Улс төрийн намуудыг өнгөлж байгаа АН, МАН хоёр Монгол Улсын сүүлийн гуч гаран жилийн түүхийг хамтдаа бичиж байна. Гэхдээ нэг нь хэтэрхий хуучинсаг, хүчирхийллийн арга барилтай, нөгөөх нь хэтэрхий амбицтай. Харин боловсон хүчин, бодлогын цар хүрээний хувьд АН арай шинэлэг, боловсронгуй. Учир нь Ардчилсан намын мөрийн хөтөлбөрийн эвтэйхэн энд тэнд нь засварлаад МАН өөрсдийнх мэт сонгуульдаа ашиглаад сонгуулийн маргааш нь мартдаг гэмтэй. Юун ард түмний амьдрал, ахуй төрийн бодлого. Зүгээр л эрх мэдлийн төлөө ухаанаа алдаж, хороо найруулцгаан дөрөв дөрвөн жилийг үднэ.

Намын бүтэц, дээд, дунд, доод шатны сэхээтнүүд чухам хэн бэ? Гэдгээс нь л харагддаг. Ардчилсан намын ҮБХ-ны гишүүд ихэвчлэн инженерүүд, эдийн засагчид, хуульчид, хөдөө аж ахуйн мэргэжилтнүүд, бизнесмэнүүд гэх мэт улс орны хөгжил дэвшлийг алсад хараачлах, чирч урагшлуулах чадалтай шинэ үеийн сэхээтнүүд голдуу. Харин МАН-ынхан хөшигний ард хэдэн хуучин ах нар нь залуучуудаа хэн ч байсан өөрсдийн гарын үзүүрээр хөдөлгөж сууна. Залуучууд нь ихэвчлэн намынхаа ивээлээр гадаадад сургууль төгссөн Монгол сэтгэлгээгүй шинэ цагийн коммунистууд. Намын хүмүүжлээр сэтгэхүй нь боловсорсон хүмүүс улс орныг ч намын нүдээр харах нь дамжиггүй. Тиймдээ ч 80-д оны МАН-ынхан Монгол Улсыг МАН-ын эзэн харъяат, муж улс мэт авирлах боллоо. Үндсэн хуулийг удаа дараа уландаа гишгэж, үндэсний аюулгүй байдал, эв нэгдэл, хуулийн шударга засаглал бараг мартагдах шахлаа. Намдаа ээлтэй бүхнийг өөд нь татаж, эсрэг дугарсан болгоны амыг барив.

Эрх баригчид сүүлийн 28 жил төр атгасандаа ааг бяр нь дийлдэхгүй омогтой байна. Тэд сөрөг хүчин Ардчилсан намыг дундуур нь цавчиж, одоо бүр хэсэг хэсэгээр нь таслах гэж оролдсоор. Арга ч үгүй 70 жилийн ноёрхлыг нь унагаасан ардчиллынхан тэдний айдас хүйдэс мөн. МАН-ыг дундуур нь 2011 онд МАХН болгож хэрчсэн нь Ардчилсан нам юм шүү дээ. Гэвч 2021 онд Н. Энхбаяр тураг ядрахаар уулаа, хүн ядрахаар нутгаа гэдэг шиг МАН-ынхаа суган доогуур шургаж авсан. Н. Энхбаяр шударга шулуун, цагаан цайлган хүн огт биш л дээ. Насан туршдаа намынхаа буянаар эрх мэдэлтэй, элбэг хангалуун явж одоо эрх хүүгээ залгамжлуулж яваа эцэг хүн төдий.

Хүүгээ УИХ-ын нөхөн сонгуульд СХД-т ардчиллын өвгөн партизан Бат-Үүлийг захиалан өрсөлдүүлж ялсан дүр үзүүлээд гишүүн болгосон. Энхбаярын намын гишүүдийн итгэл үнэмшил эрх хүүгийнх нь албан тушаалын гишгүүр төдий. Харин саяхан эрх баригчдын ээлжит цуваа амжиж хоолондоо ороход аавын алдрай жаахан хүү Батшугар хоцорсонгүй Инновац, цахим бодлогын байнгын хорооны /2022.08.30/ хуралдаанаар байнгын хорооны даргаар УИХ-ын гишүүн Э.Батшугарыг сонголоо гэв. Ардчилсан нам бус Монгол Ардын Нам ах нарынхаа дарамт шахалтаас гарч чадахгүй засгийн ажлыг завхруулж, сандал ширээгээ наймаалцаж, төрийн албыг тансаглах хэрэгсэл болгож байгаа нь сүүлийн үеийн үйл явдлуудаас тод харагдаж байна. Харин Ардчилсан нам нэг эвээ олоод өндийгөөд босоод ирвэл бодлогын зангарга, боловсон хүчин, алсын хараагаараа Монгол Улсыг нэг босгоод ирж мэдэх юм. Гэхдээ хоёр гуравхан авилгачдаасаа ангижирч, улс орныхоо эдийн засаг, нийгмийг сэргээн босгох шинэ лидерүүд нь нэг зорилготойгоор санаачлан, хөгжүүлж, хөдөлгөж чадсан том том төслүүдээ урагшлуулж, улс эх орноо бүтнээр нь харж, ард түмнийхээ эрх ашгийг нэн тэргүүнд эрэмбэлж чадах л юм бол Ардчиллын эрин эхлэхэд ойрхон байна даа.