Нурсултан Назарбаев 30 жил төр барьсны эцэст гуравдугаар сарын 19-ний өдөр эрх мэдлээ шилжүүлэх шийдвэр гаргасан. Хэдий төрийн тэргүүний албанаас буусан ч тэрбээр улсынхаа анхны ерөнхийлөгч-үндэстний лидер болон Аюулгүйн зөвлөлийн тэргүүн хэвээр үлдсэн.

Үүнээс гадна түүний эрх мэдлүүд болон нийгмийн хангамж ямар байх талаар Спутник сэтгүүлд тоймложээ.

Анхны ерөнхийлөгч дахин төрийн тэргүүн болж чадах уу?

Казахстаны Үндсэн хуульд зааснаар Казахстаны ерөнхийлөгчөөр сонгогдох эрхийн хязгаарлалт Назарбаевд үйлчлэхгүй юм байна. Мөн тэрбээр насан туршдаа Казахстаны ард түмэн, төрийн байгууллага, албан тушаалтнуудад төрийн байгууллын чухал асуудал, гадаад болон дотоод бодлого, үндэсний аюулгүй байдлын асуудлаар хандах эрхтэй гэнэ. Харин тэрбээр ийнхүү хандсан л бол түүний санаачилгыг бүх шатныхан зайлшгүй авч хэлэлцэх ёстой аж. Түүнчлэн Назарбаев улс орны чухал асуудлуудыг хэлэлцэх үеэр засгийн газрын хурлдаан дээр байх, Казахстаны ард түмний чуулган, Үндэсний аюулгүй байлын зөвлөлийг тэргүүлэх, Үндсэн хуулийн зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд багтах юм байна. Мөн түүний нэр хүнд, халдашгүй байдалд халдах нь хуулиар хатуухан шийтгэл хүлээх зэмтэй гэнэ.

Нурсултан Назарбаев болон түүний гэр бүл халдашгүй дархан эрхтэй

Казахстаны анхны Ерөнхийлөгч халдашгүй эрхтэй байна. Түүнийг ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн хугацаанд, харин бүрэн эрхийн хугацаа дуусгавар болсны дараа Казахстаны анхны ерөнхийлөгч-елбасыгийн статустай байх үед нь аливаа үйлдлийнх нь төлөө хариуцлагад татах боломжгүй. Назарбаевыг баривчлах, саатуулах, хорих, нэгжих эсвэл байцаах мөн л боломжгүй гэнэ.

Түүгээр ч зогсохгүй анхны ерөнхийлөгч болон түүний хамтран амьдардаг гэр бүлийн гишүүдийнх нь хувийн өмч, тэдний ашиглаж буй амины болон албаны сууц, тээврийн хэрэгсэл, холбоо харилцааны хэрэгсэл, зурвас, тэдэнд хамаарах баримт бичгүүд бүгд халдашгүй байхаар хуульчилжээ. Түүнчлэн Назарбаевд хамааралтай сангийн өмч болон түүний үүсгэн байгуулсан бусад хуулийн этгээдийн хөрөнгө ч мөн халдашгүй байх гэнэ.

Дээр дурьдсан бүхий л өмч хөрөнгөд ямар нэг байдлаар хязгаарлалт, хориг тавьж болохгүй, түүнчлэн Назарбаев болон түүний хамт амьдар гэр бүлийн гишүүдийнх нь банкны дансны нууцлалыг ч бүрэн хангажээ. Орон сууцны хангамжийн тухайд, Назарбаевт албаны байр болон улсын өмчийн зуслан өгөх бөгөөд эдгээрт улсаас шаардлагатай бүхий л үйлчилгээг хийхийн дээр Назарбаев болон түүний гэр бүлийг улс хамгаалалтандаа байлгах юм байна.

Назарбаевын тэтгэврийн хэмжээ

Нурсултан Назарбаев Казахстаны ерөнхийлөгчийн сарын цалингийн 80 хувьтай тэнцэх хэмжээний тэтгэврийг сар бүр авах эрхтэй. Түүнчлэн Ерөнхийлөгчийн цалингийн хэмжээ өсвөл түүний тэтгэврийн хэмжээ мөн өсөх гэнэ. Түүний амь нас эрүүл мэндийг улсын төсвийн хөрөнгөөр даатгах бөгөөд ерөнхийлөгч болон түүний гэр бүлийнхэн үнэ төлбөргүйгээр эмнэлэг болон сувиллын үйлчилгээ авах эрхтэй юм байна.

Назарбаевын гэр бүлийн гишүүдийн тэтгэмж

Нурсултан Назарбаевын гэр бүлийн гишүүн бүр насан эцэслэх хүртлээ, Казахстаны хуулиар тогтоосон өндөр настны тэтгэврийн доод хэмжээг 10 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний тэтгэмжийг сар бүр авах гэнэ. Түүнчлэн Үндсэн хуульд зааснаар Назарбаев болон түүний гэр бүлийн гишүүдэд бусад төрлийн тэтгэмж, баталгаа олгож болох аж.

Анхны ерөнхийлөгчийн зардлыг хэн төлөх вэ?

Анхны ерөнхийлөгч бүх төрлийн холбоо харилцааны хэрэгслээр бүрэн тоноглогдсон тусгайлсан ажлын өрөө, сууцтай байх бөгөөд насан туршдаа үнэ төлбөргүй ашиглах юм байна. Тус улсын Үндсэн хуульд зааснаар Назарбаевын санд нэмэлт хөрөнгө оруулах, санг ажиллуулах, байр сууцыг нь хамгаалах, хувийн номын сан, архивыг хамгаалах зардлыг улсын төсвөөс гаргах гэнэ. Харин Назарбаев болон түүний гэр бүлийнхний орон сууц, эмнэлэг, сувилал, тээвэр болон бусад үйлчилгээний зардлуудыг холбогдох эрх бүхий байгууллагууд хариуцах юм байна.

Б.АНАНД