“Түмэн шувуут” ХХК-ийн захирал Л.Эрхэмбаяртай ярилцлаа. Тус компани ажилчдынхаа цалинг энэ сарын нэгнээс эхлэн 200 мянган төгрөгөөр нэмж буйгаа зарласан билээ. Ингэснээр “Түмэн шувуут” компанийн ажилчид татвар шимтгэлээ төлөөд хамгийн багадаа гар дээрээ нэг сая төгрөгийн цалин авч, амьдрал ахуйгаа сайжруулах боломж бүрдэж буй юм. Энэ сайхан үлгэрлэлийг олон олон компани хэрэгжүүлээсэй гэх бодлыг тээн, Л.Эрхэмбаяр эрхэмийн яриаг та бүхэнд хүргэж байна.

-ЦАЛИНДАА СЭТГЭЛ ХАНГАЛУУН БАЙЖ АМЖИЛТ ГАРГАНА ГЭЖ ОЙЛГОДОГ-

-Ажилчдынхаа цалинг доод хэмжээг нь нэг сая болгосон гэдгийг тань дуулаад их баярлалаа. Яагаад ч юм тантай уулзаж ярилцмаар санагдаад болсонгүй?

-Номонд хүн л ажлыг хийнэ гэж байдаг. Тэгэхээр ажил хийж байгаа хүмүүс хийж байгаа ажилдаа сэтгэл хангалуун, авч байгаа цалиндаа сэтгэл хангалуун байж амжилт гаргана гэж би ойлгодог. Одоогийн энэ нөхцөлд юмны үнэ ямар байгаа билээ. Амьдрах орчин маань ямар байгаа билээ. Ийм нөхцөлд ямар ч ажил хийж байгаа хүн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ нь л гэхэд бүх татвар шимтгэлээ төлөөд гар дээрээ сая төгрөг авдаг байх ёстой юм. Энэ бол доод хэмжээ. Би тэгж боддог. Бусад хүмүүс ч хүлээн зөвшөөрөх байх.

-Одоо үед гар дээрээ сая төгрөг цалин авдаг ажилчид ер нь цөөхөндүү гээд хэлчихэд нэг их хол зөрөхгүй болов уу?

-Ер нь хүнээр ажил хийлгэчихээд гар дээр нь ядаж сая төгрөг өгөх ёстой гэж манай компанийн удирдлагууд яриад ийм шийдвэр гаргасан. Ингэхийн тулд компани нь өөрөө ашиг орлоготой, цалингаа даадаг байх ёстой. Ямар тохиолдолд ашиг орлого нь тэр хэмжээний цалинг даадаг вэ гэхээр дэлхийд өрсөлдөж чадахуйц техник тоног төхөөрөмж, үйл ажиллагааны хэм хэмжээтэй байж боломжийн цалинг хүнд өгч чадна. Монголчуудад болон бусад компанийн удирдлагуудад уриалж хэлэхэд ямар ч хүн компанийн эзэн болж болно. Захирал болж хүнээр ажил хийлгэж болно. Гэхдээ хүнд өнөөдрийн түвшинд хамгийн багадаа сая төгрөгийн цалин өгдөг байдлаар зардлаа тооцоорой. Тооцдог болцгооё гэж уриалж байгаа юм. Ингэж чадахгүй бол компани байгуулаад дэмий. Үүний оронд өөрийгөө үнэлээд өндөр цалин өгч чадах газруудад ажиллая гэж бодох ёстой. Би тэгж л боддог.

-Та өмнө нь бас ажилчдынхаа цалинг 200 мянгаар нэмж байсан юм билээ?

-Өнгөрсөн жилийн есдүгээр сард манай ажилчид гар дээрээ хамгийн багадаа 650 мянган төгрөгийн цалин авдаг байсан юм. Түүнийг 200 мянгаар нэмээд гар дээрээ 800 мянга орчим авдаг болгосон. Одоо дахиад 200 мянгаар нэмсэнээр ажилчид маань гар дээрээ сая төгрөг авахаар болж байна. Бүх татвар шимтгэлээ төлөөд шүү дээ. Хамгийн бага нь сая, тэгээд тэрнээс дээшээ авдаг болж байна гэсэн үг.

-Танай компани хэдэн ажилчинтай вэ. Цалин нэмлээ гэхэд яаж хүлээж авсан бэ?

-Манайх одоогоор 180-аад ажилчинтай. Цалин нэмлээ гэхэд мэдээж баярлаж, сайхан алга ташиж хүлээж авсан.

