Хубилайн үеэс Монгол тал нутагт амьдарч ирсэн тайга нохойг өсгөн үржүүлж буй Э.Батзаяатай ярилцлаа

Б.Гэрэлмаа / Энтертайнмент

Монгол улсын ууган хоёр үүлдрийн нэг, Хэнтийчүүдийн бренд болсон анч тайга нохойн цэвэр цусыг хадгалан авч үлдэхийг гол зорилгоо болгон яваа Хэнтий аймгийн Баянхутаг сумын харьяат малчин Э.Батзаяатай ярилцлаа. Хубилай хууны үеэс өдгөө хүртэл Монголын тал нутагт цэвэр цусаа хадгалан яваа энэ үүлдрийн нохой 2000-аад оны үед устан үгүй болох аюултай нүүр тулжээ. Энэ нохойны сүг зураг хүртэл хадан дээр дүрслэгдэн үлдсэнийг судлаачид олж нээхдээ соёлын үнэт, ховор өв юм гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн гэдэг. Түүнийг "Бидний цөөхөн Монголчууд" төслийн багийнхан Хэнтий аймгаар явах үеэрээ онцолсон байсан юм.

-Сайн байна уу? Сайхан хаваржиж байна уу, та. Манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу?

-Сайхаан. Намайг Эрдэнэбатын Батзаяа гэдэг. Хэнтий аймгийн Баянхутаг сумын харьяат малчин. Мал маллахын хажуугаар Монгол тайга нохойгоо өсгөж үржүүлдэг.

-Монгол нохой гэхээр бид ихэвчлэн Монгол банхарын талаар л ойлголттой байдаг шүү дээ. Тиймээс Монгол тайга нохойны талаар та зарим уншигчдад маань тайлбарлавал?

-Тайга нохой бол банхартай ижил Монголын уугуул нохой юм. Түүхэндээ Хубилай хааны үед байсан гэдэг нь хадны сүг зургаар нотлогдсон, соёлын үнэт, биет бус ховор өв гэж хэлж болно. Монгол тайга нохойны ерөнхий шинж нь хурдан тул ан гөрөө хийдэг хоточ нохой. Банхарын тархац баруун аймгуудаар байдаг шиг тайга нохойны тархац зүүн гурван аймаг болох Хэнтий, Дорнод, Сүхбаатарт элбэг байна. Гэхдээ үүн дотроо Хэнтийд гол цөм нь оршиж байгаа гэж хэлж болно.

image-Хубилай хааны үеийг харуулсан зургуудад ирвэсийг хоточ нохой мэтээр гаршуулан тэжээж байсан нь дүрслэгдэн үлдсэн байдаг. Тэгэхээр ирвэсийг тэжээхээс энэ гадна тайга нохойг ч тэжээдэг байжээ. Бие хааны хувьд ч их төстэй юм?

-Тийм. Би түүхийг сайн мэдэхгүй хэдий ч тайга нохойны дээд үүслийг үчинбэр буюу чита ирвэснээс үүссэн байх магадлалтай гэж үздэг юм билээ. Ийм ам яриа байдаг шүү. Анч, өндөр, урт сүүлтэй зэгзгэр нохой шүү дээ. Үчинбэр ирвэс нь муурын төрлийн амьтадаас ганц хумсаа нуудаггүй амьтан нь. Тиймээс тайга нохойны өвөг байх боломжтой гэж үздэг юм билээ.

-Та тайга нохойгоо тэжээгээд хэдэн жил болж байна вэ?

-Би долоон жил тэжээж байгаа. Энэ нохой 1990-ээд оны сүүлч гэхэд Монгол оронд устаж эхэлсэн. Цэвэр цусны нохой маш цөөн тоотой үлдсэн байдаг. Харин одоо тэмцээн уралдаан зохиож, удмын бичгийг нь хөтлөн, бүртгэлжээд ирэхээр эргээд тархац нь нэмэгдэж байгаа.

image

-Тайга нохойг Монголчууд ахуй амьдралдаа ямар ямар үед ашиглаж ирсэн юм болоо? Таны хувьд нохойнуудаа юунд ашигладаг вэ?

-Тайга нохой бол анч нохой. Тиймээс ч Монголчууд эрт үеэсээ ан авд дагуулан явж, үнэг, чононоос эхлээд авлахад ашиглаж байж. Ер нь Монгол нохой юу хийж гүйцэтгэх ёстой тэр бүх үүргийг гүйцэтгэж чадна. Хотоо манана, сурсан бол хонио хариулна.

