-ӨӨРСДИЙНХӨӨ ОЛСОН МӨНГӨӨР БАГА БАГААР МАТЕРИАЛАА ЦУГЛУУЛЖ ГЭРЭЭ НЭГ ЖИЛИЙН ХУГАЦААД БАРЬЖ ДУУСГАСАН-

Бид энэ удаагийнхаа өдрийн сурвалжлагараа 10 ханатай эсгий гэрт хоёр давхар хаусанд амьдарч буй мэт тохьтой тухтай аж төрдөг нэгэн айлд зочиллоо. Тэднийх Чингэлтэй эцэс лагерт уулын өндөрлөг хэсэгт цэлийсэн хоёр том цонхтой гаднаас нь харахад л “Ямар гоё гэр вэ, канад хаус юм болов уу эсвэл байшинг гэр шиг хэлбэртэй барьчихсан байна” гэж андуурмаар найман ханатай эсгий гэрт дөрвүүлээ амьдардаг. Эл 10 ханатад уламжлалт монгол гэрт ордог эсгий туурга, цагаан бүрээс цаваг гэх мэт бүх зүйл оржээ. Яагаад энэхүү айлыг онцлон сурвалжлах болсноо дор сийрүүлье.

Энэхүү сурвалжлагын гол баатрууд болох Б.Түвшинжаргал, Б.Юмжирдулам хоёроос хэвлэл мэдээллийн маш олон байгууллага ярилцлага авахыг хүссэн ч бүтэн нэг жилийн турш сэтгүүлчдэд татгалзасан хариулт өгч байсан юм. Ингэсэн нь цаанаа их нарийн учиртай. Гэрийн эзэн болох Б.Түвшинжаргал нь сонсголгүй, эхнэр Б.Юмжирдулам нь сул сонсголтой тул тэдний төрлөх хэл болох дохионы хэлийг мэдэхгүй сонсголтой иргэдтэй харилцахад хүндрэл үүсдэг аж. Мөн сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийг гадна талаас нь харахад бие эрхтэн эрүүл боловч дуу чимээ сонсон аливаа нэгэн мэдээллийг шууд байдлаар авч чаддаггүй учир сэтгэлзүйн бие даасан байдал нь алдагддаг юм байна. Тиймээс энэ сурвалжлагаараа дамжуулан сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийн талаар товчхон мэдээлэл өгөх үүднээс нэгэн жишээг хүргэе. Сонсголын бэрхшээлтэй иргэд хүмүүс хоорондоо ярилцаад инээлдэж байхыг нь хараад

• Энэ хүмүүс юу ярилцаж байгаа бол
• Миний тухай ярилцаад инээлдэж байгаа юм болов уу
• Хэрвээ би сонсдог байсан бол энэ хүмүүстэй инээлдэж хөхрөлдөн ярилцах байсан юм гэж бодоод сэтгэл гутралд орон нийгмээс өөрсдийгөө тусгаарлаж эхэлдэг онцлогтой хүмүүс.

Тиймээс л хэвлэл мэдээллийн байгууллагад ярилцлага өгч өөрсдийгөө нийгмийн харилцаанд оруулахаас эмээж бүтэн нэг жилийг үдсэн. Бид хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийн сэтгэлзүйчээр Япон улсад суралцаад ирсэн мэргэжлийн хүнээр дамжуулан маш удаан хэдэн сарын турш ярилцсаны эцэст уг сурвалжлагыг бэлтгэх боломж олдсон юм. Ингээд бид Б.Түвшинжаргалынд очих визээ авч Чингэлтэй эцэст рүү хүлгийн жолоо залсан юм. Тэднийх уулын нэлээд өндөрлөг газарт амьдардаг учир машинаар явах боломжгүй тул явганаар дээш алхан тэднийд ирэв. Эргэн тойронд нь том, том тансаг хауснууд байрлах тул найман ханатай эсгий гэр шууд нүдэнд туссангүй.