-МАНАЙ АЖИЛЧИД АЖИЛДАА ИРЭХДЭЭ УТСАА ХУРААЛГАДАГ БОЛЖ БАЙГАА-

-Орчин үед энэ ажлыг хүн хийдэг, тэр хүн цалин авдаг, ар гэрээ тэжээдэг, авсан цалин нь ар гэрт нь хүрч байгаа болов уу гэж санаа зовдог удирдлага л үгүйлэгдээд байх шиг?

-Бид нийгмээрээ нэг соёлд суралцах ёстой. Компани байгуулж авч явахтай холбоотой. Жишээ нь нэг компани байлаа гэж бодоход 30 метр квадрат байр түрээслээд зардлаа тооцоод, төлөвлөдөг. Тэрэнтэй адилхан зардлын нэг хэсэг бол тэнд ажиллах хүний цалин гэдгийг тооцоолж, тэр цалин нь нэг сая байна даа гэж тооцоолох. Цаашлаад энэ цалин нь хоёр, гурван сая болох ёстой гэж тооцоолох хэрэгтэй юм. Нэг их баатарлаг гавьяа байгуулж байгаа хэрэг биш шүү дээ. Угаасаа л ажил хийсэн хүн авах ёстой юм. Дэлхийн бусад орнуудад ажиллаж байгаа хүн сардаа 2-3 мянган доллар аваад байхад бид яагаад ийм бага цалин авч байх ёстой юм бэ. Ийм байгаагийн нэг шалтгаан нь хуучин тоног төхөөрөмж, хуучин арга барилаар ажиллаж, дээрээс нь бүтээмжгүй ажиллаж байгаагаас үүдэлтэй. Тэгэхээр бид хүмүүсийнхээ цалинг сайн өгч, сайн ажиллахын тулд заавал бүтээмжийн асуудлыг давхар авч явж байх ёстой. Манай компанийн цалингаа нэмсэний үндсэн голлох хүчин зүйл нь Азидаа хамгийн тэргүүний тоног төхөөрөмжийг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлсэнтэй холбоотой. Ихэнх техник тоног төхөөрөмж маань автомат. Тийм ч учраас бүтээмжтэй. Манай тэжээлийн үйлдвэр дэлхийн түвшинд үйл ажиллагаа явуулж байна. Шувууны аж ахуй Азийн хөгжилтэй орнуудын түвшинд үйл ажиллагаа явуулж байна гэж хэлж болно. Илүү сайжруулахаар ажиллаж байна. Манай таван тахианд таван ажилчин ногдож ажиллаж байна. Гэтэл Азийн томоохон аж ахуй нэгжүүдэд таван тахианд хоёр хүн ногдож ажиллаж байна. Нэгдүгээрт тоног төхөөрөмжийн, хоёрдугаарт хүмүүсийн хөдөлмөрийг зөв хуваарилах асуудал, хамгаас чухал.

-Цалинг нь нэмээд амьдралд ахуйд нь анхаараад байх тусам ажилчид тухайн байгууллагадаа үнэнч тууштай сэтгэлээсээ ажилладаг болдог болов уу гэж би боддог. Ажилчдын хандлага ч өөрчлөгддөг байх?

-Компанийн амжилт гэдэг бол зөв хандлагатай ажилчид, хамт олноор багаа бүрдүүлэхээс эхэлдэг. Манай хамт олон үүнийг байнгын амны уншлага болгосон. Энэ компани сайн байвал би сайн байна. Би сайн байвал энэ компани сайн байна гэсэн хандлага. Компани ажилчин хоёр нэг зүгт амьсгалж байх ёстой юм. Ажилдаа битгий хоёрдмол сэтгэл гарга тэвчээртэй бай. Сэтгэл нь өөр газар, бие нь энд байж болохгүй. Монголчууд бид өөрсдөө хөлсөө урсгаж, хөдөлмөрлөж байж л сайн сайхан амьдралаа өөрсдөө бүтээнэ. Түүнээс хэн нэгэн хүн, бурхан, ерөнхий сайд хүрч ирээд бидний амьдралыг сайхан болгохгүй. Ажилчин хүний зөв төлөвшил, асуудалд хандах сэтгэл нь зөв байх тал дээр компанийн захиралууд маш том үүрэгтэй. Сурыг элдэх тусам зөөлөрдөг. Хүнийг хэлэх тусам хүмүүжиж зүгширч, зөв болоод л байдаг. Зөвхөн мөнгө олох процесс биш монгол хүнийг төлөвшүүлэх ажил манай компанид явагддаг. Энэ бол том философи шүү.