-Казакууд бүргэдээ ашиглан ан хийсээр байгаа шиг тайга нохойны эзэд ан гөрөөнд ашигласан хэвээр үү?

-Тайга нохойг тэжээж байгаа миний гол зорилго ан биш. Устаж үгүй болж байгаа энэ нохойн цэвэр цусыг хадгалан үлдэх зорилготой. Гэсэн ч хөдөө мал дээр байгаа хүний хувьд энэ нохойны байгалиас заяасан “инстинкт”ийг алдагдуулахгүйн тулд ойрын зуурын ан гөрөөнд дагуулж явах нь бий. Монгол оронд ан гөрөөний талаар тусгай хууль байдаг тул хамаагүй ан гөрөө хийгээд байж болдоггүй.

-Тийм шүү. Одоо та хэдэн тайга нохойтой вэ?

-Найман тайга нохойтой. Нэг эр нохой, дөрвөн үржлийн эм нохой бий. Харин үлдсэн гурав нь гөлөг. Гурван гөлөг маань одоохондоо удмын бичиг, нэрээ авч, бүртгэлжээгүй байгаа. Эр нохойг маань Бүргээ гэдэг. Энэ Бүргээгийн удмын ноход надад л их амжилт авч ирдэг. Сүүлд “Хэнтий 2018”-д түрүүлсэн. Бэрсээ, Халзаа буюу Бүргээгийн эх, Алгаа, Жижгээ буюу Бүргээгийн ихэр охин ноход бий.

-Бүгд цэвэр цусных уу?

-Тиймээ, удмын бичигтэй. Монголын Нохой судлалын холбоо гэж байгууллага бий. Бид энэ холбоонд харьяалагддаг “Монгол тайга” нэртэй клубтэй. Клуб дотроо тус бүр үржлийн газруудтай байдаг. Харин миний үржлийн газрын нэр нь “Талын сор” гэдэг. Тиймээс бүх нохойнууд удмын бичгээ аваад, бүртгүүлээд явдаг ёстой.

-Энэ нохой арчилгаа хэр их шаарддаг вэ? Цэвэр цусыг нь хадгалан авч үлдэхийн тулд хайрлах, хамгаалахаас эхлэх байх?

-Тэжээлт арчилгааны хувьд маш энгийн. Яг өөрөө байгалиараа, гэрийнхээ гадаа, хотоо манаад л байдаг нохой. Нялх гөлгөн дээр л арчилгаа шаарддаг. Орчин үеийн хотын ноход шиг вакцин, туулга, хоол унд, эм тариа зэргийг хэрэглэнэ.

-Найман нохойнд идэш тэжээл бэлдэх амаргүй байх. Хэр их идэштэй вэ?

-Урин дулаан цагтаа гайгүй. Өвөлдөө хоол унд нилээд их ордог. Гөлөглөсөн, нялх биетэй нохойнд хоол бүр их ордог талтай. Хоолны хувьд гэдэс, цувдай зэргийг иддэг бол гөлөг байх үед нь зориулалтын хоолыг нь авч өгнө. Хэмжээг яг тодорхой хэлж мэдэхгүй юм.

image

-Жилдээ хэдэн удаа гөлөглөдөг вэ? Хүмүүс гөлгийг нь авах санал их тавих уу?

-Манай Монгол нохой жилдээ нэг удаа үржлийн үед ордог. Намар аравдугаар сараас эхэлж ороод, хоёр сар төлөө тээнэ. Тэгэхээр өвлийн 12 сараас хоёр сарын хооронд нохойнууд гөлөглөж эхэлдэг. Гөлгөө сайн эзэнд зарах асуудал бий, бий. Гэхдээ миний зорилго нутгаа “тайгажуулах” учраас нутгийнхаа найдвартай хүмүүст гөлөгнүүдээ өгдөг.

-2018 онд цэвэр цусны бүх үүлдрийн аварга шалгаруулах тэмцээнд танай нэг нохой түрүүлсэн гэсэн?

-Тиймээ.

-Энэ тэмцээнд орохын тулд та нохдоо хэрхэн бэлддэг вэ?