Үүдээр нь дөнгөж ороход цэлийсэн том зайтай, саруулхан гэрэлтэй, хананд өлгөсөн уран зураг, хулсаар хийсэн ширээ, сандал анхаарал хамгийн ихээр татав. Сонсголын бэрхшээлтэй иргэд аливаа зүйлийг нүдээрээ харж мэдээлэл авдаг учир уламжлалт гэрийн дизайныг бага зэрэг өөрчлөн баруун, зүүн хатавчиндаа томоос том хоёр цонхыг хийжээ. Тэдний гэр уужимхан саруул, цэвэр цэмцгэр гэж жигтэйхэн. Бүх зүйл нь эмх цэгцтэй. Эхнэр, нөхөр хоёул их нямбай, ажилсаг гэдэг нь шууд ажиглагдаж байв. Бидэнд цай аягалаж өгөхдөө бариултай жижигхэн цагаан аягыг арчиж, зүлгэн эргүүлж тойруулан харсныхаа дараа зочиддоо үйлчлэв. Сэтгэлзүйчийн тайлбарлаж хэлснээр сонсголын бэрхшээлтэй иргэд гараараа байнга дохиж ярьдаг учир гар нь илүү хөгжиж аливаа зүйлд их нямбай ханддаг, ажилсаг хүмүүс байдаг гэв.

Эхнэр Б.Юмжирдулам нь хоол хийх зуураа “Манай энэ хавьд дандаа тансаг хауснууд байдаг болохоор манай гэр бүлийг баян л гэж хардаг. Үнэндээ энэ гэрийн буурийг тэгшлэх, яс модыг хийж дуусгахын тулд нөхрийн маань сонсголын бэрхшээлтэй найзууд хоёр жилийн зарцуулсан. Манай нөхөр өдрийн цагт халтууранд явж амжиргаагаа залгуулдаг. Амьдралын төлөө зүтгэж буй энгийн л залуу гэр бүл” гэж хуучлав. Гэрийн эзэн Б.Түвшинжаргал нь Монгол сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийн ширээний теннисний холбооны тэргүүн аж. Тэрбээр сонсголын бэрхшээлтэй 29 дүгээр сургуулийн сурагчдыг өөр шиг нь нийгмээс битгий тусгаарлагдаасай гэж бодон сайн дураараа ширээний теннисний дугуйлан хичээлүүлэн хүүхдүүдийг спортоор дамжуулан нийгэмшүүлж байгаа гэв. Тус сургуулийн хүүхдүүд дугуйланд явж эхэлснээр хүүхдүүдийн зан байдал, хичээл сурлагандаа сайжирч эхэлсэн талаар эцэг, эхчүүд нь ярьдаг байна. Ингээд бид Б.Түвшинжаргалын дохионы хэлийг эхнэрээр нь орчуулуулан ярилцлаа.

-СОНСГОЛГҮЙ ХҮМҮҮСТ СОНСГОЛТОЙ ИРГЭДИЙН ТУСЛАЛЦАА
МАШ ИХ ХЭРЭГТЭЙ БАЙДАГ-

-Танай гэр бүлээс удаан хугацааны дараа ярилцлага авах зөвшөөрөл авсандаа тун их баяртай байна. Бидний хүсэлтийг хүлээн авсанд баярлалаа?

-Манай гэрт зочилж ирсэн та бүхэнд ч гэсэн баярлалаа.

-Юуны өмнө манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулахгүй юу. Эхнэртэй хэдэн онд гэр бүл болж байв.

