­

Дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнууд хотын стандартыг гаргаж, түүнийгээ дагаж мөрддөг аж. Зарим орнууд стандартыг хөгжлийн түлхүүр гэж ярих нь бий. Учир нь тухайн хотын тогтвортой хөгжил, иргэдийн тайван, аюулгүй амьдрах үндэс болдог. Харин манайд стандартын дагуу хийгдэж байгаа зүйл маш хомс байна. Хотын стандартын талаар Хотын стандарт, орчны аюулгүй байдлын хяналт, зохицуулалтын газрын дарга С.Төмөрдуламтай ярилцлаа.

-Сүүлийн үед хотын стандартыг мөрдүүлэх ажил яригдаж байгаа. Энэ талаар яриач?

-Улаанбаатарт анх удаа “Нэг хот- Нэг стандарт” зөвлөгөөн зохион байгуулагдсан. Хотын стандарт, орчны аюулгүй байдлын хяналт, зохицуулалтын газраас нэн шаардлагатай хотын гурван стандартын бичгийг боловсруулж гаргасан. Тухайлбал, Барилгын орчны аюулгүй байдлын шаардлага хангуулах, хүүхдийн тоглоомын талбайд тавигдах стандартын шаардлага, ногоон байгууламжийн хашаа хашлагад тавигдах стандартыг боловсруулан гаргасан байгаа.

-Эдгээр стандартаа хэзээнээс мөрдөж эхлэх вэ?

-Судалгаа хийгдээд явж байгаа. Энэ сарын 12-ны өдөр нийслэлийн есөн дүүргийн хороо болон хэсгийн ахлагч нарын дунд “Нэг хот-Нэг стандарт” зөвлөгөөнийг бас зохион байгуулсан. Зөвлөгөөнөөр хотын гурван стандартыг хүргүүлж танилцуулсан. Ирэх 2020 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс эхэлж энэ бичиг баримтыг мөрдүүлж ажиллана. Мөн Улаанбаатар хотод иргэдийн аюулгүй байдлыг алдагдуулаад байгаа барилгын орчинд байгаа хашаа хашлагыг бүгдийг нь солино. Бид өнгөрсөн хугацаанд энэ чиглэлд нэлээд ажил хийлээ. Иргэдийн аюулгүй байдлыг алдагдуулж, стандарт мөрдөж ажиллаагүй 379 барилгын байршлыг тогтоосон. Мөн 301 байршилд хүүхдийн тоглоомын талбайд стандарт алдагдсан. Шинэчлэн дахин байгуулах шаардлага үүссэн. Түүнчлэн ногоон байгууламж гэдэг нь ямар стандарттай байх юм, Нийслэлийн хэмжээнд ногоон байгууламж ямар хэмжээнд байгааг судаллаа. Барилгын салбарт сүүлийн үеийн томоохон бүтээн байгуулалтууд нь олон улсын стандарт хэрэглэж байна. Бидний судалсан 379 байршлын тухайд үнэхээр хэцүү, нөхцөл байдал үүссэн. Иргэдийн аюулгүй байдал тэнд мартагдсан. Хүний дээрээс нь юм унаад ирэх энүүхэнд болсон байна. Хүүхдийн тоглоомын талбайн асуудал ч хүнд байна. Дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнууд хүүхдэд хандсан бүх зүйлсийг стандартчилсан байдаг. Түүнийгээ ягштал мөрдөж, баримталдаг. Гэтэл манай хүүхдийн тоглоомын талбай аюулгүй орчин бүрдүүлж чаддаггүй. Гэмтэл, согог судлалын үндэсний төвөөс статистик тоон судалгаа авсан. 2017, 2018 оныг харьцуулсан дүнгээр орчны осол гэмтлийн улмаас 2017 онд 680 хүүхэд ирсэн бол 2017 онд түүнээс хоёр дахин өссөн байна. 2019 оны эхний хагас жилийн байдлаар уналтаас үүдсэн гэмтэл бэртлээр эмнэлэгт хандсан 28600 гаруй иргэн байна. Энэ тоо жил ирэх тутам нэмэгдэж байгаа нь хамгийн харамсалтай. Тэгэхээр бид ямар орчинд амьдраад байна даа. Үүндээ үнэлэлт дүгнэлт өгөх цаг болсон.

Монгол Улс дэлхийн стандартаас төө хол хоцорсон

-Монгол Улсад нэлээд олон стандарт байдаг. Эдгээр стандарт дотор Улаанбаатар хотод жишиг мөрддөг стандарт гэж байгаа юу?

