Увс аймгийн иргэн, “Аянгат тэнгэр” ХХК-ийн захирал Д.Баянмөнх долоон настай охиноо ОХУ-ын талд алдах гээд байна хэмээн манай сайтад хандлаа. Тэрбээр хэдэн жилийн өмнө ОХУ-д тува бүсгүйтэй хамтарч амьдарч байхдаа охинтой болжээ. Улмаар Монголд буцаж ирчихээд буцаад эхнэр охин руугаа явах гэтэл виз нь гараагүй хар тамга дарчихсан гэнэ. Ингээд охин эхнэр хоёртойгоо уулзах гэж удаан хөөцөлдөж ОХУ-д очиход эхнэр нь бусдын гарт амиа алдсан, охин нь асрамжийн газар очсон байжээ. Тиймээс охиноо аваад Монголд ирсэн аж. Харин одоо тэр хоёр дахь амьдралаа зохиож, Увс аймагт эхнэр болон охины хамт амьдарч байгаа юм байна.

Гэтэл нэг л өдөр Тувагийн албаны хүмүүс, Увс аймгийн цагдаагийн хэлтэс, Гэр бүл хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газрынхан ирж, охиныг гэрээс нь хүчээр авч явсан бөгөөд аймгийн Гэр бүл хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газрын хамгаалалтын байранд “хориод” байгаа гэх мэдээллийг охины аав Д.Баянмөнх өгч байна.

Тэрбээр “Надтай хувийн өс хонзонтой Г гэх иргэн намайг аль болж бүтэхгүй муу муухайгаар энд, тэнд яриад явсан. Эцэстээ миний охиныг надаас салгах шалтгаан болоод байна. Тэр хүн юу гэж ярихаараа ОХУ-ын Парламентын гишүүний чихэнд тийм үг хүрдэг байна гэж гайхаж байгаа. ОХУ-ын Тува Улсын парламентын гишүүн намайг Увс аймгийн засаг даргад “хар тамхины наймаачин” гэж хэлсэн байна. Охиныг минь надаас салгаж байгаа нэгдүгээр шалтгаан энэ. Хоёрдугаарт, ОХУ-ын талаас надад “Хүүхдийн асран хамгаалагч мөн” гэсэн бичиг өгөөгүй гэдэг шалтгаан. Мөн намайг төсрөн охиноо хүчирхийлдэг байсан гэсэн мэдээллийг Увс аймгийн цагдаагийн газар өгсөн байсан. Шүүх эмнэлгийн байгууллагын дүгнэлт болон цагдаагийн байгууллагын шалгалтаар охиноо хүчирхийлээгүй, намайг гүтгэсэн болох нь тогтоогдсон. Намайг охинтой минь уулзуулахгүй байна. Иргэдийнхээ эрх ашгийг хамгаалах ёстой байгууллагууд яагаад ажлаа хийхгүй байгаа юм бэ. Миний охин юу ч мэдэхгүй нялх. Зовж гүйцлээ.” Хэмээн ярьж байсан юм.

Тэгвэл зургаан хоногийн турш ааваасаа хол байсан долоон настай охиныг өчигдөр гэрийнхэнд нь хүлээлгэн өгсөн билээ.Тодруулбал иргэн Б.Баянмѳнхийн гомдлын дагуу холбогдох аймгийн ИТХ-ын тѳлѳѳлѳгч Ц.Батболд Увс аймгийн тѳрийн байгууллагын удирдлага болон Тува улсын хүүхдийн байгууллагын албаны хүмүүстэй уулзаж иргэн Б.Баянмѳнхийн хүүхдийн эрх нь зѳрчигдсѳн охин А-г эцэг ,эхэд нь хүлээлгэн өгсөн юм. Бид ИТХ-ын тѳлѳѳлѳгч Ц.Батболдтой ярилцлаа.

-ОХУ-руу явуулах гээд зургаан хоног хорионд байсан охиныг аав ээжтэй нь уулзуулсан байна. Баяр хүргэе. Яагаад ийм байдалд орчихов оо. Та мэдээлэл өгөхгүй юу?

