Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн 25-ны өдрийн мэдэгдлээр Монгол улс 200 сая ам долларын гадаад өрийг дарж эдийн засагт чухал алхам хийгдлээ гэх. Мөн тэрбээр “...өнгөрсөн хугацаанд Хөгжлийн банк, нүүрсний хулгайн асуудалд буруутай этгээдүүдийг хариуцлага хүлээлгэсний хүчинд ийнхүү өр дарагдлаа” Гэсэн юм.

Бондын эргэн төлөлт хугацаандаа төлөгдлөө ч энэ нь гайхуулаад байх баатарлаг үйлс төдийлөн биш болов уу? Хөгжлийнхөө гараан дээр ирсэн улс болгон гадаад валютын зээлд хамрагдаж буцаагаад зээлээ бүтээн байгуулалтын үр ашгаараа төлдөг.Гэтэл Монголд хулгайлагдсан мөнгийг хурааж аваад зээл төлөгдлөө хэмээн бахархах нь баярлахаас илүү ичгэвтэр хэрэг болох. Хэдий АН-ын үед зарим бондын өр үүссэн ч 21 аймаг авто замаар холбогдож, эдийн засгийг хөтөлж буй төслүүд хөдөлгөөнд орж, өртөг өндөртэй ч өгөөжтэй менежментийн бодлогууд хэрэгжсэн юм. Монгол Улсын гадаад өрийг иргэн бүрд ногдуулан хувааж үзвэл 36 сая төгрөгийн өртэй болчихсон. Энэ урьд өмнөх жилүүдийн үзүүлэлтийг дахин нугалсан тоо. Дөрвөн жилд 4, 5 бондын өр дарлаа гээд нийт гадаад өр төлбөр төлөгдөж дууслаа гэсэн үг огт биш. “2022 оны эдийн засгийн тойм, 2023-2024 оны төлөв байдал”-д дурдсанаар

“Цаашдаа засгийн газрын өр ба ДНБ-ний харьцааг өнөөгийн үнэ цэнээр биш (яг үнэндээ глобал эдийн засаг, зах зээл дээр тодорхойгүй байдал өндөр үед засгийн газрын өрийг өнөөгийн үнэ цэнээр илэрхийлэх нь ихээхэн учир дутагдалтай, бараг өөрөө өөрсдийгөө “тайвшруулж буй хэрэг бөгөөд тэр тусмаа өрийн хувьд сайтар шинжлэх” шаардлагатай орны ангилалд орсон улсын хувьд нэрлэсэн байдлаар илэрхийлэх нь илүү бодитой болно.

Өрийн тогтвортой байдлын шинжилгээнд аливаа улсын Засгийн газрын өр, ДНБ-ний харьцаа 50 хувиас давсан тохиолдолд тухайн улсыг “Сайтар шинжлэх” шаардлагатай орны ангилалд багтаан илүү нарийвчилсан шинжилгээг хийдэг. Монгол Улсын Засгийн газрын нэрлэсэн өрийн үлдэгдлийн ДНБ-д эзлэх харьцаа 2021 онд 62.6 хувь байгаа ба 2025 он хүртэл Засгийн газрын өрийн баталгаа гаргаагүй тохиолдолд тус харьцаа 50 хувиас их байхаар төсөөлөгдөж байгаа тул “Сайтар шинжлэх” шаардлагатай орны ангилалд орж байна.

Сангийн яамны тооцоолсноор нийт шаардлагатай санхүүжилтийн ДНБ-д эзлэх хувь 2022 онд 9.3%, 2023 онд 11.3%, 2024 онд 9.7% буюу ирэх 2 жилд санхүүжилтийн шаардлага өндөр түвшинд байхаар байна. Гадаад эх үүсвэрийн санхүүжилтийн нийт шаардагдах дүнд эзлэх хувь хэмжээ эрс нэмэгдэхээр байгаа нь (2023 онд 82.4%, 2024 онд 108.7% буюу дотоод эх үүсвэр дутагдаж дан гадаад эх үүсвэрээр хангахаар байна). Засгийн газрын гадаад өрийн удирдлага, төсвийн алдагдлыг 2023 онд зайлшгүй эргэн харах нөхцөлийг бүрдүүлэхээр байна (Хэдийгээр засгийн газрын гадаад, дотоод өрийн жилийн өөрчлөлтийн хурд саарч, төсвийн алдагдлын ДНБ-д эзлэх хувь хэмжээ буурахаар төлөвлөсөн ч). Төсвийн алдагдал, засгийн газрын өрийн өөрчлөлтийн нийлбэр дүнг ДНБ-д харьцуулсан харьцаа буюу “нөөц-урсгалын зохицолдоо” (SFA) 2023-2024 онд мөн л өндөр, сүүлийн 15 жилд тогтсон хандлага нь хэвээр байхаар байгаа нь төсвийн алдагдал ба засгийн газрын өрийн удирдлагад чанарын өөрчлөлт гарахгүйг харуулж байна.

Д.ЭНХБАТ