-Манай Монголд болж байгаа цэвэр цусны бүх үүлдрийн тэмцээн ерөнхийдөө үзэсгэлэнгийн тэмцээн гэж хэлж болно. Тиймээс бүх үүлдрийн нохойг үзэсгэлэнгийн ринг дээр яаж биеэ зөв авч явж байна вэ гэдгийг гол шалгуураа болгон хардаг.

-Тэгэхээр хөдөө байдаг хөдлгөөнтэй нохой хэдий ч биеийн зөв, тэнцвэрт байдлыг хадгалах нь их чухал байх нь ээ?

-Тийм. Тэжээлтийг их хардаг. Хэрвээ тэр нохой хоол унд муутай туранхай, үс өнгө муутай байвал тэр нохойны байр ухрах шалтгаан болно гэсэн үг. Тэмцээний шагналуудыг ярихад их ярвигтай. Яг аварга болсон гэж хэлж болохгүй. Дотроо ангилалтай байдаг бөгөөд бид өөрсдийн ангилалд аварга болсон юм. Өнгөрсөн жил Хэнтийд “Хэнтий 2018” гэж тэмцээн болоход би таван нохойгоо оролцуулж, дөрвөн нохой минь байр эзэлсэн. Нэг нохой нь ангиллын аварга, нэг нь үүлдрийн аварга болсон. Нэг үгээр хэлбэл, тус тэмцээн дээр цугласан бүх нохойны аварга болж байгаа юм.

image

-Тэмцээнд орохын өмнө бэлтгэлээ чангаруулах уу?

-Тэгэлгүй яахав. Гэхдээ гөлөг байхаас нь эхлээд бэлдчихсэн нохой гайгүй. Хөтөлгөө сургаад, ринг тойроод гүйхэд тэр нохой эзнийхээ хажууд явах ёстой. Зогсоод шүүгчид шүд амаа үзүүлнэ, бүх биеийн антомийг үзүүлнэ. Шүүгч рүү дайрч болохгүй, тайван байх ёстой, рингний сахилга бат гэх мэтэд сургана. Миний хувьд гөлөг байхаас нь сургачихаар энэ бүхнийг заавал тусад нь заагаад байх шаардлагагүй байдаг. Мөн хөдөө байдаг, анч гөрөөч, хурдан, байнгын хөдөлгөөнтэй тул хотын ноход шиг таргалдаггүй. Ерөнхийдөө байнгын бэлтгэлтэй гэж хэлж болно.

-Гөлөг байхаас нь анх зан ааш болоод амьдралын зөв дадал, таны үгийг сонсох зэрэгт хэрхэн сургадаг юм бол? Анч нохой учраас хааяа ширүүн, дориун ааш гаргадаг байх.

-Монгол тайга нохой маш дөлгөөхөн нохой. Сая “Бидний цөөхөн Монголчууд” төслийн багийнхан ирэхдээ “Яасан сайхан тайван нохойнууд вэ, анч нохой биздээ” гэж асууж байсан. Тэр олон камер, аппарат, тэр олон хүн холхиж байхад хөдлөхгүй л хэвтэж байгаа юм. Мэдээж нохой нохой дотроо өөр, дайрдаг нь ч байж болно. Гэхдээ дийлэнх нь тайван дөлгөөн бөгөөд ангаа харахаараа хурц ширүүн авираа гаргаж, бусад цагт тайван хэвээр байдаг. Гөлөгний хувьд жилдээ 3-4 нохой гөлөглөнө. Үүнээс тэжээж жаахан томруулж байгаад 2-3 гөлгөө авч үлдэнэ. Хар нялхаас нь хооллож ундлан, анхаарч байгаа учраас гөлөг маань надад мэдээж маш их дасна. Тиймээс зогсоод сургаад явахаар хөтөлгөө хурдан сурчихдаг.

-Тайга нохойг хотод тэжээх нь хэр зохимжтой вэ?

-Сайн мэдэхгүй юм. Би хувьдаа ямар ч орчинд дасан зохицно гэж бодож байна. Хүмүүс анч, хурдан нохойг хотын хашаанд тэжээх тохиромжгүй л гэдэг. Байранд тэжээхэд маш гоё ихэмсэг, ганган нохой. Байж байгаа байдал нь маш их ихэмсэг. Тиймээс ч эрт үедээ хаад ноёд, язгууртны нохой гэж явдаг байсан гэнэ лээ.

-Нохой хүний үнэнч анд учир эзэнтэй үлдээсэн сайхан дурсамжууд их байдаг. Та дурсамжуудаасаа хуваалцвал?