-Манай аймгийн аравдугаар багийн иргэн Д.Баянмөнх иргэдийн хурлын төлөөлөгчийн хувьд надад хандсан юм. 2019 оны зургадугаар сарын 21-нд миний долоон настай охиныг цагдаагийн хамгаалалтад хүч түрэмгийлэн булаан авч, аймгийн Гэр бүл хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газарт хорьж байгаад энэ сарын 27-нд ОХУ-д шилжүүлэх гэж байна. Тиймээс та анхаарал хандуулж өгөөч гэж хүссэн. Энэ хүүхдийг тухай өдөр авч явахдаа үнэхээр хүүхдийн эрхийг ноцтой зөрчсөн байна билээ. Бичлэг нь аавд нь байгаа. Бид үзсэн. Тэр байдал бол 1989 оны 11-р сарын 20-нд Монгол Улсын нэгдэн орсон Хүүхдийн эрхийн турхай конвенцийн долдугаар зүйлийн нэгдэх хэсгийг зөрчсөн. Мөн 9.3-ийг зөрчиж байгаа юм. Үүнд “Хүүхдийн дээд ашиг сонирхолд харшлахгүй бол эцэг эхийн аль нэгнээс буюу хоёулангаас нь салж хагацсан хүүхэд эцэг эхийн аль алинтай байнга хувийн болон шууд харилцаа холбоотой байх эрхийг оролцогч улсууд хүндэтгэнэ” гэж заасан байгаа юм.

-Хүүхдийн эрхийн тухай конвенцийн долдугаар зүйлийн 1.1-дэх хэсэгт “Хүүхэд төрмөгцөө бүртгүүлэх, төрсний дараа нэр авах, иргэний харьяалалтай болох, түүнчлэн эцэг эхийнхээ хайр халамжийг боломжийн хэрээр хүртэх эрхийг эдэлнэ” гэсэн байна. Энэ конвенцийг бас ноцтой зөрчсөн. Мөн Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн.

-Аавыг нь хар тамхичин, сэтгэцийн өөрчлөлттэй гэх мэдээллүүд бас явсан. Энэ үнэн юм болов уу?

-Худлаа. Охины эцэг Д.Баянмөнхийн эцэг байх эрхийг шүүхээр хасаагүй байхад нь тухайн хүний эрхэд халдаж нэр хүндийг нь гүтгэн доромжилж гүтгэлгийн чанартай мэдээлэл тараасан. Энэ бол Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа хуульд заасны дагуу Монгол Улсын иргэн гэмт хэрэгт холбогдож Монгол Улсын шүүхээр гэм буруутай нь тогтоогдоогүй нөхцөлд хэнбугайг ч яллаж болохгүй. Гэтэл эцгийнх нь нэр хүндэд бас халдлаа. Тиймээс аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчийн хувьд төрийн байгууллагуудад хандаж аймгийн ИТХ-ын дарга Насанбат, Увс аймгийн засаг дарга, Хүүхдийн зөвлөлийн тэргүүн Д.Батсайхан нарт шаардлага хүргүүлсэн. Мөн Увс аймаг дахь гэр бүл хүүхдийн хөгжлийн газрын дарга Нансалмаа, цагдаагийн газрын дарга нарт албан хүсэлт явуулсан.

