Зөрчлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн хүрээнд хуульч Э.Батжаргалтай ярилцлаа.

-Тантай Зөрчлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн хүрээнд ярилцах гэсэн юм. Өөрчлөлтийн талаар байр сууриа илэрхийлэхгүй юү?

-Зөрчлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг харахад онцлох хэд хэдэн заалтууд байна. Зарим нэг зүйлийг илүү тодорхой болгож оруулжээ.

-Шинээр ямар заалтууд орсон байна вэ. Гарах үр дүнгийнх нь талаар тодруулахгүй юу?

-Сануулах шийтгэл орж ирсэн байна. Одоо мөрдөгдөж байгаа хуулиар бол торгох, баривчлах, эрх хасах шийтгэлтэй. Сануулах, эсвэл торгоно гэсэн сонгох шийтгэлтэй байвал эхний ээлжинд сануулахаар шинэчилсэн найруулгад оруулсан байна. Өөр нэг онцлох өөрчлөлт байгаа нь хулгайлах, бусдын эд хөрөнгийг завших гэдэг заалтыг Зөрчлийн тухай хуулиас хассан байна лээ. Одоо мөрдөгдөж байгаа хуулиар бол бага хэмжээний хохирол учруулахад хулгайлах гэмт хэрэг гэж үздэггүй. Өөрөөр хэлбэл, гурван зуун мянган төгрөгөөс дээш хохирол учруулбал Эрүүгийн хуулиар, доош бол Зөрчлийн тухай хуулиар шийдэгддэг. Хуулийн төсөлд суулгаснаар бол бусдын 3000 төгрөгийн үзэг хулгайлахад л эрүүгийн хариуцлага хүлээдэг болохоор харагдаж байна. Бусдын жижиг эд зүйлсийг хулгайлахад л эрүүгийн гэмт хэрэгтэн болох дүр зураг харагдаж байна л даа. Үүний үр дүнд хулгайн гэмт хэрэгт холбогдсон хүмүүс л ихэснэ гэсэн үг. Эрүүгийн гэмт хэрэгтэн болсноор ял шийтгэгдэж байсан тодорхойлолттой болно. Иргэд үүнийг анхаарах хэрэгтэй. Бусдын утас хулгайлаад Зөрчлийн тухай хуулиар хариуцлага хүлээгээд л явдаг улсын үйлдэл хумигдах байх. Мөн торгох шийтгэлийг оногдуулахдаа хохирлыг хэрхэн арилгасан байдлыг нь харгалзаж шийдэхээр оруулсан байна. Хохирлыг барагдуулсан бол бага хэмжээний торгууль оногдуулахаар зохицуулсан байна лээ.

-Торгуулийн шийтгэл дээр өөрчлөлт орсон байна лээ. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Торгуулиа хугацаанд нь төлсөн тохиолдолд хоёр дахин багасгахаар хуулийн төсөлд оруулсан байна. Хэрэв хугацаандаа төлөөгүй бол төрийн зарим үйлчилгээ авахыг хязгаарлахаар зохицуулсан байсан. Тодруулбал, жолоодох эрхийн үнэмлэх авах, сунгах, гадаад паспорт олгох, төрийн албаны шалгалтад оролцох, хуулийн этгээдийг тендер, сонгон шалгаруулалтад оролцох эрхийг хязгаарлахаар зохицуулсан байна. Нэг талдаа торгууль барагдуулах хөшүүрэг болж байж болно. Нөгөө талдаа иргэдэд халгаатай заалт хуулийн төсөлд оруулсан байна. Жишээ татаад хэлье л дээ. Замын хөдөлгөөний дүрэм зөрчөөд 20.000 төгрөгөөр торгуулъя гэж үзье.