-Би зарим нохойгоо гурван үеэр нь тэжээсэн байх жишээтэй. Тухайлбал, Бүргээгийн эхийг, эхийнх нь эхийг тэжээсэн гэх мэтээр үе удмаараа надтай хамт байсан. Тийм болохоор их л дурсамж бий. Үр удмыг нь ийм тэмцээн уралдаанд оруулж, байр шагнал авсан нь их сайхан дурсамжуудын минь нэг ээ. Хөдөө гэрээсээ хэд хоног явчихаад ирэхээр бүгд тараад алга болчихсон байдаг юм. Намайг хайдаг шиг байгаа юм. Хүрээд ирэхээр зарим нь буцаад хүрээд ирдэг бол заримыг нь би өөрөө хайж, сураглаж яваад олж авдаг.

image

-Одоо та нохойнуудтайгаа дараагийн тэмцээндээ орохоор бэлдэж байгаа юу? Ямар зорилго тавьсан байна?

-Монгол тайга гэдэг нохойг өсгөн үржүүлж дэлхийд гаргаж, таниулах зорилготой. Дэлхийд биш юмаа гэхэд энэ нохойг Монгол хүн бүр мэддэг байгаасай. Монгол малчны хотонд Монгол тайга нохой байгаасай гэж хүсч явдаг аа. Тэмцээний хувьд ирэх тавдугаар сарын 12-нд “Ирээдүйн аварга” нэртэй гөлөгний тэмцээн болно. Үүнд оролцохоор бэлдэж байна. Үүнээс өмнө бүх үүлдрийн аварга шалгаруулах маш том тэмцээн болно. Энэ тэмцээнд орох үгүйгээ сайн мэдэхгүй л байна.

-Тайга нохойг Монголчуудад сайн таниулахын тулд та ямар ажил хийгдээсэй гэж хүсдэг вэ?

-Бүртгэлжүүлэх. Манайхан нохой болохоор нь тэр юмуу их идэвхи муутай, хайнга хандаж, бүртгэлжүүлэлт их муу байдаг. Өнгөрсөн жил монголын нохой судлалын холбооны харьяатай бүртгэлтэй 1000 монгол банхар бүртгэгдсэн байхад тайга нохой 100 хүрэхгүй бүртгэгдсэн байх жишээтэй. Энд л жаахан харамсаж явдаг. Ядаж хөдөөнийхөн, Хэнтийчүүд минь үүнд хариуцлагатай хандаасай гэж хүсэх байна.

Тайга нохойны хөгжилд хувь нэмэр болохуйц нэг уралдаан болох гэж байгаа. “Талын түмэн адуу” гэж Монголчуудын маань мэддэг болсон арга хэмжээн дээр бидэнд тусдаа нэг өдөр гарган өгч, бид бооцоотойгоор ноходоо уралдуулдаг. Арабын уралдааны адил спорт уралдааны төрөл болгон хөгжүүлэх эхний алхамаа хийж эхлээд байгаа. Одоогоор цөөхөн нохой байгаа хэдий ч удахгүй хөгжих байхаа.


Сэтгэгдэл

oeiljxwz [119.91.205.123] 2023-07-06 10:34:02

Мэдээ.МН oeiljxwz http://www.glr52u5lvbcr37iorn01374j59s55s73s.org/ <a href="http://www.glr52u5lvbcr37iorn01374j59s55s73s.org/">aoeiljxwz</a> [url=http://www.glr52u5lvbcr37iorn01374j59s55s73s.org/]uoeiljxwz[/url]

qhzqxvscyc [175.163.44.205] 2023-05-06 15:53:20

Мэдээ.МН qhzqxvscyc http://www.gxibzj4i417353qjsyr89n38x41387xys.org/ <a href="http://www.gxibzj4i417353qjsyr89n38x41387xys.org/">aqhzqxvscyc</a> [url=http://www.gxibzj4i417353qjsyr89n38x41387xys.org/]uqhzqxvscyc[/url]

ddbxyjhhf [60.219.253.196] 2023-05-01 09:23:19

Мэдээ.МН [url=http://www.gy001309w899wtxxe6cve7hi45xj088es.org/]uddbxyjhhf[/url] <a href="http://www.gy001309w899wtxxe6cve7hi45xj088es.org/">addbxyjhhf</a> ddbxyjhhf http://www.gy001309w899wtxxe6cve7hi45xj088es.org/

