АН-ын гишүүд дэмжигчдийн холбооны тэргүүн Т.Хасбаатартай ярилцлаа.

-Ард түмний өмнөөс танай холбоо МАН-д хандан 11 тэрбум төгрөг нэхэмжиллээ. МАН Тусгаар тогтнолын ордонг барихад төсвөөс 11 тэрбум төгрөг гаргуулан авсан ч энэ өнгөрсөн явдал юм биш үү?

-Одоогоос долоон жилийн өмнө буюу 2008 оны долдугаар сарын 1-нд сонгуулийн үр дүнг ард түмэн эсэргүүцэж үймээн болсон. Нэг ёсондоо ард түмний сонголтын үр дүн өөр гарсан учраас дургүйцэж тухайн үеийн эрх баригчид буюу МАХН өнөөгийн МАН-ын байрны өмнө тайван жагсаал эхлүүлсэн байдаг. Гэтэл энэ тайван жагсаал нь эмх замбараагүй байдал болон өргөжиж МАН-ын байр шатсан. Ер нь Үндсэн хуулиар нэг л зүйлийг хүндлэн дээдэлж явах ёстой. Энэ нь Монгол хүн. Гэтэл 2008 оны долдугаар сарын 1-ний өдрийн үймээнээр таван хүн амиа алдсан хэрэгт одоо болтол эцсийн шийдэл гараагүй. Ард түмний энэ хүлээлтэд шүүх засаглал, төрийн байгууллагууд тодорхой хариу гаргаж өгөөгүй гэсэн үг. Шууд хэлбэл тэр үед сонгуулийг булхайтай явуулсан, ард иргэдийн бухимдлыг өдүүлсэн эх булгийг олж тогтоож хариуцлага тооцох ёстой. Харамсалтай нь цагдаагийн цөөн албан тушаалтнууд жинхэнэ гэмт этгээдүүдийн өмнөөс хариуцлага хүлээгээд хэрэг замхарсан. Үүнээс улбаатай асуудал учраас МАН-ын байрыг татвар төлөгчдийн мөнгөөр барьсныг эсэргүүцэж байгаа юм.

-Тэр үед төсвөөс мөнгө гаргах эрхийг олгосон УИХ солигдсон. Мөн МАН-ыг удирдаж байсан хүмүүс ч өөрчлөгдсөн учраас хариуцлага хүлээх хүн олдох уу?

-Энэ бол нэг, хоёр хүнтэй холбоотой асуудал биш. Тэгээд ч Монгол төрийн залгамж чанар хадгалагдаж байгаа учраас тэр хууль бус үйлдлийг энэ төр таслан зогсоох ёстой. Нэг ёсондоо татвар төлөгчдийн мөнгийг намын байр барих гэх зэрэг зүйлд зарцуулж болохгүй. Бас Улс төрийн намын тухай хуульд нэг л заалт бий. УИХ-д суудал авсан тоогоор нь улсын төвсөөс мөнгө олгоно гэж. Түүнээс биш ямар нэгэн байр барих, хэн нэгнийг хувцаслах зорилгоор улсын төсвөөс мөнгө гаргах эрхгүй. Энэ бол алтан зарчим нь бөгөөд цаасан дээр хараар бичээд баталчихсан зүйл.

-МАН-ын зүгээс таны энэ асуудалд ямар тайлбар хийв?

-Энэ тухай мэдээллийн хэрэгслээс харлаа. МАН-ын генсек “Долдугаар сарын 1-ний үймээний хэрэгт оролцсон бүх хүмүүсийг өршөөх Өршөөлийн тухай хууль санаачлагдсан. Энэ хууль 2009 оны долдугаар сарын 9-ны өдөр батлагдсан. Мөн үймээний үеэр хохирч үлдсэн аж ахуйн нэгж, иргэдийн хохирлыг хэрхэх асуудал хөндөгдсөн. Ингээд УИХ, Засгийн газар, Ерөнхийлөгч тал талаас ярилцаад үймээнээр эд хөрөнгөөр хохирсон иргэд, аж ахуйн нэгжийн хохирлыг барагдуулахаар болсон. Тухайн онд нийслэлийн Сүхбаатар дүүргийн шүүхээс 216- дугаар тоот шийдвэр гарч хохирлын хэмжээг 11 тэрбум төгрөг байна гэж тогтоосон” гэж мэдэгдсэн байна. Үнэндээ Ж.Мөнхбатын яриад байгаа энэ бүхэн худлаа. МАН бол хохирогч бус хохироогч.

-Тэгвэл МАН-аас 11 тэрбум гаргуулан авах уу, Тусгаар тогтнолын ордонг нийтийн өмч болгох хэрэгтэй гэж үзэж байна уу?

-Улс төрийн нам бол бизнесийн үйл ажиллагаа явуулах, ашиг орлого олохыг хориглож байдаг. Тэр байрыг харахад тэнд фитнесс клуб, ресторан, супер маркетаас эхлээд олон компани түрээс төлж, МАН ашиг олж байна. Нэгэнт олон нийтийн үйл ажиллагаа явуулж байгаа учраас Монголынхоо ирээдүй болсон залууст байраа хүлээлгэж өгөх ёстой. Миний хувьд Тусгаар тогтнолын ордонг Төв номын сан болгох хэрэгтэй гэж боддог. Хотынхоо төвд сайхан цагаан, дэлгэсэн ном шиг, номын сантай болъё. МАН ард түмний амьдралыг сайнгүй, ядуу буурай байхад хурал хийж байгаа нэрээр зааландаа очиж унтдаг асуудлаа зогсоох ёстой, МАН-ынхан. Энэ шаардлагыг өнөөдрийн эрх барьж байгаа нам, төрийн өндөрлөгүүдэд хүргүүлсэн. Үүнийг цагаан дээр хараар бичсэн хуулийн дагуу шийдвэрлүүлэхийн тулд Монгол Улсын төрд шаардлага хүргүүлсэн гэж ойлгож болно.

