МонголУлс 165 мянган малчин өрхтэй. Малчдын санааг зовоож байгаа хэд хэдэн асуудал байгаа. Үүний нэг нь малын хулгайн гэмт хэрэг. Малын хулгайн гэмт хэрэг хамгийн ихээр газар авч, өндөр зохион байгуулалттай болсон. Өнгөрсөн 2019 оны статистикийн мэдээгээр 1089 удаагийн малын хулгайн гэмт хэрэг бүртгэгдсэн бөгөөд өнгөрсөн оноос 65.1 хувиарөссөн үзүүлэлттэй байна. Энэ нь нийт улсын хэмжээнд гарч буй гэмт хэргийн гурван хувийг дангаараа эзэлж байгаа бөгөөд малын хулгайг бүлэглэн үйлдэж байна. Тухайлбал, нэгдүгээр сарын 7-ны шөнөТөв аймгийн нутаг дэвсгэрт долоон бод малыг хулгайлан нядалж байсан арван этгээдийг үйлдэл дээр нь таслан зогсоож, баривчилсан. Нийслэлийн Баянзүрх, Сонгинохайрхан, Сүхбаатар дүүргийн нутаг дэвсгэрээс хулгайлах гэмт хэрэг үйлдэж байсан зохион байгуулалттай бүлэг этгээдүүд нь 2019 оны тавдугаар сараас хойш Төв аймгийн хэд хэдэн сумдын нутаг дэвсгэрээс 25-30 тооны бод малыг 6-8 удаагийн үйлдлээр хулгайлж, нядалж Эмээлт захын Э, А, Х нарт зарж борлуулж байсныг тогтоожээ.

Малын хулгайн гэмт хэрэгт холбогдсон найман хүний нэг нь л ял авч байна

Өчигдрийн УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар Эрүүгийн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Зөрчлийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж, эцсийн хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр Хууль зүйн байнгын хороонд шилжүүлсэн.

УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдорж: Малын хулгайтай холбоотой олон асуудал байна. Малын хулгайтай холбоотой нийт хохирол ямар байгаа юм, ямар статистик баримт байгаа юм гэдгийг ярихгүй байна. Тийм учраас тодорхой тоонуудыг хэлье гэж бодож байна. Малын хулгай л гэж яриад байгаа болохоос нарийн тоо ярихгүй байна. Өнгөрсөн 2019 онд 1809 малын хулгайн гэмт хэрэг гарсан. Үүнээс 379-г нь шүүхээр шийдвэрлэсэн. Ойролцоогоор 2800 орчим хүн энэ төрлийн гэмт хэрэгт холбогдож байна. Үүний 1208 нь цагдаа, шүүхийн байгууллагаар шалгагдаж байна. 2800 хүнээс 592 хүн нь эрүүгийн хариуцлага хүлээж байгаа. Эрүүгийн хариуцлага хүлээсэн хүмүүсээс 373 нь тэнсэн харгалзах ял, нийтэд тустай хөдөлмөр эрхэлж, торгуулж байна. Үлдсэн 219 хүннь л хорих ялаар шийтгүүлсэн байгаа юм. Малын хулгайн гэмт хэрэгт холбогдсон найман хүний нэг нь л ял авч байна. Тийм болохоор цаашид малын хулгай өснө.

Нэг бод хулгайлахдаа бүлэглэж үйлдсэн бол 2-8 жилийн хорих ялтай

УИХ-ын гишүүн Х.Нямбаатар: Одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж байгаа Эрүүгийн хуулиар 17.12-т мал хулгайлсан л бол тоо харгалзахгүйгээр зургаан сараас таван жилийн хугацаатай хорих ялтай. Гишүүдийн хэлж байгаа шиг бусдын малыг хулгайлаад Зөрчлийн тухай хуулиар шийтгүүлж байгаа тогтолцоо манайд байхгүй. Үнэхээр Зөрчлийн тухай хуулиар хариуцлага хүлээлгэж байгаа бол тухайн албан тушаалтнуудад хариуцлага хүлээлгэх хэрэгтэй. Харин одоогийн өөрчлөлтөөр хоёр төрлийн ялаас зөвхөн хорих ялыг нь сонгож байгаа. Нийтэд тустай ажил хийлгэх, ял оногдуулах боломж байсан ч энэ удаагийн өөрчлөлтөөр хассан. Тиймээс зургаан сараас таван жилийн хугацаагаар хорих ялаар шийтгэнэ. Олон тооны мал хулгайлсан, бүлэглэсэн, улсын хилээр нэвтрүүлсэн, мал хулгайлахдаа авто машин, техник хэрэгсэл ашигласан, гойд ашиг шимтэй мал хулгайлсан бол 2-8 жилийн хугацаагаар хорих ялаар шийтгэхээр төсөлд тусгасан. Өөрөөр хэлбэл, нэг бод хулгайлахдаа машин ашигласан эсвэл бүлэглэж үйлдсэн л бол 2-8 жилийн хугацаагаар хорих ялаар шийтгэх юм. Зорчих эрхийг хязгаарлах ялыг 2021 оноос хэрэгжүүлэхээр тусгасан.

Малын хулгайн ялын бодлогыг чанга болгохоос гадна хохирлын хэмжээг төлүүлэх тал дээр төр анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй

Сүүлийн жилүүдэд малын хулгайн гэмт хэрэг тасралтгүй өссөн үзүүлэлттэй байгаа. Алдсан хүн арван тамтай гэж хэлдэг. Өнөөдрийг хүртэл мөрдөж ирсэн хууль малын хулгайг өөгшүүлж байжээ. Өнгөрсөн 2018 онд 1000 гаруй хэрэг гарч байсан бөгөөд 5.9 тэрбум төгрөгийн хэмжээтэй бодитой хохирол үүссэн байна. Харин 2019 онд 1809 хэрэг гарсан. Бодит хохирол 11 тэрбум төгрөгийн хохиролтой байна. Цаашид ганцхан малын хулгайн ялын бодлогыг чанга болгохоос гадна хохирлын хэмжээг төлүүлэх тал дээр төр анхаарлаа хандуулах хэрэгтэй. Малын хулгай нь Монголын онцлогтой уялдаа холбоотой. Манай улс 70 сая гаруй малтай. Үүнийг эдийн засгийн мөнгөөр шилжүүлж үзэх юм бол 14 их наядын зах зээл байна. Монгол Улсад малын хулгайн сүлжээ бий болчихсон гэдгийг албаны хүмүүс хэлж байна. Харин хуулийн заалт чангарснаар малын хулгайчид чанга хууль үйлчилж, малчдын магнай тэнийж эхэлнэ.