-ХУЙХАЛСАН ТОЛГОЙ ШИЙРЭЭ “ХҮЧИТ ШОНХОР” ЗАХЫН ЧЕНЖ НАРТ БӨӨНДДӨГ-

Нэг үеэ бодвол шинэ цагийн нийслэлчүүд хонь, ямааны хуйхалсан толгой, шийр үхрийн тагалцаг зэргийг иддэг болчихоод байгаа. Томоохон сүлжээ дэлгүүр болон зах худалдааны төвүүдээр зарагдаж буй хуйхалсан толгой, шийрний хэдэн хувь нь үйлдвэрийн аргаар боловсруулагдаж хэрэглэгч таны гар дээр ирдэг бол. Тун сонин сэдэв. Сүүлийн үед охид бүсгүйчүүд үхрийн тагалцагаар хийдэг царцаамаг буюу студенийг коллаген, кальцаар баялаг гээд ихэд амтархан иддэг болсон. Үүнийг дагаад малын толгой, шийр хуйхалдаг эсвэл царцаамаг хийж зардаг өрхийн бичил бизнестэй иргэд цөөнгүй бий.

Харамсалтай нь эдгээр иргэд эрүүл ахуйн стандартад нийцээгүй бохир орчинд түүхий эдээ боловсруулж шууд зах зээл рүү худалдаанд гаргаж байна. Тодруулбал, бидний нэрлэж заншснаар 70 давхрын оршуулгын газартай хаяа дэрлэн амьдардаг айл өрхүүд амжиргаагаа залгуулахын тулд толгой шийр хуйхлан угааж цэвэрлэн “Хүчит шонхор” худалдааны төвийн наймаачдад 2000-3000 төгрөгөөр бөөндөж зардаг юм. Ийм төрлийн бичил бизнес эрхэлдэг хэд, хэдэн айлын хашаагаар бид орлоо.

Бидний хамгийн эхэнд орсон айл зөвхөн малын гэдэс дотор зардаг аж. Шороо тоос, үнс нурманд дарагдсан цувдайг хашааныхаа зүүн буланд сэмэрхий даавуу ч дэвсэлгүй шууд шороон дээр хоёр хуваагаад овоолчихсон харагдав. Зарим нь жигтэйхэн үнэр орчихсон, гүзээ нь урагдаж дотор гэдэс нь цувчихсан. Хэдхэн алхмын зайд тухайн айлын нүхэн жорлонгийнх нь хаалга дэлгээстэй, сэгсийсэн үстэй шар нохой суниаж босч ирснээ овоолсон цувдайны нэг булан руу хээв нэг шээчихээд яваад өгөв. Уг айлын эзэдтэй уулзах гэсэн боловч бидэнтэй уулзахаас эрс татгалзаж цонхныхоо цаанаас “Яв, яв уулзахгүй” гэсэн дохиог өгч байв. Төд удалгүй гэрийн эзэн бололтой ногоон цамцтай халамцуу залуу гарч ирснээ “Манайх энэ цуйвдайг та хоёрт тоож ч зарахгүй. Явах мөрөөрөө яв. Энэ хавьд манайх шиг ингэж амжиргаагаа залгуулдаг айлууд хогоороо байгаа” гээд хашааныхаа хаалгыг тас хийтэл нь хаагаад гудамж өгсөөд явчихав.

Ингээд цааш явахдаа толгой шийр хуйхалж буй айлуудыг хүмүүсээс асууж сураглалгүй төвөггүйхэн олов. Учир нь эдгээр айлууд 70 давхар орчимд битүү хиншүү хярвас тарьдаг. Маш бохир орчинд хонь, ямааны толгойг газраар нэг тарааж тавьчихаад дунд нь паяльникаар үхрийн тагалцаг хуйхлаад сууж байсан залуугаас “Хуйхалсан толгойгоо хаана зардаг вэ. Эсвэл хүмүүс бөөндөөд авчихдаг уу” гэж асуухад “Хүчит шонхор” захын ченж нарт бөөндөж өгдөг. Бас царцаамаг хийдэг жижигхэн цехүүд үхрийн тагалцаг их худалдаж авдаг болсон” гэв. Тэд “Эмээлт” захаас авчирсан толгой шийрээ тавилгагүй дан бүрээстэй таван ханатай гэрт хураадаг аж. Харин хуйхалснаа сууж буй газрынхаа эргэн тойронд овоолдог эсвэл хөлнөөсөө зайдуу газар шийдчихдэг байна. Хуйхалсан толгой дээгүүрээ гишгэж явах нь энүүхэнд.

