Хүйсийн тэгш оролцоог эмэгтэйчүүдэд гагц хамааруулан ойлгох хандлага түгээмэл. Өрөөсгөл энэ ойлголт хэвшмэл болсноос зарим тохиолдолд эрчүүдийн эрх зөрчигдөж байдаг аж. Жишээ нь Монгол эр хүний дундаж наслал дөнгөж 66.1 байхад тэтгэвэрт гарах насыг 65-аар тооцдог нь ялгаварлан гадуурхалтын нэг хэлбэр бөгөөд үндсэндээ эрэгтэйчүүд 1,5 жилийн настай тэтгэвэр хүртэх гэсэн явцуу ойлголтыг төрүүлж болох юм. Хүнийг үндэс, угсаа, хэл, арьсны өнгө, нас, бэлгийн ба хүйсийн баримжаа, хүйс, гэрлэлтийн байдал, нийгмийн гарал, хөрөнгө чинээ, шашин шүтлэг, үзэл бодол, боловсрол, эрүүл мэндийн байдлаар нь ялгаварлан гадуурхахыг хуулиар хориглодог.

Тулгамдаж буй бас нэг хэвшмэл ойлголт нь малчид эрэгтэй хүүхдийг эрт сургуулиаас гаргаж авах, хоцрогдуулах, завсардуулах, их сургууль, коллежид хамрагдуулахгүй шууд хөдөө мал маллуулдаг байдал газар авсаар байна. Энэ нь хүйсийн тэнцвэрт байдал алдагдах, боловсрол, нийгмийн давхрааны ялгарал үүсэх суурь шалтгаан юм. Ирээдүйд үр хүүхдээ малчин болгох эсэх талаар залуу малчдын дунд судалгаа явуулахад тал хувь нь "Одоогоор хэлж мэдэхгүй" гэх хариулт өгчээ.

Мөн 22.7 хувь нь хүүгээ, 0.5 хувь нь охиноо малчин болгоно гэжээ. Эцэг эхчүүдийн дунд жендэрийн хэвшмэл ойлголтын нөлөөгөөр хүү, охины боловсрол эзэмших сонголтод нөлөөлөх хандлага илэрч байна. Малчид охидынхоо боловсролыг дэмжиж, сургуульд бүрэн сургах, улмаар ахисан түвшний боловсрол эзэмшүүлэх нийтлэг хандлагатай болжээ. Харин хөвгүүд сургуульд сурахгүй ч амьдралаа зохицуулаад явчихна гэсэн эцэг эхчүүдийн хэвшмэл ойлголт 1990 оноос хойш өөрчлөгдсөнгүй Энэхүү ойлголтын үр нөлөөг залуу малчин эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүдийн, ялангуяа охидын боловсролын түвшин дээшилж, хөвгүүдийнх буурсан хандлагаас харж болно. Мөн 32-34 насны боловсролгүй эсвэл бага боловсролтой эрчүүдийн дунд гэрлээгүй байдал өндөр.

Судалгаанд оролцсон малчин залуусын 22.7 хувь нь хүүгээ ердөө 0.5 хувь нь охиноо малчин болгоно гэж хариулжээ. Залуу малчин эмэгтэйчүүд бүрэн дунд ба түүнээс дээш боловсролтойгоороо зонхилж байгаа бол эрэгтэйчүүдийн хувьд эсрэгээрээ. Түүнчлэн боловсрол эзэмшихээр 7хот суурин газар зорьсон эмэгтэйчүүдийн дийлэнх нь буцаж ирэхгүйгээр суурьших нь хөдөөд хүйсийн тэнцвэрт байдал алдагдах, малчин эрэгтэйчүүдэд эхнэр олдохгүй байх нийгмийн олон асуудал дагуулдаг..Сум, орон нутагтаа буцаж шилжин ирсэн эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс 80 гаруй хувиар бага байна.

Эмэгтэйчүүдийн хөдөлмөрийг хөнгөвчлөх, байр суурийг ахиулах, нийгэм, соёлын үйлчилгээний чанар, хүртээмжийг сайжруулах зэрэг алслагдмал амьдралаас үүдэлтэй зөрүүг багасгахаар салбар бүр зохих арга хэмжээ хэрэгжүүлбэл зүйтэйг судлаачид хэллээ.

Үндэсний хэмжээнд 15-34 насны малчин залуучуудын

• 4.5% нь боловсролгүй
• 21.5% нь бага
• 32.9% нь суурь
• 27.6% хувь нь бүрэн дунд
• 6.3% нь тусгай дунд
• 7.2% нь дээд боловсролтой байна.

Хүүхдийг 6 настай сургуульд элсүүлдэг нь хөдөөд гэр бүл салалт нэмэгдэх болсонтой шууд холбоотой. Хэвшмэл явцуу ойлголтоос үүдсэн хөдөөний залуу малчдын жендерийн тэгш байдал алдагдаж, залуу эрэгтэй малчдад гэрлэх эмэгтэй олдохгүй шахуу болсон нь уламжлалт нүүдлийн соёл, Монголын эдийн засгийн зохих хувийг эзлэх мал аж ахуйн салбарт аюултай.