xcjvmxdz [1.190.186.49] 2023-04-19 20:13:49

Мэдээ.МН <a href="http://www.g33em5rlmqry2r376865v6me84v0n86is.org/">axcjvmxdz</a> xcjvmxdz http://www.g33em5rlmqry2r376865v6me84v0n86is.org/ [url=http://www.g33em5rlmqry2r376865v6me84v0n86is.org/]uxcjvmxdz[/url]

kdfktbd [60.219.253.241] 2023-04-07 06:51:49

Мэдээ.МН kdfktbd http://www.gavl83sej7s6n6laj97as8jv47965561s.org/ [url=http://www.gavl83sej7s6n6laj97as8jv47965561s.org/]ukdfktbd[/url] <a href="http://www.gavl83sej7s6n6laj97as8jv47965561s.org/">akdfktbd</a>

ocsfdwlygg [60.219.253.241] 2023-04-07 06:51:48

Мэдээ.МН ocsfdwlygg http://www.g49k49bzi67lcw7h3x1gq99dwl19i689s.org/ [url=http://www.g49k49bzi67lcw7h3x1gq99dwl19i689s.org/]uocsfdwlygg[/url] <a href="http://www.g49k49bzi67lcw7h3x1gq99dwl19i689s.org/">aocsfdwlygg</a>

vzjxlelbvt [112.98.129.208] 2022-12-01 12:34:45

Мэдээ.МН [url=http://www.g69nl3h52tdre6m8aw8ee834i9hx7286s.org/]uvzjxlelbvt[/url] vzjxlelbvt http://www.g69nl3h52tdre6m8aw8ee834i9hx7286s.org/ <a href="http://www.g69nl3h52tdre6m8aw8ee834i9hx7286s.org/">avzjxlelbvt</a>

wbcdwoxjz [1.58.10.66] 2022-11-13 12:44:13

Мэдээ.МН wbcdwoxjz http://www.gu25dbmw459k9utn6z19ps2lt6167i54s.org/ <a href="http://www.gu25dbmw459k9utn6z19ps2lt6167i54s.org/">awbcdwoxjz</a> [url=http://www.gu25dbmw459k9utn6z19ps2lt6167i54s.org/]uwbcdwoxjz[/url]

lslosmlctdcd [178.158.22.30] 2022-06-18 10:55:11

http://images.google.co.zw/url?q=http://netstate.ru/

lpzbbulayuih [178.158.22.30] 2022-06-18 05:37:16

http://tinyurl.com/29chgdp2

luxduglzjmnh [178.158.22.30] 2022-06-17 17:51:21

http://tinyurl.com/248ep94u

ltwditlpjwgp [178.158.22.30] 2022-06-17 12:55:11

http://tinyurl.com/24qybdy6

lgaefgllgsqx [178.158.22.30] 2022-06-16 16:22:15

Ривердэйл 1,2,3,4,5,6 сезон <a href="http://bit.ly/riverdehjl-6-sezon">Ривердэйл 1,2,3,4,5,6 сезон</a> Riverdale: наконец-то новый качественный молодежный сериал. Ривердэйл - сериал, которого мы так ждали от CW. Ривердэйл хранит немало секретов и мистических тайн. Нашим неуемным искателям развлечений будет вовсе не до улыбок. «Ривердейл» (англ. Riverdale) — американская телевизионная подростковая драма, основанная на комиксах Арчи. Все серии подряд доступны бесплатно, в хорошем качестве HD 720p и FullHD 1080p на русском языке.

lwosrelwidwx [178.158.1.238] 2022-06-16 06:28:12

http://chilp.it/32c7e7d

lbybwvlhzjjt [178.158.34.53] 2022-06-13 23:01:09

Мир Юрского периода: Господство http://bit.ly/mir-yurskogo-perioda-2022 77139654 24509056 35771328363 61224899993196491641 1461567 68462675 123453802807 97446578978078087381 76126793 54278459 710563653660 9994277315367417367

lnunnzltmenx [178.158.34.53] 2022-06-13 14:39:50

Мир Юрского периода: Господство http://bit.ly/mir-yurskogo-perioda-2022 32511685 73383639 33456450902 64836913140230863555 87327092 14176523 963647172071 9084611699678931191 55535693 25638126 24957361956 53018764242087335938