-Намайг Б.Түвшинжаргал, эхнэрийг маань Б.Юмжирдулам гэдэг. Бид хоёр хүүтэй дөрвүүлээ хамтдаа энэ гэртээ зургаан жил амьдарч байна. Би эхнэртэйгээ 2010 онд хуримаа хийсэн. Эхнэртэйгээ гэр бүл болсон талаараа хүнд ярихдаа нэг зүйлийг онцлон ярих дуртай. Бидний хуриманд 320 зочин ирснээс 50 хувь нь сонсголын бэрхшээлтэй иргэд байсан. Би хуримандаа 10 жилийн ангийн хүүхдүүд, хамт ажилладаг хүмүүс, дотны найзуудаа урьж сонсголын бэрхшээлтэй хүмүүс жирийн хүмүүстэй адилхан гэдгийг харуулахын хүссэн. Тиймээс “Алтай” ресторанд захиалга өгсөн. Тэгсэн 160 хүнээс илүү хүн багтах боломжгүй гэхээр нь зочидоо хоёр хуваасан. Эхний ээлжид хамаатнуудаа хүлээж авсан, оройн ээлжиндээ сонголын бэрхшээлтэй найз нөхдөө хүлээн авч хуримаа хийж байлаа.

-Энэ найман ханатай гэрээ хоёр жилийн турш хийсэн гэл үү. Яагаад гэрт амьдрахыг хүссэн юм бэ?

-Биднийг хуримаа хийсний дараа аав, ээж хоёр маань хамтдаа амьдарч болно гэсэн боловч хэсэг хугацааны дараа хамтдаа амьдрах боломжгүй болсон. Учир нь эхнэр маань амаржих дөхөөд тусдаа бие даан амьдрах шаардлага гарсан. Тухайн үед эхнэртэйгээ байшин барих уу, байранд амьдрах уу эсвэл гэрт амьдрах уу гээд ярилцсан л даа. Эхнэрийгээ бодлыг сонстол агаартай газар амьдарч ууланд аялах сонирхолтой гэдгээ надад хэлсэн. Яг тэр үед сонсголын бэрхшээлтэй таньдаг ах маань Чингэлтэйн эцэс газар зарна гэхээр нь эхнэртэйгээ хамт ирж үзээд энэ газрыг худалдаж авахаар болсон. Хамгийн анх энэ газрыг худалдан авч байхад тарвага, зурам, туулай хаа сайгүй гүйлддэг, байшин барилга ч байхгүй цэвэр байгалтай хоосон зэлүүд сайхан газар байлаа. Зам дагуу хэсэгхэн айлууд амьдардаг маш гоё байгальтай. Одоо хаа сайгүй байшин баригдаад жаахан онцгүй болсон.

-Энэ газраа худалдаж аваад л найман ханатай гэр барьж амьдрах шийдвэрээ гаргасан гэж үү?

-Тийм, газраа худалдаж авсныхаа дараа эхнэртэйгээ хоёулаа “Өндөр газар яаж гэрээ барина” гээд ярилцаж байлаа. Уулын налуу хэсгийг тэгшилж, гэрийнхээ суурийг цутгахдаа сүмд хамт явдаг ах нар, найз нараасаа тусламж гуйсан. Энэ газрыг тэгшлээд гэрийнхээ суурийг тавьтал нэг жилийг зарцуулсан. Энэ хугацаанд сонголын бэрхшээлтэй найзууд, ах нар маань маш их тэвчээрийг гаргасан. Тэр үед энэ хавьд тог байхгүй, би өөрөө ажил хийдэггүй байсан учраас бусдадаа өгөх цалин байхгүй. Гэсэн ч найз нар маань өглөө бүр эндээ цуглаад өлсөөд, ядарч унатлаа газар ухаж, шороо зөөнө. Орой нь мөн л адил өлсөж, ядраад гэр, гэр рүүгээ явцгаадаг байлаа. Манай сүмийн сонсголгүй хүмүүс эхэндээ их олуулаа байсан. Сүүлдээ хүмүүс нь цөөрөөд “Их ядарч байна, хэцүү ажил байна шүү” гэхээр нь “Уучлаарай, одоохондоо надад мөнгө байхгүй та хэддээ цалин өгч чадахгүй байна. Бид бүгдээрээ хүнд амьдралыг туулж байна. Бие биедээ туслаж амьдралаа босгоцгооё” гэж хэлж байсан.

