрлэг амьтан цуглаж ус уудаггүй байсан ч гэсэн тодорхой хэмжээнд Говийн бага дархан цаазат газар амьдардаг ан амьтад ирж ус уугаад сурчихсан байсан. Гэхдээ зарим үед системийн алдаа гарч ажиллахгүй тохиолдол гарна. Тиймээс бид боломжоороо сард нэг удаа худгаа эргэж тойрдог байсан. Аргал, янгир, хар сүүлт гэсэн амьтадын гол бэлчээрлэдэг нутаг байгаа юм. Харамсалтай нь уст цэгийг нь эх дэлхийгээ, ан амьтан хайрлах сэтгэлгүй хүмүүсийн гарт сүйдсэнд харамсалтай байна.

-Хэзээ ингээд нарны толийг нь чулуугаар хагалаад, акумулаторыг хулгайлчхав?

-Манай суманд хулгайн антай тэмцэх төсөл явагддаг юм. Үүнийхээ дагуу эргүүл, хяналтын хамтарсан баг Говийн бага дархан цаазтай газар нутгаар сумын байгаль хамгаалагч, байгаль орчны байцаагч, хэсгийн төлөөлөгч гэсэн бүрэлдэхүүнтэй явдаг. Хуваарийнхаа дагуу 2018 оны 11 дүгээр сарын 02-ны өдөр энэ ажлаараа явж байгаад Номгон багийн нутаг дэвсгэрт байрлах гүний худаг дээр ирэхэд цоожийг нь эвдээд акумулатор нь хулгайлж аваад, нарны толийг нь чулуугаар хага цохисон байсан.

-Дархан цаазтай газрын нутаг дэвсгэрт байрлах эд хөрөнгөнд халдсан этгээдийг олж илрүүлсэн үү. Нийт хичнээн хэмжээний хохирол учирсан бэ?

-Одоогоор олоогүй байна. Бид хууль дүрмийнх нь дагуу гомдлоо хууль хяналтын байгууллагад гаргасан байгаа. Цагдаагийн байгууллага холбогдох дүрэм журмын дагуу ажлаа хийж байгаа болов уу гэж бодож байна. Нарны толийг нь хагалж, акумулаторыг нь хулгайлсан учраас худаг ажиллахгүй байна. Зургаан нарны толь суурилуулсан байснаас гурвыг нь хагалсан дахин ашиглах боломжгүй болтол нь хагалсан. Худгийн цоожийг нь эвдсэн учраас худаг дотор байсан зарим тоног төхөөрөмж, акумулаторыг суман дээрээ авчирчихсан байна. Яг одоо нийт хичнээн төгрөгийг хохирол учирсан бэ гэдгийг тогтоогоогүй байгаа.