-Монгол Улсад мөрдөгдөж буй стандартуудыг судаллаа. Манайд бүртгэлтэй 6300 стандарт байна. Түүнээс нутгийн захиргааны байгууллагууд ердөө л 702 стандартыг хэрэглэж байна. Энэ бол маш хангалтгүй тоо. Ингээд цааш судлахаар зарим стандарт хаалттай байна. Нэг хуудсыг 6000 төгрөгөөр үнэлж, зарж байна. Олон улсын стандарт нь өндөр үнэтэй байдаг учраас тэр бүхнийг манай байгууллагууд худалдаж авахад хүндрэлтэй байдаг. Түүнчлэн зарим нь 1980, 1990 онд батлагдаж байсан байх жишээтэй. Тэгэхээр энэ стандартууд нь үнэхээр Монголын өнөөгийн хөгжилд тохирч байна уу, үгүй юу гэдэг асуудал ч байна. Ер нь стандартын салбарт ялангуяа хотын стандартыг бий болгож хөгжүүлэхэд асуудалтай зүйл олон байна. Европын орнуудад хотын иргэний стандарт гэж мөрддөг. Түүнчлэн Японы жишээ байна. Та хөдөөнөөс хот руу шилжин ирж байгаа бол хотын иргэн болох тэр дүрэмд заавал суралцана. Тодорхой цаг хугацаанд суралцаад шалгалт өгч байж, сая хотын иргэн болно. Австрали байна. Зургаан сарын хугацаанд тийм сургалт явуулдаг. Хог ангилахаас эхлээд жолооны дүрэм заана. Ингэж хотынхоо соёлд суралцсаны дараа хот нь иргэнээ бүртгэж авна. Энэ нь өөрөө хувь хүний стандарт юм. Тэгэхгүй манайхан өнөөдөр яаж байна. Хөдөөнөөс хот руу орж ирдэг. Нэг орон сууцанд орлоо, орцоор нь дүүрэн хог, тамхины иш байна. Үнэхээр тэрийг хотын албаныхан бүгдийг нь цэвэрлээд дийлэхгүй шүү дээ. Иргэдийн оролцоо гэдгийг үүн дээр хэлээд байгаа юм. Бүгдээрээ хотод амьдаръя л гэж бодож байгаа бол ядаж хогоо ангилчихдаг баймаар байна.

-Стандартыг мөрдөх шаардлагатай ёстой гэдэг зүй ёсны асуудал. Манайд стандарт мөрдөх боломж бололцоо хэр байна вэ. Яриад хэрэгжүүлэх боломжтой хирнээ хөрсөн дээр буух нь нэлээд асуудалтай шүү дээ?

-Мөрдөх боломж байгаа. Бид мөрдөж болох бичиг баримтыг гаргаж байна. Хотын стандартыг иргэд, аж нэгж байгууллага заавал мөрдөх ёстой. Засгийн газрын 100 дугаар тогтоол байна. Нийслэлийн Засаг даргын 224 дугаар захирамжийн дагуу манай байгууллага 2019 оны дөрөвдүгээр сард байгуулагдсан. Байгуулагдаад зургаан сар болж байгаа. Энэ хугацаанд маш их судалгаа хийсэн. Аливаа салбарт стандарт норм алдагдаад ирэхлээр л асуудал үүсээд эхэлдэг. Манай нийслэлд ямар олон асуудал байгааг та бүхэн мэдэж байгаа. Хамгийн наад зах нь иргэдэд аюулгүй амьдрах орчин нөхцөл дутмаг байна. Манайхаас болон нийслэлийн төр засгийн байгууллагуудаас бүрдсэн ажлын хэсэг гарч, 5423 асуудлыг газар дээр нь очиж бүртгэлжүүлсэн. Манай орчныг аюултай болгож байгаа нэг зүйл бол Улаанбаатар хотын хүн ам төлөвлөсөн хэмжээнээс хоёр дахин нэмэгдсэнээс болж орчны аюулгүй байдал алдагдаад байна. Иймээс бид шат шатандаа төлөвлөлт газар зохион байгуулалт, бүтээн байгуулалт, дэд бүтэц, замдаа болгондоо хотын стандартын бичиг баримттай болох ёстой гээд ажиллаж байна.

-Улаанбаатар хотын барилга байгууламж эмх замбараагүй баригдаж байгаа. Ер нь барилга байгууламжийн стандарт яагаад мөрдөхгүй байна вэ?

-Орон сууц барилга байгууламжийн стандарт гэхээр хамгийн түрүүнд барилга байгууламжийн гадна талын стандарт яригдана. Улаанбаатар хотод 379 байршилд стандартын аюулгүй байдлыг алдагдуулчихсан, стандарт норм дүрмээ хангаагүй барилга баригдаж байгаа байршлууд байгаа. Манайхаас нийслэлийн зургаан дүүрэгт баригдаж байгаа барилга байгууламжид судалгаа явуулахад стандартын шаардлага хангаагүй хашаа хайсны доогуур явж байгаа иргэдийн тоог тоолоод үзэхээр нэг барилгын хажуугаар 3000-4000 хүн явж байна. Бид иргэд гээд явж байгаа хирнээ гэж хөндий байж болохгүй. Бидний аав ээж, хамаатан садан, үр хүүхэд тэнд явж байгаа шүү гэдгийг төрийн байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдойлгох хэрэгтэй.