-Хөдөлмөрийн зөв хуваарь, зохион байгуулалт ажлын бүтээмжид нөлөөлдөг талаар та их ярьдаг юм билээ?

-Хөдөлмөрийн зөв хуваарь, зохион байгуулах асуудал ус агаар шиг хэрэгтэй байна. Зарим албан байгууллагад өглөө ажилдаа ирсэн эмэгтэйчүүд нь нүүр амаа будаад л, эрчүүд нь компьютер дээрээ чатаа бичээд л. Өдөржингөө ийм дүр зураг харагддаг байгууллага ч байна. Төрийн болон хувийн хэвшлийн аль алинд нь. Ажилчид нь 15 минут болоод л тамхиа татах гээд гардаг. 30 минут болоод бие засах гээд гарна. Утсаар яриад, фэйс ухаад зогсчихдог. Ийм юм ерөөсөө байж болохгүй. Солонгост, Японд хүмүүс яаж тэгж өндөр цалин аваад байна вэ. Тэнд ямар ч сул цаггүйгээр хүнийг шахаж ажиллуулдаг. Тэр хэмжээгээр тухайн хүн бүтээмжтэй ажиллаж тэрэндээ таарсан цалингаа авдаг. Бид тамирчнаар бол уртын зайд сул эргүүлээд л яваад байгаа улс. Мориор бол хүүхэд нь шавхуурдвал жаахан урагшилчихдаг. Хүүхэд нь ороолгохгүй бол тэгсхийгээд биеэ нөөгөөд яваад байдаг. Ийм байдлаар ажил хийгээд байна. Ерөөсөө нийтдээ.

-Бодит байдлыг нүдэнд харагдтал хэллээ. Энэ байдлыг яаж засах юм бэ?

-Ажилчид нь ч тэр маш сайн ажиллах ёстой. Ажиллуулж байгаа менежер, удирдлагууд нь ч ажилчдаа байнгын ажлаар шахаж,хажууд нь зэрэгцэж ажиллах хэрэгтэй. Ингэж байж бид бүтээмжтэй ажиллана. Манай компанийнхан ажилчидтайгаа энэ талаар маш сайн ярьсан. Одоо бүгд ажлын цаг эхлэнгүүт гар утсаа хураалгаад ордог болъё гэж. Бид амьдрах гэж, ажиллах гэж байгаа болохоос гар утсаар тоглох гэж, хүнтэй ярих гэж ажилд ирдэггүй. Энэ бол хөдөлмөрийн сахилга бат. Хөдөлмөрийн зөв зохистой хуваарь.

-Танай ажилчид утсаа хураалгаад ордог болчихсон уу. Хүлээн зөвшөөрч байна уу?

-Одоо тэгдэг болж байна. Хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй шүү дээ. Яагаад гэвэл сайн цалин авахын тулд. Техник тоног төхөөрөмжийн орчин үеийн шийдэл талаас компани анхааръя. Харин үйлдвэрийн даргаас эхлээд ажилчин хүртэл яаж үр дүнтэй бүтээмжтэй ажиллах вэ гэдгийг ажлын зураг авалтаараа бий болгож өг. Бүтээмжээ нэмэгдүүлээд цалингаа нэмүүл л гээд байгаа юм. Монгол даяар ингэж байж л сайхан амьдарна. Хийдэг ажил нь хэрүүл. Ийм байж болохгүй шүү дээ.

-УЛСТӨРИЙГ ХАРАХААР Л УУР ХҮРСХИЙГЭЭД БАЙЖ БАЙНА-

-Цалингаа нэмж байгаа сургаар танай компанид ажилд орох хүсэлтэй хүмүүсийн урт дараалал үүсч эхэлж байна уу?