Хугацаандаа төлж амжаагүй, төлөх боломжгүй байсан бол төрийн албаны шалгалтад оролцох боломжгүй болгож байгаа юм. Төрийн албаны шалгалт өгөх нь тухайн хүний ажил амьдралтай холбоотой зүйл шүү дээ. Хүн ямар ч шалтгаантай байж болно. Мөнгөтэй, мөнгөгүй ч байж магадгүй, ийм байхад хугацаандаа төлж амжаагүй л бол төрийн үйлчилгээг хязгаарлах нь иргэн аж ахуйн нэгждээ сөргөөр нөлөөлнө. Үүнд уян хатан бодлого шаардлагатай. Торгуулийн төлбөр барагдуулах өөр шийдэл байж болно шүү дээ. Жишээлбэл, замын цагдаагаас эрх бүхий байгууллагын шийдвэр гаргуулаад шийдвэр гүйцэтгэх ажиллагаа явуулаад төлбөрийг барагдуулж болно.

-Гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх мэдээлэл түгээхтэй холбоотойгоор нарийн зохицуулалтууд суусан байна лээ. Энэ талаар тодруулахгүй юу?

-Хуулийн төсөлд илүү нарийвчилж суулгасан байна лээ. Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуульд ерөнхий байсан юм. Тодруулбал, хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хүчирхийлэл, аллага, садар самуун гэмт хэрэг үйлдэхийг сурталчилсан, гэмт хэрэг зөрчил үйлдэх, түүний ул мөрийг нуун далдлах арга хэрэгслийг нарийвчлан дүрсэлсэн, гэмт хэрэг, зөрчил үйлдэх сэдэл төрүүлж болох агуулгатай аливаа мэдээллийг нийтэлсэн, нэвтрүүлсэн бол торгуулийн арга хэмжээ авна гэж заасан байгаа юм.

Мөн хэвлэл мэдээллийн байгууллага гэмт хэрэг зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоохтой холбоотой хойшлуулшгүй мэдээллийг эрх бүхий байгууллагын хүсэлтээр үнэ төлбөргүйгээр яаралтай нийтэлж нэвтрүүлээгүй бол хэвлэл мэдээллийн байгууллагад арга хэмжээ авахаар төсөлд суулгасан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл, хуулийн этгээдийг 500 мянгаас сая хүртэлх төгрөгөөр торгох арга хэмжээ авах нь.

Гэмт хэрэг хийх сэдэл төрүүлж болохоор нэвтрүүлэг хийсэн, нийтэлсэн бол торгуулийн арга хэмжээ авахаар болж байна. Цахимд дээрх сэдэл төрүүлсэн пост оруулахад бас арга хэмжээ авагдах нөхцөл байдал үүсч болохоор харагдаж байна.

Одоо хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулиуд дээр зарим зүйлүүд ерөнхий байдаг. Шинэчилсэн найруулгын онцлог нь илүү тодорхой болж ирсэн байгаа юм.

-Зөрчлийн тухай хуульд гэр бүлийн хүчирхийллийн асуудал шүүмжлэл дагуулж ирсэн. Багахан хэмжээний маргаан гаргахад л 7-30 хоногийн баривчилгаанд явсан жишээ олон бий. Шинэчилсэн найруулгын төсөлд хэрхэн суусан бэ?

-Гэр бүлийн маргааны үеэр нэгнийгээ түлхэх ч юмуу, алгадаад л 7-30 хоногийн баривчилгаанд явуулдаг. Харин шинэчилсэн найруулгын төсөлд энэ мэт зүйлсийн ялгаа заагийг илүү тодорхой болгосон байна лээ. Төсөлд зөвхөн гэр бүлийн хамаарал бүхий харилцаатай хүний биед халдсан тохиолдолд баривчлах шийтгэл оногдуулахаар оруулсан байна. Бусад үйлдэлд нь сануулах, торгох шийтгэл оруулсан байсан. Тухайлбал зүгээр ёврох төдийд 7-30 хоног баривчлах заалттай болж байна. Одоо мөрдөгдөж буй хуулиар хүсэл зоригийнх нь эсрэг тодорхой үйлдэл хийх, хийхгүй байхыг албадсан, бусадтай харилцахыг хязгаарласан, хуваарьт болон дундын эд хөрөнгийг захиран зарцуулах эрхэд халдах зэрэг үйлдэлд 7-30 хоногийн хугацаанд баривчлах санкцтай байгаа.