Тухайн үед эхнэрийн маань ах, эгч, манай аав, ээж хоёр “Бүтэн нэг жилийн хугацаанд Чингэлтэйд газар тэгшилж гэр барьж байна л гээд байх юм. Юу хийгээд байна. Ямар сонин юм бэ” гэж асуудаг байлаа. Тиймээс хийж буй зүйлээ хүмүүст нүдээр нь харуулах хэрэгтэй болсон. Хамгийн эхэнд эхнэрийнхээ хоёр ахын нэгийг нь гэр барих газраа авчирч ирж үзүүлсэн. Дараа нь өөрийнхөө аав, ээж хоёртоо үзүүлтэл “Ийм л юм хийх гээд зүтгээд байсан хүүхэд байна ш дээ” гээд ойлгосон. Гэр бүлийнхэн маань тэр цагаас хойш ойлгож бага зэргийн хөрөнгө оруулалтыг хийсэн. Жаахан ч гэсэн мөнгөтэй болсон учраас хайрга, чулуу, бетон худалдаж аваад газраа тэгшилсэн. Тэр үед газраа тэгшилэхдээ энэ хавийн чулуугаар газраа тэгшилчихэнэ гэж бодож байсан чинь миний бодож төлөвлөж байснаас илүү хүнд бэрхшээлтэй зүйлүүдтэй тулгарсан. Энэ хавийг хамаг чулуунуудыг цуглуулаад тэгшлээд байхад л тэгширч өгдөггүй. Энэ гэрийн суурийг тэгшилж янзлахад 20 тонн хайрга, чулуу орсон. Ингэж байж гэрийнхээ суурийг цутгаж энэ гэрийг босгох эхлэлийг тавьсан. Хайрга, чулуу авчирч өгсөн машинууд нь дээшээ гарч чадахгүй уулын бэлд буулгачихаад яваад өгнө. Нөгөө хэд маань шуудайгаар хайрга чулуугаа бага багаар зөөж нааш нь авчирдаг байлаа. Тэр үед залуу байсан тулдаа л тэр бүх зүйлийг хийсэн байх.

-СОНСГОЛГҮЙ ИРГЭД НҮДЭЭРЭЭ БҮХ МЭДЭЭЛЛИЙГ АВДАГ УЧРААС УЛАМЖЛАЛТ ЭСГИЙ ГЭРТ ХОЁР ТОМ ЦОНХ ХИЙСЭН-

-Танай гэрт гаднаас орж ирэхэд уужим их саруулхан юм. Гэрийн урд хэсэгт байрлуулсан хоёр том цонх их нөлөөтэй үзүүлж буй болотой?

-Гэрийнхээ яс модыг анх хийж эхлэхдээ том хоёр цонхтой байхаар төлөвлөсөн. Мөн гэрийнхээ тоонын загварыг би өөрөө гаргасан. Яагаад ийм том цонхтой хийсэн бэ гэхээр бид аливаа дуу чимээг сонсдоггүй учраас нүдээрээ бүх мэдээллийг авдаг. Уламжлалт монгол гэр шиг ганцхан тооноороо байгалийн гэрлийг нэвтрүүлнэ гэвэл гадаа юу болж байгаа, хэн явж байгааг харж чадахгүй. Сонсголтой иргэд гадаа ямар нэгэн чимээ гарахад машин, хүн явж байгааг эсэхийг төвөггүй мэддэг. Тиймээс гэр дотроо амьдарч байхдаа гадаад ертөнцтэй байнга холбоотой байхыг хүссэн. Дээрээс нь гэрийнхээ тооныг жижиг хийгээд хэрэггүй байх том хийвэл нарны гэрэл сайн тусна, нүд ядрахгүй байхаа гэж бодоод тооноо маш том хийсэн. Ер нь хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс гэрэлтэй, гэгээтэй газраас мэдээллийг маш сайн авдаг юм. Тиймээс өөрсдийнхөө амьдардаг гэрийг аятайхан тав тухтай хийхийг маш их хичээсэн, цаг хугацаа ч гэсэн их зарцуулж загварыг нь гаргасан. Тухайн үед ажилгүй байсан болохоор өөрийнхөө олсон мөнгөөр бага багаар материал авч гэрээ хийж дуусгаж байлаа.

