-ӨӨРТӨӨ ТОХИРСОН АЖИЛ ХИЙХИЙГ МӨРӨӨДДӨГ-

Энэ хүнийг Отгонбаярын Нямдорж гэдэг. Тэрбээр Архангай аймгийн Ихтамир суманд төрж өссөн. Одоо 35 настай, 2006 онд барилга дээр ажиллаж байхдаа гурван давхраас унаж хөгжлийн бэрхшээлтэй нэгэн болсон. Суга таяг тулдаг түүнийг "Хөл, гар муутай" гээд ажилд авах хүн олдохгүй, эхнэр, гурван хүүхдээ хоосон хонуулахгүйн тулд Хархорин захын ойролцоо "хог" зардаг. Тэрбээр зарах бараагаа ихэвчлэн хог дээрээс түүдэг бөгөөд заримдаа хэн нэгнээс хямдхан бараа худалдаж авах үе бий. О.Нямдоржийн дөрөвдүгээр ангийн боловсролтой, хөгжлийн бэрхшээлтэй боллоо гээд архинд толгойгоо мэдүүлэлгүй өөрийнхөө хэмжээнд хөдөлмөрлөж амьдарлаа чадан ядан авч яваа жирийн л нэгэн монгол эр хүн.

Тэр монголын төрөөс нийгмийн халамж хүртэх ёстой ч оршин суух хаяггүй гэх шалтгаанаар "гадуурхагдаж" орлогынхоо багагүй хувийг өвчин намдаах эмэнд зарцуулдаг. Гэсэн ч энэ амьдралдаа бууж өгөлгүй хогийн цэгээс өрөөл бусдад хэрэгтэй зүйлсийг олж цуглуулан 2000-5000 төгрөгийн хооронд зарж борлуулдаг. Элэгдэж хуучирсан гутал, хүүхдийн тоглоом, үсний сам, аяга, шилэн таг, тоос шороонд дарагдсан шатрын хүлэг, гар утасны гэр гээд төрөл бүрийн барааг зардаг. Өдрийн орлого нь янз бүр хамгийн багадаа 5000 төгрөгтэй гэртээ харьдаг байна.

О.Нямдорж бидэнд ярихдаа "Зургаан жилийн хугацаанд хог зарж амьдралаа залгууллаа. Хоосон хонолгүй, хоёр идэлгүй сайхан л амьдарч байна. Би дөрөвдүгээр ангийн боловсролтой, хөдөө мал маллаж байгаад хотод орж ирсэн. Гурван хүүхдээ өөр шигээ боловсрол мэдлэггүй нэгэн болгохгүйн тулд сургуульд сургаж байна. Ирэх намар бага маань сургуульд орно. Нуруун дээрх ачаа маань улам л нэмэгдэх бололтой. Гэхдээ би шантрахгүй ээ, хөл муутай ч гэсэн суга таягаа тулаад цүнхээ үүрээд явахад амьдрал болох байхаа. 35 нас гэдэг бол эр хүний хувьд оргил үе нь. Энэ л насан дээрээ өөртөө тохирсон ажил хийж амьдралаа сайжруулах юмсан гэж мөрөөддөг. Мөрөөдөхөд мөнгө төлөх биш дээ. Хэн нэгэн надад ажлын санал тавьбал итгэлийг нь алдахгүй ажиллах болно. Заримдаа замын цэвэрлэгч хийх юмсан гэж боддог. Хөлөөрөө хог шүүрдэхгүй гараараа хог шүүрдэх юм чинь гайгүй байлгүй дээ.

Хархорин зах дээр хог зардаг хүмүүсийг цагдаа нар өдөр бүр хөөж муур, хулгана шиг замын наана цаана гарсаар өдрийг бардаг. Жирийн амьдралтай хүмүүс биднийг муу хүмүүс л гэж боддог юм шиг байна лээ. Гэвч над шиг амьдралаа залгуулах гээд зүтгэж буй олон хүн бий. Сайнтай, муутай хорвоо юм чинь олсон мөнгөөрөө архи аваад уучихдаг, хэрэг тарьдаг, гудамжинд яваа хүмүүсийг шоглодог нэгэн ч бий. Төр засгаас биднийг анхаараад бараагаа зарах талбайтай болгож өгөөсэй л гэж хүсдэг. Энд юм зарж байгаа хүмүүсийн ихэнх нь худлаа ярьж хулгай хийгээгүй мөрөөрөө л амьдарч явна. Байнга нүд үзүүрлэх юм" гэж бидэнд сэтгэгдлээ хуваалцсан юм.

-ХОЁР ДҮҮРЭГ ДАМНАСАН ЖИЖИГЛЭН ХУДАЛДАА ЭРХЛЭГЧДИЙГ ЦЭГЦЭНД ОРУУЛАХ БОЛОМЖГҮЙ ЮУ-

Баянгол дүүргийн 20 дугаар хороонд байрлах "Хархорин" зах 1993 оноос хойш үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа. Энэ захыг түшиглэн амьдралаа залгуулдаг маш олон иргэд байдаг. Нийтийн эзэмшлийн зам талбайд жижиглэн худалдаа эрхэлдэг маш олон иргэд бий. Энд бараа зарж буй хүмүүсийн ихэнх нь нийгмийн эмзэг давхаргынхан, өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд гээд янз бүрийн иргэд цагдаа нарт хөөгдөж туугдан өдрийнхөө амжиргааг залгуулдаг. Хархорин захын ойролцоох явган хүний зам дээр эдгээр иргэд хөл гишгэх зайгүй бараагаа өрж, хойгуур урдуур нь өнгөрөх хүн бүр бараагаа сурталчилна. Нүд хужирлах ганц өнгөлөг зүйл харагдахгүй ч хүнд хэрэгтэй маш олон бараа байдаг гэдгийг жижиглэн худалдаа эрхлэгчид хэлж байв. Эдгээр наймаачид замын урд болон хойд хэсгээрээ Сонгинохайрхан болон Баянгол дүүргээр зааглагдах ч зарж буй зүйлс нь ижилхэн “хог” нэртэй бараа юм. Дүүрэг дамнасан худаалчдыг эмх цэгцэнд оруулах гэж дүүргийн удирдлагууд олон жил тэмцэж байгаа ч тус эс олсон.

Баянгол дүүргээс явган хүний орц гарцыг чөлөөлөх гэж цагдаагийн байгууллага, мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчтай хамтран шаардлага тавьж, хүч хэрэглэсэн ч үр дүнгүй. Зөрчлийн тухай хуулиар торгуулийн 50 мянган төгрөгөөр торгоход, мөнгөө төлчхөөд л жишим ч үгүй сууж байдаг аж. Нөгөө талаас үнэхээр амьжиргааны түвшин доогуур орлоготой хүмүүс бий гэж үзээд Вокзал, III, IV хорооллын хоосон талбай, лангуунд эхний хоёр сарын түрээсийг нь дүүргээс төлөх нөхцөлтэйгөөр лангуу түрээслүүлэх санал тавихаар эрс татгалздаг байна.

ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ Г.БАЗАРРАГЧАА