laxrjrlpsyzp [178.158.34.53] 2022-06-13 11:34:10

Мир Юрского периода: Господство http://bit.ly/mir-yurskogo-perioda-2022 9795466 19227576 177193862353 68884161233171316515 43948024 86677480 215451516926 58045537353540141921 33236214 18265614 388080684464 54245212612097962506

lxqzjzlmnrhz [178.158.34.53] 2022-06-13 00:01:45

https://bit.ly/Shkala-tonov 59235327 62431011 944423586560 60626658709981898993 68914337 9019692 88999165757 2994728635488045354 9247433 86686169 989746819278 84139739914026419611

easetab [46.161.11.6] 2022-06-07 18:04:45

NERVOUS SYSTEM O Complete the spelling of the following terms based on their meanings. [url=https://newfasttadalafil.com/]Cialis[/url] <a href=https://newfasttadalafil.com/>Cialis</a> viagra salud mental Kdkjuu Comprar Cialis Internet Foro https://newfasttadalafil.com/ - best price cialis 20mg

ms-marveliqjzt [178.158.1.48] 2022-06-04 01:12:15

Фильмы онлайн высокого качества (HD, 720p) — бесплатно в хорошем качестве HD 720 онлайн. <a href="http://bit.ly/36cbzht">Рождество на двоих фильм</a> Смотрите ваши любимые шоу, сериалы и фильмы онлайн! 47834343 71097253 654769297056 33247848798177207997 13919528 16111953 839921644458 9216200341697885859 86191582 5962760 331154191650 67458789954524798829

ms-marvelbexux [178.158.1.48] 2022-06-03 17:40:44

Фильмы онлайн бесплатно в хорошем hd качестве. <a href="http://bit.ly/dem-horizont-so-nah">Так близко к горизонту фильм смотреть онлайн</a> Фильм смотреть онлайн бесплатно. 36354603 28918432 712933197114 1554301514032922390 3046242 64819091 364742047993 75816853849490233103 31101569 19427668 406348306036 3014509187498009969

ms-marvelesnus [178.158.51.144] 2022-05-29 14:52:49

Например, когда мы снимали <a href="https://bit.ly/FILMFILMFILM">фильм</a> про часы «Павлин», пришла в голову

ms-marvelymizu [178.158.1.69] 2022-05-26 04:59:01

Сериал Мисс Марвел смотреть онлайн <a href="http://bit.ly/ms-marvel-1-8-seriya">Сериал Мисс Марвел 1 сезон 1,2 серия LostFilm смотреть</a> Сериал Мисс Марвел смотреть онлайн

Abrttib [195.2.67.223] 2022-03-15 06:48:22

<a href="https://t.me/filmfilmfilmes/5">Выживший</a>

Abrttib [195.2.67.223] 2022-03-11 17:51:13

http://bit.ly/legenda-destan-vse-serii

Abrttib [195.2.67.223] 2022-03-11 15:36:02

http://bit.ly/legenda-destan-vse-serii

Abrttib [195.2.67.223] 2022-03-07 01:41:02

Дивитись фільм Бетмен <a href="http://bitly.com/betmen-2022-film">Бетмен фільм</a> Дивитись онлайн Бетмен

Aberttib [195.2.67.223] 2022-03-05 11:32:06

в той день коли закінчиться війна <a href="http://bitly.com/skilky-shche-bude-tryvaty-viyna-v-ukrayini">коли закінчиться війна</a> коли закінчиться війна в україні 2022

АААvzcphfc [178.158.65.160] 2021-11-16 22:07:14

https://bit.ly/gtom-ua-2021-seriyal

АААgspqifo [178.158.70.35] 2021-11-02 07:39:12

Некероване кохання 14 серія <a href="https://bit.ly/2ZNemN0">Некероване кохання 14 серія</a> yunb ddnznz Смотреть онлайн сериал Некероване кохання / Любовь без тормозов 14 серия Некероване кохання / Любовь без тормозов: 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16 СЕРИЯ (украина)

ZAP [202.131.228.66] 2019-12-12 10:17:37

ZAP [202.131.228.66] 2019-12-12 10:17:37

Болдоо [36.11.225.8] 2019-04-03 13:11:45

Хар зүрх цагаан дунд зэргийн биетэй нохой бас элбэг байсандаа тэр ямар нэг үүлдэр байсан байж болох уу