-БИДНИЙ ИДЭЖ БУЙ МАХ, СҮҮНИЙ 10 ХҮРЭХГҮЙ ХУВЬ НЬ ҮЙЛДВЭРИЙН АРГААР БОЛОВСРУУЛАГДАЖ БАЙНА-

Яагаад ийм эрүүл бус орчинд, оршуулгын газрын нутаг дэвсгэрт хүнсний бүтээгдэхүүн боловсруулж байгааг лавлахад “Угааж цэвэрлээд хүнсний скочинд ороочихоос хойш хаана тавих нь хэнд хамаатай юм бэ. Бөөндөж авахаар болбол гялалзтал угаасныг нь гаргаад ирье” гэж хариулна. Зарим айлууд нь хашаан дотроо байрлах шарилын чулуун дээр хүрэл толгой шийр хуйхлан зогсох нь хачирхалтай. Энэ мэтээр 70 давхрын оршуулгын газрын айл өрхүүдийн бичил бизнесийн байр байдал, орчны бохирдлыг дурьдаад байвал дуусахгүй. Гагцхүү хэрэглэгч та ийм төрлийн бүтээгдэхүүн худалдаж авахдаа хаана, ямар орчинд боловсруулалт хийсэн эсэхийг нь сайтар нягтлах хэрэгтэй санагдсан.

Бид айл өрхүүдээр явж сурвалжлага бэлтгэснийхээ дараа “Хүчит шонхор” худалдааны төвийн дайвар бүтээгдэхүүн зардаг худалдагч нараас “Та зарж буй хуйхалсан толгойгоо хаанаас худалдаж авдаг вэ. Ямар орчинд боловсруулалт хийдгийг мэдэх үү” гэж асуухад “Бид өглөө бүр үүрийн 05:00 цагт ирж дайвар бүтээгдэхүүнээ худалдаж авдаг. Энэ хавийн айлууд тэр чигээрээ л толгой шийр хуйхалж бөөний үнээр зардаг шүү дээ. Ямар орчинд хуйхалж зардгийг бид яаж мэдхэв. Угааж цэвэрлээд авчираад л өгдөг. Бид дээр нь хэдэн төгрөг нэмээд л ард иргэдэд зардаг. Хүмүүс ам сайтай л байдаг юм даа. Нэг үеэ бодвол хүмүүс малынхаа дайвар бүтээгдэхүүнийг өргөн хэрэглэдэг болж байна. Ганц нэгхэн айлын балгийг бусдад нь тохож болохгүй байхаа” гэж хариулав. Сүүлийн жилүүдэд зайлшгүй хэрэгцээт хоол хүнснийхээ дийлэнх хэсгийг дотоодоосоо хангадаг гэсэн тоон үзүүлэлт гарсан хэдий ч эрүүл ахуйн тал дээр 0 заадаг.

УИХ-аас 2010 онд баталсан Үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлалд Хүний аюулгүй байдлыг хангах асуудлыг онцлон тусгахдаа Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах нь хүний аюулгүй амьдралын нэгэн үндсэн баталгаа гэж үзэж, Хүнсний аюулгүй байдлыг хангах арга замуудыг тодорхойлсон байдаг. Энэ мэт ахиц дэвшил гарч буй боловч бодит байдал дээр тэр тусмаа бичил бизнестэй айл өрхүүдэд хүнсний аюулгүй байдлын баталгаа хангагдах яагаа ч үгүй гэдэг нь энэ бүхнээс харагдаж байна. Бидний идэж байгаа мах, сүүний 10 хүрэхгүй хувь нь л үйлдвэрийн аргаар боловсруулагдаж бидэнд ирж байгаа н өндөр хөгжилтэй орнуудынхаас хэдэн арав дахин доогуур байдаг. Өрхийн аж ахуй эрхэлдэг газруудыг мэргэжлийн байгууллагаас тус бүрд нь шалгана гэдэг боломжгүй. Тиймээс хэрэглэгч бид хэрэглэж буй бүтээгдэхүүндээ хатуу хяналт тавьж, зохих ёсны шаардлагыг тавьдаг байх нь чухал юм.

ГЭРЭЛ ЗУРГИЙГ: Г.БАЗАРРАГЧАА