-Гэрийн унь, тооно хэдэн метр урттай вэ. Өөрийг чинь ямар 10 ханатай гэр хийж байгааг гэр бүлийнхэн болон хамаатнууд нь мэдэхгүй нэг жилийн турш “Гэрээ хэзээ барих вэ” гээд асуудаг байсан гэж танай гэр бүлийн хүн бидэнд хуучилсан?

-Гэрийн унь 4 метр урттай, тооны өргөөшөө 3 метр, дээвэр туурганд 33 метр эсгий орсон. Бүтэн нэг жилийн хугацаанд гэрийнхээ яс модыг хийсэн. Гэрийн унийг хийхэд маш их ажиллагаатай байсан. Эхлээд модоо авчихаад хатаана дараа нь тайрч хэлбэрт оруулж зүлгэнэ лакдана гээд шат дараатай маш их ажилтай байсан. Манай гэрийнхэн найз нөхөд “Ямар удаан хийдэг гэр вэ” гэж байнга асууж, ярьдаг байсан. Эхнэрийн маань том ах ирж үзээд “Пөөх ийм том гэр хийж байгаа хэрэг үү. Гоё гэр болох нь дээ” гэж хэлсэн. Намайг найзуудтайгаа нийлээд 10 ханатай гэр хийж байгааг хамаатнууд маань харснаасаа хойш эхнэр бид хоёрыг дэмжиж эхэлсэн. Тооныхоо шилийг “Шилэн хийц”-д захиалахад “Ийм сонин дугуй хэлбэртэй том шилээр яах гэж байгаа юм” гээд гайхаж асуухаар нь гэрийн тооно гэж хэлж чадахгүй “Би матар тэжээдэг юмаа. Матраа хийх гэж байгаа юмаа” гэхэд “Ус битгий гоожуулаарай” гээд захиж байсан. Удаан хугацаанд маш гоё, зузаан шил хийж өгсөн.

Эхнэр Б.Юмжирдулам нь: “Манай нөхөрт сонголын бэрхшээлтэй хүмүүс яагаад ингэж их тусласан бэ гэхээр манай хүн өмнө нь идэх хоолгүй, өмсөх хувцасгүй, янз бүрийн асуудалтай хүмүүст хариу нэхэлгүй өөртөө байгаа, чаддаг зүйлээрээ тусласан юм билээ. Хүмүүс эргээд “Үгүй” гэж хэлэлгүй чин сэтгэлээсээ туслаж байхад нөхөр маань “Хариу нэхээгүй тус эргээд ирдэг байна” гэж ярьж байсан. 2012 оны 12 дугаар сарын 03-ны өдөр дүн өвлөөр гэрээ босгож байлаа” хэмээн бидэнд хуучлав.

-Гадна талынхаа цагаан бүрээсийг хэдэн жил болоод сольж байгаа вэ. Маш их материал ордог байх?