АГУУ ИХ [162.232.139.23] 2019-03-31 02:14:49

ХУБИЛАЙ ХААНЫ YЕЭЭС ОДОО ХYРТЭЛ АМЬДАРЧ ИРСЭН ИХ УРТ НАСТАЙ ИРВЭСНЭЭС YYССЭН ГАЙХАМШИГТАЙ НОХОД ТЭЖЭЭЖ БАЙГАА ЯМАР АЗТАЙ ЗАЛУУ ВЭ Ха Ха Ха Ха Ха Ха Ха Ха Ха Ха

Зочин [162.232.139.23] 2019-03-31 02:03:47

Дураараа худал бурахыг vзvvлдэг залуу юу?! Ирвэснээс нохой vvccэн. ???энэ хvний ухаан санаа цоо эрvvл бишээ. Жоохон юм байна. Нохой угаасаа газар нутаг цаг агаартаа зохицоод хэлбэр енге зvc бага багаар хувирсаар ирдэг. Аль ч тал газрын нохой ийм шинж галбиртай байдаг

Зочин [112.72.11.112] 2019-05-15 15:36:57

Сайн байна уу юмыг гүйцэд сайн ойлгож уншиж байгаарай тийм ам яриа сонссонооо хэлсэн

Зочин [202.55.188.42] 2019-03-30 06:28:53

Болгоомжтой бичээрэй. Жишээ нь үчимбэр буюу Чийта ирвэсийг зарим нэг эх сурвалжид гадны улсын /Иран/ төлөөлөгчдөөс Монголын хаанд бэлэг болгон хүргүүлсэн мэдээг үндслээд энд тэндгүй ирвэсээр гоёсон монгол хаад хатадын зураг гарах болсон. Тэндээс үзвэл одоогийн монгол орны өнцөг булан бүрт эсвэл хотынх нь гудманд мөнхүү ирвэс хоол эргүүлээд гүйж явсан юм шиг төсөөлөгддөг. Гэтэл яг үнэндээ энэ зүйлийн үүсэл ба тархалтанд зүүн Ази ордоггүй. Тайган нохойг ч бас юу л бол гэж бодож байна. Монголын газар нутаг дээр чулуун зэвсгийн үед ямар нэг байдлаар хүмүүс нохойг гэршүүлж байсан л байх. Гэхдээ яг ямар үүлдэр нь тодорхойгүй. Бид нохой байтугай ном, соёл, эд өлгийн зүйлээс өнөөдөр Чингисийн үед хамаарах юу ч үгүй л байгаа шүү дээ. Тайган нохой төв Азид тархаж байсан мэдээ байна. Магадгүй эртний төв азийн нүүдэлчид энэ нохойг гаршуулж байсан ч байж магадгүй л юм. Гэлээ ч монголд хамруулах гэж тэгтлээ мэрийх хэрэг байна уу. Зүгээр л тайган нохой Хэнтий аймагт түгээмэл болсон талаар ярь л даа.

Зочин [112.72.11.112] 2019-05-15 15:40:02

Сайн байна уу Тайган биш Тайга шүү би ам дамжсан яриа байдаг юм билээ гэсэн болохоос биш би судлаад нотолчихсон зүйл биш сайн лавшруулж уншаарай

Зочиний Зочин [124.158.94.40] 2019-04-03 10:39:21

Ядаж Тайга, Тайган хоёроо ялгаж салгаж хэлж ярьж бичээрэй, Тайга нохой бол Банхартай ижил үүлдэр, Тайган нохой бол ямар үүлдрийнх нь үл хамааран засчихсан, төмсөгийг нь авчихсан л бол Тайган нохой гэдэг, энэ хоёр үг бичлэг ойролцоо ч утга тэс ондоо юм шүү, Тайган гэж хатадтайгаа явалдахаас болгоомжилж засчихсан ордны үйлчлэгч нарыг хэлдэг, тэрний тайган, энэний тайган гэхчлэнгээр, тэгэхлээр хоёр төмсөггүй л бол Тайган гэдэг байх нь.

Зочин [202.9.45.222] 2019-03-31 04:01:30

talarhay

hmm [70.89.164.49] 2019-03-29 19:47:03

hubilai haan irvesnees nohoi gargaj avsan geniin oorchlolttoi nohoi gej oilgoloo. Genetik 13 zuund lag baijee.