-IPO гаргасанаас хойш хүмүс ажилд оръё гэх хандлага маш их болж байна. Цалин нэмэгдлээ гээд ч хүмүүс их хандаж эхэлж байна. Энэ бол эхлэл. Цаашдаа Монголчууд бид дэлхийн жишгээр цалин авдаг болох ёстой. Бид ажлын бүтээмжээ нэмэгдүүлээд цалингаа дахиад ч нэмнэ. Хэдэн төгрөгөөр ч нэмэгдэж мэднэ. Энэ бүхэн манай Монголчуудын, хэрэглэгчдийн дэмжлэг. Хэрэглэгчид манай өндгийг авахгүй бол яах юм бэ. Монголчууд хүнсний аюулгүй байдал гэдгийг ойлгодог, эрүүл мэнддээ анхаарал хандуулдаг болчихож. Манай 15 ширхэгтэй нэг пакет өндөг бусад өндөгнөөс 200 төгрөгөөр илүү байдаг. Тэглээ ч гэсэн манайхыг сонгож байна гэдэг бол эрүүл мэнддээ, өөртөө оруулж буй хувь нэмэр. Хүн эхлээд өөрийгөө л хайрлах хэрэгтэй шүү дээ. Манай тахианы идэж байгаа тэжээл үнэхээр тансаг, үнэтэй. Хамгийн цэвэр, эрүүл гэдгийг хүмүүс мэддэг ,ойлгодог болсон нь сайхан байна.

-IPO гаргаад танай компанийн ажлууд эрчимтэй явагдаж эхэлсэн. Орон нутгуудад хийгдэж буй ажлууд нь амжилттай юу?

-IPO гаргасанаас хойш барилгын ажил эхэлдэг үетэй өрсөж уралдаж өндөглөгч шувууныхаа тоо толгойг 40000-аар нэмэх ажил маань эхэлчихлээ. Тоног төхөөрөмжөө захиалчихлаа. Барилга маань баригдаад эхэлчихлээ. Өндгийг ялгах, боловсруулах үйлдвэр маань бас баригдаад эхэлж байна. Тоног төхөөрөмжөө захиалчихлаа. Түмэн шувуут компанийн охин компани Увс аймгийн Баруунтуруун сум дахь усжуулах компани 650 га газарт хамгийн сүүлийн үеийн бороожуулах техникийг угсарч дуусгалаа. Манай компанийн хамт олон нэг сарын дотор маш амжилттай угсралтын ажлыг гүйцэтгэж дэлхийн жишигт хүрсэн усалгааны систем ашиглалтад орчихлоо. Улаан буудайгаа тариалчихлаа. Удахгүй цангас тариална. Ингэснээр хойтонгоос малын тэжээлийн түүхий эд бэлтгэх шинэ эрин үеийг Монголд авч ирнэ. Цангас бол дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн, уургийн агууламж өндөртэй ургамал. Цангасны үйлдвэр барих асуудлаар Япончуудтай гэрээ хийж байна. Энэ жил угсралтын ажил хийгдээд ирэх жил ашиглалтад орох юм. Манай компани 2018 оны эхний улиралд 426 сая төгрөгний ашигтай ажилласан. 2019 оны эхний улиралд бид 900 гаруй сая төгрөгийн ашигтай ажиллалаа. Үйл ажиллагаа өргөжиж, ашиг маань нэмэгдсээр байна.

-Та сүүлийн үед улс төрөөс холхон байгаад байна уу?

-Улстөрийг харахаар уур хүрсхийгээд л байж байна. Улстөрд зөв хандлага их чухал байна. Их л хариуцлагагүй, харамсалтай төрийн байгууламжийг бид хамтдаа бүтээж байна. Нийгмээрээ, улстөрчид нь ч, хүмүүс нь ч нийтээрээ бэлэнчилдэг сэтгэлгээтэй болчихож. Ард түмэн нь ч гэсэн нэг зүйл болохгүй бол улстөрөөс боллоо гэж хэлдэг ганц үгтэй болчихож. Ямар ч хүсэл эрмэлзлэл, эр зориг, бадрангуй байдал байхгүй болсон. Тиймээс бид Монгол даяараа нэг том өөрчлөлт хийх хэрэгтэй болчихоод байна. Энэ өөрчлөлтийг хувьсгалаар биш УИХ-ыг тарааж шийднэ. УИХ муудаа тарж байгаа юм биш. Монголоо өөрчилж, мандан бадрахын тулд их сэргэн мандалтын төлөө тарж байна гэж ойлгох хэрэгтэй. Ингээд дахиад тайван шиг шинээр сонгуулиа хийх хэрэгтэй. Дээр нь надад нэг бодол байдаг. Энэ намууд бүгдээрээ тарчих хэрэгтэй. Дахиад зохион байгуулагдах ёстой юм. Бүгд сайхан “усанд орж” аваад цаашаа явах ёстой доо гэж л бодоод байгаа шүү дээ. Энэ тогтолцоог болохгүй байна гэдгийг хэлж байгаа явдал маань улс төр. Зүгээр байгаад байж болохгүй. Буруутаад байвал ингэж болохгүй шүү дээ гэж үгээ хэлэх нь иргэний үүрэг.