-Дотор талын цагаан цаваг, гадна талын цагаан бүрээсний материал авахад тус тусдаа 400 мянган төгрөгийн өртөгтэй болдог. Хоёр жил тутамд цагаан бүрээсээ солихгүй бол сэмэрч урагдаад байдаг. Тэгэхээр нь дотор талынхаа цагаан цавгыг гадна талдаа бариад. Санхүүгийн хувьд маш хүндрэлтэй бэрхшээлтэй байсан л даа. Сүүлдээ дотор, гадна талын бүрээс ч үгүй болчихсон. Захиалга өгөөд оёдлын газруудаар оёулах гэхээр гадна талын цагаан бүрээс нь 800 мянга, дотор талынх нь 400 мянган төгрөг болоод байсан. Тэгэхээр нь ингэж мөнгө үрэхээ болъё гээд хаанаас хямдхан материал авч болох вэ гээд судалж үзсэн. Солонгос даавууны бөөний худалдааны төвүүдээс хямдхан даавуу авахад гадар, дотортойгоо нийлээд 200 мянган төгрөг болсон. Тэгээд сонсголгүй найз эгчийгээ гуйж оёулаад өнгөрсөн намар гэрийнхээ дотор, гадна бүрээсийг шинээр сольсон. Жижиг дунд үйлдвэрлэлийнхэн юм хийгээд зах зээлд борлуулахдаа арай л үнэтэй зардаг юм шиг санагдсан шүү. Хэдийгээр бизнес ч гэсэн ёс зүйтэй байгаасай гэж бодсон. Өөрөө материалаа худалдаж аваад хийвэл хамаагүй хямд тусах юм байна лээ.

-Өөрийнхөө хүч чадал, хөдөлмөрөө шавхан байж гэрээ барьж дуусахад юу бодогдож байв. Гэр бүлтэйгээ хамт тусдаа гарах ямар байсан бэ?

-Гэр барьж дуусчихаад тусдаа гарах маш гоё үгээр зүйрлэж хэлэхийн аргагүй сайхан санагдаж байсан. Би өөрөө монгол гэрт амьдрах дуртай. Байранд амьдарч болно л доо. Зай талбай багатай, агаарын солилцоо байхгүй бүгчим халуунд хүүхдүүд маань амьдрахад тав тухгүй эрүүл мэндэд нь ч гэсэн муугаар нөлөөлнө гэж боддог. Би өөрөө өвлийн улиралд шороо, тоос, утааны үнэр авч чаддаггүй ханиалгаад цэр гараад байдаг юм. Ерөөсөө агаартай газар л амьдарья гэж боддог байсан. Энд амьдарснаас хойш өвөл ханайлгаж, цэр ялгарахаа байсан. Монгол гэрт амьдрах маш гоё, монгол соёлоо хоёр хүүдээ өвлүүлж, бусдад үлгэр дууриалал болохыг хүссэн. Бид түүх соёлоо хадгалах ёстой гэж боддог. Тиймээс гэрээ барихдаа хаусанд амьдарч буй юм шиг байхын тулд зохион байгуулалтаа сайн бодож хийсэн.

-Танай гэрийг энэ хавийн хүмүүс их үзэж сонирхоно биз?

-Манай гэрийг харсан хүмүүс “Супер, маш гоё гэр байна” гэж хэлдэг. Манай хажуугаар өнгөрдөг том, том жийптэй хүмүүс манайхыг эсгий гэр гэж боддоггүй. Харин байшинг монгол гэрийн хэлбэрт оруулж барьжээ гэж хардаг юм шиг байна лээ. Тэгээд гэрийг чинь орж үзэж болох уу гэж асуудаг. Гэрт орж ирээд “Пөөх эсгий гэр юм байна ш дээ. Дотроо хаус шиг ямар гоё юм бэ. Орчиноо гоё бүрдүүлсэн байна. Бага багаар гэрээ улам гоё болгоорой, амжилт хүсье” гэж хэлээд л гардаг. Манай гадаад найзууд, сонсголын бэрхшээлтэй найзууд маань манайд зочилж ирэх их дуртай. Найзуудыгаа ирнэ гэхээр нь “Таван литр усаа бариад ирээрэй” гэж хэлдэг. Яагаад гэвэл манай энэ хавьд ундны цэвэр усны хомсдолтой. Сонсголгүй найзуудыгаа яагаад гэртээ байлгах дуртай баайдаг вэ гэхээр Сонсголгүй хүмүүс хаа нэг газар очиход төлбөр төлөх шаардлагатай болдог. Тэд маань ажилгүй өөрийн гэсэн орлогогүй зөвхөн халамжийн мөнгөөр амьдардаг. Тэднээс мөнгө төгрөг авах ямар ч боломж байхгүй. Тиймээс тав тухай, цэвэр агаарт үнэгүй амраад аваасай гэж боддог.