Монгол [43.228.129.4] 2019-03-29 04:03:30

Кинологи гээп нохойг судладаг шинжлэх ухаан байдаг. Олон улсад яг Монгол нохой гэсэн ямар нохой бүртгэлгүй байдаг юм билээ ш дээ. Монгол банхар Монгол тайга гэсэн нэршилтэй үүлдэрийн нохой байхгүй гэсэн үг. Үүлдэр гэдэгийг батлуулах хэрэгтэй тэгж байж л Монгол нохой цэвэр цус гэж донгодох хэрэгтэй.

Зочин [73.221.181.240] 2019-03-30 01:43:58

Тэмдэглэж бүртгэгдээгүй л болохоос байхгүй гэсэн үг биш бяцхан чалчигч минь. Саяхныг хүртэл хүн төрөлхтөнд огт мэдэгдээгүй зэрлэг хүмүүсийн омгийг олсон. Худлаа битгий чалчиж бай.

yychilaarai zaluus aa!!! [148.60.92.227] 2019-03-28 16:01:29

Mongolchyyd yum ynsaad setgegdeleen zaabal hrlrh yostoi yu?ta eeriinhee ygend itgeltei bna uu?Ta haanaas ene eh medeeleliig olj absan baihab?bysadiin helseng yagaad dord yzeh bolob?-geed ta bid bodoh yum ikhe bna!ikhe Mongol ydmiin hymyys iim yadyy tylga toirson yariatai baij bolohgyi 30-aad jil demii byryy ylas torjsonii maani gai ene baih daa!!yum bygdiig l neg ikhe medemhiiren syymjleh yhaanii yum helj bye byeen ygyisgen dairah chini heterch baina.Yadaj ene zaluu sig hetelgee heden moridtoi salhind dabhij yzsen bis dee!!!!ta bid nar demii l hob ergyylen soliorzgooh ni ikhe dee!!odoo jaahan yhaantai yrbaj sarbalgyi Temyyjin ahiin dyy nar gedegeen delhiid haryylah chag irjee!zaluus aa!!bi beer dal hyrch baigaa hyn tiimees zaluus aa!!!gesen yum syy!yychilaarai.

Moritoi hyn holiig hardag aa! [148.60.92.227] 2019-03-28 15:55:39

Manai ene nohoinii ezeneer baharhaj baina yamar saihan hedeenii erchyyd be?Mori maltaigaan baigaa ni hedee neg l saihan sanagdaj ene chini harin delhiid baharhal boloh ni damjiggyi gej sanaj baina!odoo hedee moritoigoon l bol mohohgyi dee!!!zaluus aa!

Зочин [103.212.116.237] 2019-03-28 05:08:15

naad hyn barina shuu ayultai

Зочин [103.26.194.74] 2019-03-28 04:28:37

Муурын овгийн үчинбэрээс чонын овгийн нохой гарах нь ч арай биш ээ ккккк .Сайн залуу сайхан ноход бнаа амжилт.

Зочин [66.181.185.184] 2019-03-28 03:38:21

Зүрх цагаан хар гарз гэж бас нэг нохой байдаг . одоо харагдахгүй л болоод байгаа

Зочин [202.179.31.47] 2019-03-28 01:32:43

Манайд зүүн аймгаар байдаг ч баруун талд хилийн цаадах төстэй орнуудад их байдаг. Тайга гэдэг нэрээрээ байлээ. Юүтүүбээр дүүрэн бичлэг байдаг.

Зочин [202.179.31.47] 2019-03-28 01:31:06

Хубилай хаанаас ч өмнө Монголын хавтгайд байсан абйлгүй дээ. Гарчиг өгөхдөө бодож эргэцүүлж баймаар юм.

Зочин [194.228.76.162] 2019-03-28 08:52:26

Тийм ээ.Евразийн эртний нохой. Аль эртний нохой. Хувилайаас өмнөх нохой. Бидний цөөн монголчууд гэх МАНАН үгээс татгалзсан дээр дээ. Нохойг ирвэс мууртай холбох нь маш мунаг бодол гэдгийг мэдэх хэрэгтэй.

Зочин [202.179.31.47] 2019-03-28 04:47:13

Мэдээж. Хубилай гаднаас авчирсан нохой биш бол гэнэт хаанаас гар ирсэн байх вэ?

Зочин [202.126.89.207] 2019-03-28 04:16:27

Medemhii


53 сэтгэгдэл байна
1000 тэмдэгт оруулах үлдлээ.
Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд Medee.MN хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү.
53 сэтгэгдэл байна
Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд Medee.MN хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү.