Дэлхийн томоохон хот суурин газрын нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн талбайн хэмжээ дунджаар 15 - 18 метр кв байна. Харин Монгол улсын нийслэл Улаанбаатар хотод энэ хэмжээ 2.4-3.2 ам.метр байна.

Хотын дарга С.Амарсайхан өчигдөр орой 21 цагийн орчимд өөрийн Нүүр номын хаягтаа “Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэнгийн ачааллыг хуваалцах хэд хэдэн цэцэрлэгт хүрээлэн, дугуйн зам энэ онд ашиглалтад орох юм. Баянзүрх дүүргийн Хил хамгаалах Ерөнхий газрын баруун талд 1.8 га газар өөр байгууллагад олгогдсон байсныг өнгөрсөн жил хотын мэдэлд шилжүүлж иж бүрэн спортын талбай, цэцэрлэгт талбайн ажил эхэлсэн.
Баянзүрх дүүргийн IV хороонд байрлах 1,8 га хоосон газарт бүтээн байгуулалтын ажил 80 хувьтай өрнөж байна” гэж нийтэлжээ.

Бодвол, Сүхбаатарын талбайн урд талын цэцэрлэгийг сүйтгэх гэж байгаа үйлдлээ цайруулах гэсэн алхам, олны анхаарлыг өөр тийш татах гэсэн оролдлого бололтой. Үнэндээ нийслэлийн иргэд таныг хаана цэцэрлэгт хүрээлэн барих гэж байна вэ гэж огт асуугаагүй юм шүү дээ. Харин 80 жилийн түүхтэй, цэцэрлэгийг битгий үгүй хийгээч гэдэг асуудлыг тавьж, эсэргүүцэж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, Туулын бургасыг устгасан шигээ Төв цэцэрлэгийг битгий устга гээд байгаа юм. Үүнийг Та ойлгохын дээдээр ойлгож байгаа. Харин яагаад “Битгий устга” гэхээр Төв талбайн цэцэрлэгийг бус тэртээ хол байгаа БЗД-ийн цэцэрлэгт талбайг яриад байгаа чинь өөрөө асуудал юм биш үү.

Усан оргилуурыг цэцэрлэгийн хойд талын машины зогсоол дээр хийж болно

Энэ бол эрдэмтдийн үг. Монголын ой, хөрс, байгаль судлаач эрдэмтдийн төлөөлөл арга ядсандаа ийм үг хэлээд Төв цэцэрлэгийг аврахыг гуйсан “Учирлах бичиг”-ийг Ерөнхий сайддаа өргөн бариад явж байна. Ухаант хүмүүс шууд шаарддаггүй учирладаг байхад Та “Сүхбаатарын талбайн өмнө хийх гэж байгаа тохижилттой холбоотой улстөржсөн, иргэдэд буруу ойлголт өгөхүйц мэдээллүүд их явах болсон” гэж мэдэгдэж байгаагаасаа ичих хэрэгтэй. Тэд мэргэжлийн төдийгүй Монголын урдаа барьдаг эрдэмтэн докторууд. Ногоон байгууламжаа аварч үлдэх гэсэн эрдэмтдийн учирлалыг Та яаж харахаараа улс төр болгодог байна вэ. Эрдэмтдийн хэлснээр “Энэ цэцэрлэг нь нэг га талбайтай бөгөөд 60-80 насны шинэс, гацуур, 10-аад жил ургасан хайлаасан шугуй, сүүлийн дөрвөн жил хотын Захирагчийн ажлын албанаас зохион байгуулж шинээр тарьсан 349 нарс, 586 гацуур, нийтдээ 16 зүйлийн 8995 ширхэг мод сөөгтэй юм байна. Ийм хэмжээний модтой цэцэрлэг 18 сая шоо метр агаарыг цэвэршүүлдэг төдийгүй модны навч, шилмүүсийг дэлгэвэл 10 га талбай бүхий ногоон гадаргуу үүсэх хэмжээний талбар” гэж байна. 10 га талбай гэдэг чинь хааш хаашаагаа 100 ам метр талбай гэсэн үг. Ийм хэмжээний талбай эзлэх ногоон байгууламжийг үгүй хийгээд улирлын чанартай, 3-4-хөн сар ажиллалаад дараа нь хөлдөж, хогоор дүүрэх цэг байгуулах ямар хэрэг байна вэ. Тэгж л их усан оргилуур ажиллуулах гээд байвал эрдэмтдийн хэлж байгаа шиг амарч зорчих цэг, Сүхбаатарын талбайг утаагаараа утаж байгаа автомашины тусгаарлах зогсоолынхоо оронд барьчихаач.

Нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн хэмжээг 2020 онд таван ам. метрт хүргэнэ

Энэ бол баримт. Тухайлбал, 2019 оны зургаадугаар сарын 11-ний өдрийн НИТХ-аар хот суурингийн ногоон байгууламжийн тухай хууль нэн шаардлагатай байгааг хэлэлцэж байхдаа, ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх чиглэлээр дэлхийн түвшинд хүрч ажиллахыг зорьж буй гэдгээ ярилцаж байхдаа ийм зорилт тавьж байж. Түүнээс биш, ногоон байгууламжийг үгүй хийж усан оргилуур босгоно гэж байсангүй. Улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөнд 2030 он хүртэл 3780 гаруй га талбайг цэцэрлэгжүүлэх, ногоон байгууламжийн сүлжээ бий болгохоор тусгасан байдаг ажээ. Үүний хүрээнд нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжийн хэмжээг 2016-2017 онд 2.4-3.2 ам.метр болгосон бол 2020 гэхэд таван ам.метрт хүргэнэ гэжээ. Мөн шинээр 17 200 га талбайг цэцэрлэгжүүлэхээр төлөвлөж байгаа Тухай ч яригдаж байж. Ердөө 10 сарын өмнө шүү дээ.

Яг тэр үед Тэргүүлэгч Б.Бямбадоржийн зүгээс том нарс моднуудыг авчирч тарьж байгаа асуудлыг хөндсөн бөгөөд ургалт нь ямар байгааг асууж байсан байх юм. Харин өнөөдөр тэр хүн юу ярьж байна гээч.

Б.Бямбадорж: Өндөр нарс моддыг нүүлгэн шилжүүлж, өөр газар тарина

Төв талбайн урд хэсэгт байрлалтай “Хонхтой” цэцэрлэгт хийгдэх шинэ бүтээн байгуулалтын талаар Нийслэлийн хот тохижилтын газрын дарга Б.Бямбадорж “Энэ төсөл 2019 онд тендерээр шалгарсан. Тэр үед 3.2 тэрбум гэдэг зардал нь батлагдаж, төсөвт орсон. Өнөөдөр гэнэт санаачлаад хийж байгаа асуудал биш юм. Цэцэрлэгийн өндөр нарс моддыг буюу нийт моддын 30 хувийг нүүлгэн шилжүүлж, өөр газар тарина. Моддыг нүүлгэж тарихад одоо хамгийн тохиромжтой цаг үе нь юм. Иргэд цэцэрлэгийн бүх ногоон байгууламжийг устгах гэж байна хэмээн буруу ойлгож байна. Нарснаас бусад навчит, шилмүүст модлог ургамлууд байрандаа байна. Тэднийг хашаалж, илүү цэгцтэй арчилж ургуулна. Одоогийн байдлаар энэ моддыг усалж ч болдоггүй” гэлээ.

Тэгвэл эрдэмтэд “Шинээр шилжүүлэн суулгаад 3-4 жил болсон дээрх нарс, гацуур нь дөнгөж газартайгаа холбогдож, тэжээл аван ид ургаж байгаа залуу салаа, салбар үндэснүүдтэй. Энэ бүх үндэс нь ухаж авахад тасарч, шинэ газар дасан ургаж чадахгүй, наад зах нь 60-80 хувь нь үхэх магадлалтай” гэж байна.

Бусдыг дуурайж зүлгэн дээр хэвтэхийн тулд цэцэрлэгээ үгүй хийх нь зөв үү?

Нийслэлийн хот тохижилтын газрын дарга Б.Бямбадорж “Нийслэлийн төв талбай дээрээ нийтийн жорлонтой, үзэгдэх орчныг хязгаарласан өндөр нарс модод бүхий цэцэрлэгтэй улс байхгүй. Тиймээс энд шинэ усжуулалтын дэд бүтэц суулгана. Задгай театр барина, усан оргилууртай болно. Мөн хоёр сортын зүлэг тарина. Хөгжингүй орны иргэд цэцэрлэгийн ногоон зүлгэн дээрээ хэвтэж, амардаг. Сонгууль дөхөж буйтай холбогдуулж үүнийг улстөржүүлж, ажил гацаахаар оролдож буйд харамсаж байна” гэсэн. Нийслэлчүүд ч гэсэн харамсаж байна. Гэхдээ юунд гээч. Бусдыг дуурайж зүлгэн дээр хэвтэхийн тулд 80 жилийн түүхтэй цэцэрлэгээ үгүй хийхдээ тулаад байгаадаа үнэхээр харамсаж байна.

Мөн "Талбайн өмнөх бүтээн байгуулалтыг улстөржүүлэх тусам заавал хийнэ" гэж эрх хүүхэд ээж аавдаа айлгаж байгаа юм шиг ааш гаргаж байгаа хотын дарга С.Амарсайханд ч бас харамсаж байна. Шинэ мод сөөгөөр дахин ийм цэцэрлэг бий болгоход ургах орчин болон ургамлаасаа хамаараад наад зах нь 10-30 жил шаардагдах тул ийм урт хугацаагаар нийслэлийн агаарыг сэлбэж байгаа цэцэрлэгийг устгах нь өөрөө гэмт хэрэг юм. Олны анхаарлыг татсан ийм асуудлыг хөндөж, Төв талбайн цэцэрлэгийг сүйтгэхийг эсэргүүцэхээр “Төв талбайгаа тойроод бүгдээрээ бие засдаг. Эхнээсээ төрийн алба хаагчдаасаа эхлээд төв талбай дээрээ бие зассан тохиолдол гарч хууль шүүхээр явж байгаа. Энэ хүрээнд мэргэжлийн байгууллагуудын зөвлөмж зөвлөгөөний дагуу талбайн хоёр талд стандартын шаардлага хангасан хоёр ариун цэврийн өрөөтэй, ногоон байгууламж болно” гээд тэс хөндлөн юм яриад суугаа Улаанбаатар хотын захирагчийг яалтай вэ.

Өнгөрсөн хавраас эхлээд намар болтол яригдсан Туулын бургасыг устгаж, хаус барьсан гэх асуудал хотын даргыг тойрон эргэлдэж, суудлыг нь ганхуулах дөхөөд чимээ тасарсан бол, энэ жил Төв талбайн урд талын цэцэрлэгийг үгүй хийх алхам эхэллээ.

Тухайн үедээ БОАЖ-ын дэд сайдаар ахлуулсан ажлын хэсэг “Зүүнбаян Рефайнери” компанийн байгаль орчинд учруулсан хохирлын экологи, эдийн засгийн үнэлгээг гурван тэрбум төгрөг гэж тооцсон байдаг. Харин Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хуулиар энэ мөнгөн дүнг гурав дахин нэмэгдүүлж тооцох учиртай байдаг тул 9.2 тэрбум төгрөгийн хохирлыг байгаль орчинд учруулсан гэж үзжээ. Гэвч энэхүү 9.2 тэрбум төгрөгийг Туулын эрэгт аваачиж булаад ч, бургасууд дахиж ургахгүй нь тодорхой. Түүнтэй агаар нэгэн буюу 30 тэрбумын үнэлгээтэй экологийн зүрхээ гурван тэрбумын фантоноор солих нь хэнд ашигтай вэ.