Тиймээс л гэртээ байлгах дуртай. Мөн манай гэрийг барьж босгоход тусласан маш олон сонсголгүй найзууд байдаг. Тэр найзуудаас би мөнгө төгрөг авахгүй. Манай гэрт ирээд чөлөөтэй амраарай гэж хэлдэг. Би гэрээ бариад хоёр хоногийн дараа бүх сонсголгүй найзуудыгаа урьж гэрийнхээ найрыг хийсэн. Манай гэрт 90 сонсголгүй хүн хангалттай багтаж байсан. Тэгээд би найзуудаараа тоглоод “Дараагийн зочид ирэх гэж байна та хэд яваач ээ” гэхэд “Үгүй ээ энд баймаар байна” гээд явахгүй манай гэрт байгаад л байсан. Орой болтол манайд суусан./инээв. сурв/ Манайх зуны улиралд зочид буудал шиг л байдаг юм. Найзууд маань манайхаар чөлөөтэй орж гарч хонодог.

-БИ ӨӨРИЙНХӨӨРӨӨ ДАРУУХАН АМЬДРАХ ХҮСЭЛ МӨРӨӨДӨЛТЭЙ-

-Гэртээ ахиад хийхээр төлөвлөж буй зүйл байна уу?

-Ахиад хийх юм зөндөө байгаа. Манай гэрийг маш олон телевиз бичлэг хийе, зураг авья гэж асуудаг байсан. Харин би хийж бүтээсэн зүйлээ рекламдахгүй өөрийнхөөрөө даруухан амьдрах хүсэл сонирхолтой. Өөрийнхөө бодож төлөвлөсөн зүйлийг хийж дуусгаагүй байж телевизийн хүмүүсийг дуудаад бичлэг хийлгүүлэх эвгүй байна. Хийж гүйцээх ажилууд зөндөө байгаа учраас сэтгэл хангалуун биш байна. Гадна талаа тохижуулж хүүхдүүддээ тоглоомын талбай хийж өгнө, зүлэгжүүлнэ гээд ажил их байна.

-Одоо таксинд явж амжиргаагаа залгуулдаг юм байна. Өмнө нь ямар нэгэн ажил хийж байсан уу. Сонсголгүй иргэдэд хүссэн ажлаа хийх боломж нөхцөл байна уу?

-Сүмд явдаг сонсголын бэрхшээлтэй хүмүүс гарын эв дүйгээ ашиглан бүгдээрээ юм хийцгээе гээд жижигхэн мужааны цех байгуулж байсан. Тухайн үед сүмээс санхүүгийн дэмжлэг үзүүлсэн. Захиалгаар гэр хийж байх явцдаа эхнэртэйгээ танилцаж ярьж чаддаг давуу талыг нь ашиглаад төсөл бичүүлж Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг дэмжих хөдөлмөр эрхлэлтийн сангаас дөрвөн сая төгрөгийн санхүүжилт авсан. Бас сонсголгүй нэг найз маань төсөл бичээд энэ сангаас нэг сая төгрөгийн санхүүжилт авч чадсан. Ингээд хоёр төслөө нийлүүлж ажлын багж, тоног төхөөрөмж худалдан авч байлаа. Бид сангаас авсан төслийнхөө хүрээнд зургаан ханатай гэр хийж нийслэлийн хэмжээнд зохиогдсон үзэсгэлэн худалдаанд оролцон шилдэг төслөөр шалгарсан. Бид өөрсдийнхөө хийсэн гэрийг үзэсгэлэн худалдаан дээр аваачиж барихад сонсголтой хүмүүс “Гоё гэр хийсэн байна” гэж хэлдэг ч “Их үнэтэй байна” гээд худалдаж авдаггүй байсан. Яагаад үнэтэй байсан бэ гэхээр бидний хийсэн гэр маш чанартай, олон жилийн эдэлгээ даах бат бөх, зузаан модоор хийсэн учраас үнэтэй байсан юм. Бидэнд ерөөсөө захиалга орж ирэхгүй, орлого болохгүй байсан учраас мужааныхаа цехийг хаагаад тус тусдаа хувиараа юм хийхээр тарцгаасан.