-Энэ хүсэлтэд А охиныг цагдаагийн хамгаалтад хүч түрэмгийлэн булаан авч явж, яагаад тусгаарлах шаардлагатай болсон, энэ ажиллагаанд цагдаа оролцсон эсэх, Д.Баянмөнх нь өмнө нь хэрэг төвөгт холбогдож байсан эсэх, гэр бүлийн хүчирхийлэл үйлдэж байсан эсэх, эрсдлийн үнэлгээ хийсэн эсэх, Д.Баянмөнх нь архаг архичин, мансуурагч, сэтгэцийн эмгэгтэйг тогтоосон эсэх, шүүхээр эцэг байх эрхээ хасуулсан үгүйг, А охин гэр бүлийн болон бэлгийн хүчирхийлэлд өртөж байсан эсэх, А охиныг ямар албан тушаалтны ямар шийдвэрээр гэр бүлийнхнээс нь тусгаарласан, тусгаарлаж байгаа хууль зүйн үндэслэл юу вэ, ямар шалтгаанаар охиныг ОХУ руу шилжүүлэх гэж байгаа, үүнийг зохицуулсан эрх зүйн үндэслэл бий эсэх талаар гомдол мэдээлэл гарсан бол тэр гомдлын дагуу ямар шийдвэр гарсан талаар маш тодорхой хариу мэдээлэл өгөхийг хүссэн. Одоогоор надад албан ёсоор энэ бүхэнд хариулсан албан тоот ирээгүй байна. Охины асуудалд маш олон хүний сэтгэл зовнилоо. Тэгээд аймгийн засаг дарга Д.Батсайхан захирамж гаргаж өчигдөр өглөө аавыг нь дуудаж, Увс аймгийн төрийн байгууллагын төлөөллүүд, Тува улсын Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн газрынхан ирж бид уулзаж охиныг хорионоос нь гаргалаа.

-Охин ямар байдалтай байсан бэ?

-А охин ээж аав, дүү нараа маш их санасан байдалтай байлаа. Бид охиныг авч гэрт нь хүргэж өгсөн. Энэ үед Тува улсын Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн газрынхан охины гэрт хамт очиж ямар байдалтай амьдардаг байсантай нь танилцлаа. Энэ хүмүүс яямархуу амьдралтай, цалин орлоготой юу, гэр бүлийн эрсдэл байна уу гээд хажуу хавийн айл өрхүүдээс асууж уулзлаа. Түүнчлэн охиныг ямар хувцас өмсөж, ямар хоол иддэг, хаана унтдагийг хүртэл судалж, зураг хөргийг нь аваад өндөр сэтгэгдэлтэй нутаг руугаа буцлаа.Нэг гэр бүлийг элэг бүтэн авч үлдсэндээ бид баяртай байна.

-Тэгэхээр Тува улсын талд охиныг энд ийм хэцүү байдалтай байна гэсэн мэдээллийг хэн өгсөн байх вэ?

-Д.Баянмөнхөд Тувагийн талаас өгсөн нэг бичиг байгаа юм. Тувагийн Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн газрын хүмүүс хэлэхдээ Увс аймгийн Гэр бүл хүүхэд хөгжлийн газраас Д.Баянмөнхийг ажилгүй, оюун санааны хувьд тэнцвэртэй бус гэж тодорхойлсон бичиг баримтыг бид нарт явуулсан учраас бид ирсэн гэсэн. Мөн тухайн бичигт охиныг эцэг нь хүчирхийлсэн байж болзошгүй гэсэн утгатай зүйлс бичсэн байсан юм байна. Ийм бичиг Тувагийн талд явуулснаас энэ бүхэн үүдсэн юм байна. Тийм учраас ОХУ-ын тал иргэнийхээ асуудалд анхаарлаа хандуулья гэж ирж ийм асуудал үүсгэсэн юм билээ.

-Охин хүчирхийлэлд өртсөн зүйл тогтоогдоогүй гэсэн үү?

-Цагдаагийн алба хаагчаас аман мэдээллээр авсанаар бол энэ хүүхэд гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртөөгүй, бэлгийн хүчирхийлэлд өртөөгүй гэдгийг өнгөрсөн гуравдугаар сард тогтоогоод шийдвэрийг нь Гэр бүл хүүхэд хөгжлийн газарт явуулсан гэж хэлсэн. Д.Баянмөнхийн ярьж байгаагаар Увс аймгийн Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн газрын дарга Нансалмаа гэж эмэгтэй бид хоёрын хоорондын харилцаанаас үүдэлтэйгээр өнөөдрийн ийм байдалд хүрлээ гэж ярьж байгаа юм. Би энэ хүмүүсийн хоорондын асуудлыг мэдэхгүй. Хууль хяналтын байгууллагад гомдол гаргаад шалгаж байгаа юм билээ. Миний хувьд зөвхөн долоон настай бяцхан охины эрх зөрчигдөж байгаа талаар асуудлыг тавьж, зургаан хоногийн дараа эцэг эхэд нь хүлээлгэж өглөө.