-ГЯЛГАР УУТЫГ ОРЛОХ ЦААСАН УУТ БАЙВАЛ ҮНДЭСНИЙ ҮЙЛДВЭРЛЭЛЭЭ ДЭМЖИН ХУДАЛДАЖ АВАХАД БЭЛЭН БАЙНА-

Бидний өдөр тутмын  салшгүй хэрэглээний тоонд шар, улаан, цэнхэр гээд түмэн янзын өнгөтэй гялгар уут “эрхэм” хүндтэй байр суурийг хэдийн эзэлсэн. Ширүүхэн хүрчихэд л цоорч урагдчихмаар нимгэхэн гялгар уут хөрсөнд 50-400 жил хадгалагдан байгаль орчныг чадах чинээгээрээ бохирдуулж байдаг. Байгальд хөнөөлгүй болох хугацаа нь 1000 жил. Бодоод үз дээ. Эрдэмтдийн судалснаар 12-хон минутын турш л  ашиглагддаг гялгар уут бидний эрүүл мэндэд ямар их хөнөөл дагуулдаг болохыг тоочоод баршгүй. Тиймээс ч Монгол Улсын засгийн газраас 189 дүгээр тогтоол гаргаж 2019 оны гуравдугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн байгальд хамгийн их хор хөнөөлтэй гэгдэх нийлэг уутнаас татгалзах хууль хэрэгжиж эхэлсэн.

Улс орон даяараа уг хуулийг мөрдөж эхлээд тав хонож буй эдгээр өдрүүдэд үйлчлүүлэгч нартаа үнэгүй тороор үйлчилдэг байсан хүнсний дэлгүүрүүд хаалган дээрээ “Давуун тор эко хэрэглээ” гэсэн бичиг нааж гялгар уутнаас татгалзаж эхлээд байна. Гэвч харамсалтай хамгийн олон хүн үйлчлүүлдэг хөл хөдөлгөөн ихтэй “Нарантуул” худалдааны төвийн худалдагч нар гялгар торыг баруун солгойгүй цацсан хэвээрээ л байна. Бид өчигдөр 15:00 цагийн үед тус худалдааны төвийн баруун хаалгаар ороход л цэнхэр өнгийн гялгар тор барьчихсан иргэд нааш цаашаа холхилдон алхах нь олонтоо тааралдав.

Хамгийн эхэнд гутлын тасгаар ороход наймаачид улаан судалтай, цэнхэр судалтай, цэнхэр өнгийн гялгар уутыг гарт ойрхон газраа өлгөж шинээр гутал авсан үйлчлүүлэгч нартаа “Май ийш нь хийчих” гээд өгч байх дүр зураг алхам тутам тааралдана. Эсвэл үйлчлүүлэгч нар нь “Уутанд хийгээд өгчих” гэж наймаачдад тушаана.

Бид наймаачдаас нийлэг уутыг  яагаад хэрэглээнээсээ хасахгүй байгааг асуухад “Монголчууд эрт үеэс саалиа бэлдэхээр саваа бэлд гэж ярьдаг байсан. Гэвч төр засгийн удирдлагууд гялгар уутыг орлох бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эхлээгүй байж ингэж хорьж цагдаад байгааг ойлгохгүй байна. Бид үйлчлүүлэгч нартаа үнэгүй гялгар уут өгөөд муу зан сургачихсан. Гялгар уутыг орлохоор хямдхан цаасан уут байвал үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжихэд бэлэн байна. Ийм бүтээгдэхүүн зах зээлд гартал Нарантуулын наймаачид гялгар уутыг хэрэглэсээр байх болно” гэв.

Биднийг ийнхүү ярилцаж байх зуур наймаачид тал талаасаа цуглан нэгнийхээ үзэл бодлыг дэмжиж “Цаасан уутаа хямдхан үйлдвэрлэж байж л иргэд гялгар уутнаас татгалзана. Иргэд ч гэсэн захаар явахдаа үүргээ ухамсарлаж даавуун тортой явдаг болмоор байна. Зарим нь биднээс алба юм шиг гялгар тор нэхэж байна” гэх зүйлсийг ярьж байв.

-“НАРАНТУУЛ” ЗАХЫН НЭГ НАЙМААЧИН ӨДӨР 4-5 ШИРХЭГ ГЯЛГАР УУТЫГ ҮЙЛЧЛҮҮЛЭГЧ НАРТАА ҮНЭГҮЙ ӨГДӨГ-

Даавуун тор оёж гар дээрээс борлуулдаг эмэгтэйчүүдтэй уулзахад “Гялгар уутны хэрэглээг хориглосон хуулийн заалт хэрэгжихээр даавуун тор их гүйлгээтэй байх болов уу гэж бодож байсан. Гэвч одоогоор мэдэгдсэн юм алга. Нэг хүн өдөрт 2-3 ширхэг даавуун тор л зарж байна.  Зурагт үзэж байхад 100 төгрөгийн гялгар уут зарж болохгүй гэж байна лээ. Бид ч гэсэн хуулиа дээдлээд ийм тор зарахгүй зөвхөн өөрсдийн гараар оёсон даавуун тороо л зарж борлуулж байна” гэв.

Гялгар уутны хэрэглээний талаар хэвлэлийн байгууллага сурвалжлага хийж байна гэдгийг мэдсэн наймаачид бие биедээ ам дамжуулан ярьж зарим нь боодолтой гялгар уутаа хувцсан доогуураа нууж харагдав. Үйлчлүүлэгч нь гялгар уут асуухад “Байхгүй ээ, хүмүүс зураг дараад яваад байна” гэх нь чихний хажуугаар сонсогдоно. Хүүхдийн хувцас зарж буй нэгэн эмэгтэй дээр очин “Цаасан уут хэрэглэж эхэлбэл таны зарж буй барааны үнэ нэмэгдэх үү” гэж асуутал “Би 50 ширхэгтэй улаан судалтай гялгар торыг 2000 төгрөгөөр авдаг. Цэнхэр судалтайг нь 1500 төгрөгөөр авч надаар үйлчлүүлсэн хүмүүст үнэгүй өгдөг. Хятадад үйлдвэрлэсэн цаасан уутыг бөөнөөр нь худалдаж аваад хүмүүст үнэгүй өгнө гэвэл эдийн засгийн хувьд алдагдалтай. Тиймээс зарж буй бараандаа цаасан уут худалдаж авсан мөнгөө шингээхээс өөр арга байхгүй. Би өдөрт ойролцоогоор 4-5 ширхэг гялгар уутыг хүмүүст үнэгүй өгдөг. Баяр ёслолын үеэр 10 гараад явчихдаг” гэв. Тэгэхээр “Нарантуул” захын наймаачдын баруун солгойгүй үнэгүй тарааж буй гялгар уутны хэрэглээг зайлшгүй таслан зогсоох нь зүйтэй санагдаж байв.