-Сонсголын бэрхшээлтэй иргэд нийгмийн харилцаанд ороход ямар саад бэрхшээл тулгардаг вэ?

-Маш олон сонголын бэрхшээлтэй иргэд ажилгүй байна. Үүнийг Засгийн газар анхааралдаа авдаггүй. Дээрээс нь мэдээллийн хүртээмж байхгүй. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн холбоонуудыг хараад байхад хараагүйчүүд маань маш хүчтэй манлайлж, тэдний асуудлыг хурдтай шийдэж байна. Харааны бэрхшээлтэй иргэд сонсож мэдээллийг авдаг учраас маш хурдтайгаар нийгэмд юу болоод байгааг мэдэж чаддаг. Харин бид юу ч мэдэж чаддагүй. Хэн ч бидэнд тохионы хэлээр мэдээлэл өгдөггүй. Засгийн газар хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд гэсэн нэр томъёондоо анхаарал хандуулж байгаа боловч бидэнд бодитоор мэдрэгдэхгүй байна. Сонсголын бэрхшээлтэй иргэд сүм дээр уулзаж хоорондоо нөхөрлөж байна. Бидэнд эндээс өөр очих, цуглах газар байдаггүй. Бидэнд сонсголтой иргэдийн дэмжлэг маш их хэрэгтэй байдаг. Төрийн байгууллагууд тэр бүр мэргэжлийн үүднээс хандаж тусладаггүй. Сонсголгүй иргэд зах дээр гарч наймаа хийж байна. Нэгээхэн хэсэг нь солонгос руу ажил хийхээр авдаг. Зарим нь гарынхаа эв дүйг ашиглаад гар урлалын зүйлс хийдэг. Ихэнх хэсэг нь ар гэрийнхээ дэмжлэг туслалцаатайгаар амьдарч байна.

-Монгол Улсын Засгийн газар сонсголын бэрхшээлтэй иргэдийн төлөө нэн тэргүүнд ямар ажил хийгээсэй гэж бодож байна?

-Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүний эрхийн хуулийг үзэхэд тунхагын шинж чанартай байдаг. Бидний төлөө юу хийж, хэрэгжүүлэх ёстой юм бэ гэдгийг тодорхой зааж өгөөгүй байдаг. Энэ хуулийг эргэж хараад засаж сайжруулах ёстой гэж боддог. Сүүлийн үед сонсголгүй иргэд дээд сургуульд сураад төгсдөг ч төрийн байгууллага болон хувийн хэвшлүүд ажилд авахгүй байна. Эдгээр хүмүүс мэргэжлээ зэврүүлээд амжиргаагаа залгуулахын тулд өөр ажил хийж байгааг харах маш харамсалтай байдаг. Мөн сонсголгүй хүмүүсийн судалгаа, тоо баримт маш дутмаг, яг бодитоор хийгээгүй. Сонсголгүй хүний төрлөх эх хэл нь дохионы хэл гээд хуулиар баталчихсан байдаг боловч амьдрал дээр үйлчилгээний байгууллагууд сонсголгүй иргэдэд үйлчлэхдээ дохионы хэлээр ярьж байна уу. Цаашид үйлчилгээний байгууллагууд онцгой анхаараасай гэж бодож хүсч байна.

Гэрэл зургийг Г.БАЗАРРАГЧАА