-Тэгэхээр байрыг нь авах хэрэгтэй гэж үзэж байгаа гэсэн үг үү?

-Хоёр асуудал байгаа юм. Зөв, бурууг нь хуулиар тогтоох ёстой. Нэг бол улсын төсвөөс авсан 11 тэрбум төгрөгийг буцааж төлөх. Эс чадвал энэ байрыг хурааж аваад олон нийтийн өмч болгох. Эс үйлдлээрээ асуудлыг шийдэхгүй байвал МАН-ын үйл ажиллагаа явуулах эрхийг нь хойшид зогсоох, УИХ, орон нутгийн сонгуульд оруулахгүй байх бүх эрхийг нь хаах ёстой.

-Таны ярьж буй хариуцлагыг тооцох хууль эрх зүйн орчин бий юу?

-Улс төрийн намын тухай хууль гэж бий. Энэ хуульд бүх зүйл заалт бий. Би Үндсэн хууль, Улс төрийн намуудын тухай хуулийн зарчим, зүйл заалтыг барьж энэ шаардлагыг тавьж байгаа.

-МАН-ынхан 11 тэрбум төгрөгийг хуулийн дагуу авсан гээд мэдэгдчихлээ шүү дээ?

-Ямар замаар 11 тэрбум төгрөгийг гаргуулан авсныг тогтоосон байдаг. МАН-ынхан хохирогч хэмээн заль хэрэглээд байгаа юм. Уг нь МАН-ынхан 2008 оны долдугаар сарын 1-ний хэргийг өдөөн хатгасан, сонгуулийг луйвардсан гэдгээрээ хохирогч бус хохироогч нам. Гэтэл эд нар хохирогчдын дүрд тоглож, байшин шатсан нэрээр татвар төлөгчдийн мөнгийг авсан ийм л асуудал. Ер нь бол Монголын түүх бичигдэж байгаа. Цаг үе ингэж өнгөрч байгаа учраас бид дандаа ирээдүйн сайн сайхны төлөө хууль эрх зүйн орчингоо боловсронгуй болгох шаардлагатай байна. Энэ хаврын чуулганаар л гэхэд томоохон хуулиудыг авч хэлэлцэх гэж байна. Үндсэн хууль, Намын тухай, Сонгуулийн нэгдсэн хууль зэрэг томоохон хуулиудыг батлах учраас хойшид энэ мэт бусармаг үйлдэл гарах цоорхойгүй зохицуулалтыг хийх ёстой. Тиймээс хууль гарахаас өмнө Монголын ард түмэнд үүрүүлсэн үйл лайг нь өөрсдөд нь үүрүүлэх ёстой гэж үзэж байгаа. Ер нь улс төрийн намуудын санхүүжилтийг ил тод байлгах асуудлыг хуульчилж өгөх ёстой байна. Үе үеийн улстөрчид авлигын эсрэг тэмцэнэ гэж байгаа ч үр дүн муутай байна. Харин авлигын эх булаг нь хаана байна вэ гэвэл сонгуулийн авлига дээр очиж холбогддог. Олон жил үргэлжилж буй энэ процессийг эргээд харахад бизнес эрхлэгчид, томоохон компаниудаасаа илүү чинээлэг улстөрчдийг бий болгочихож. Тиймээс сонгуулийн авлигыг тасалж санхүүжилтийг ил болгох хэрэгтэй. Энэ асуудлыг шилэн дансны тухай хуулиар зохицуулж байж авлигагүй Монголыг бий болгох суурь тавигдана. Эс бөгөөс тодорхой хүрээнд авлигын асуудлыг хөндөж тавьсаар байх юм бол төр засаг солигдох бүрт Авлигын эсрэг хуулийг өшөө авдаг хэрэгсэл болгож ашиглах засаршгүй байдал руу яваад байна.

-Тэгвэл МАН-ын шатдаг байр ямар замаар тэдэнд очсоныг судалж үзэв үү?

-Одоогоос 20 гаруй жилийн өмнөх үйл явдал. Тэр үеийн санхүүжилтийг хөндөхөд олон юм гарна. ЗХУ-ын буцалтгүй тусламжаар Соёлын төв өргөөний комплексийг барихад бүрэлдэхүүнд нь МАН-ын шатдаг байр орсон юм билээ. Энэ талаар ерөнхий сайд асан Д.Бямбасүрэн гуай олон удаа хөндсөн байдаг. Тэгэхээр шатаагдсан байр нь хүртэл асуудалтай. Энэ нам байнга ард түмний халааснаас мөнгө авч орон байраа бэлддэг. Тэгэхээр одоо байгаа байрны асуудлаас гадна өмнөх байрны асуудлыг ч хөндөнө.

-МАН хууль зөрчөөгүй гэсэн тайлбар хийж байна. Тэгэхээр цаашид хэрхэх вэ?

-Бид Монгол төрийн хууль дээдлэх зарчмын дагуу бид явж байгаа. Тэгэхээр энэ нам алдаагаа засах ямар үйлдэл хийхээс хамаарч бидний дараагийн шат тодорхой болно. Ер нь бол МАН алдаагаа ухамсарлаж ард түмний халааснаас суйлсан мөнгөө буцааж хийх хэрэгтэй. Тэгээд ч ардын гэсэн нэр зээлчихээд ардын мөнгийг хулгайлдаг, суйлдагаа зогсоо гэж давхар шаардаж байгаа.

Н.БАЯР