МАН-ынхан зарлаж чадахгүй хулмаганаад байгаа бололтой. Гэхдээ энэ бол ердөө л "Таван толгой"-гоос хийсэн хулгайн зах зух... Манай улс экспортын нүүрсний хэдэн уурхайтай билээ!?... гэжээ. Залуу Ерөнхий сайд Л. Оюун-Эрдэнэ нүүрсний хулгайтай эрчимтэй тэмцэхээ илэрхийлээд хэдэн тоо баримт дэлгээд авсан. Энэ үеэс МАН-ын үе үеийн төлөөллүүд чи, би гэлцэн хулгайгаа дуудалцаж, уурхайгаа ухалцаж байна. Жишээ дурьдвал УИХ-ын гишүүн нэгэн эрхэм болон сайд Ч. Хүрэлбаатар нарын ил толхилцоон бүлэглэл хоорондын зөрчил хурцадсан уу эсвэл нүүрсний дуулиан намжаах зальжин арга барил хэрэгжиж байна уу? гэдгийг анхааралтай ажиглах нь зүйтэй. Сүүлийн үед том тоотой их хулгайг зохиомол шуугианаар намжаадаг хачирхалтай технологи хэрэгждэг болжээ.

Уг нь иймэрхүү ядсан аргыг сонгуулийн үеэр сүүлчийн сум болгодог байсан бол өдгөө байн байн шал хэрэггүй сенсаци дэгдээж чухал асуудлуудыг мартагнуулдаг байдал тодорхой ажиглагдах болжээ. Харин хэд хэчнээн баялгийг бүлэглэлүүд завшиж, хэчнээн нь төсөвт төвлөрдөг бол? ҮСХ-ны 2022 оны мэдээнд ...Хятад Улсад экспортолсон бараа бүтээгдэхүүний 46.5 хувийг зэсийн баяжмал, 41.0 хувийг чулуун нүүрс эзэлж байгаа бол Швейцарь улсад экспортолсон барааны 99.8 хувийг алт эзэлж байна.

Экспорт 2022 оны эхний улиралд өмнөх оны мөн үеэс 58.3 сая америк доллароор буурахад нүүрсний экспорт 16.7 сая америк доллароор буурсан нь голлон нөлөөлжээ. Нүүрсний хилийн дундаж үнэ сүүлийн 2 сар дараалан өссөн бол боловсруулаагүй газрын тос экспортод гаргаагүй байна. Экспорт 2022 оны 3 дугаар сард өмнөх сараас 121.3 сая америк доллароор өсөхөд чулуун нүүрсний экспорт 166.4 сая америк доллароор өссөн нь голлох нөлөөг үзүүлсэн байна... Харийн Засгийн газрын залуу сайд нар нүүрсний хулгайтай тэмцэхээ эрчимтэй илэрхийлээд л 11-р сарын 17 гэхэд л АТГ-аас Нүүрс болон нүүрс тээвэрлэлтийн компанийн 20 гаруй обьектод нэгжлэг хийсэн байна.

Тодруулбал АТГ-аас өчигдөр өглөөний 11 цагаас шөнийн 2 цаг хүртэл нүүрснийхэнтэй холбоо хамаарал бүхий 24 обьектод нэгжлэг хийж, 33 хүнийг дайчлан байцаасан байна. Монголын уул уурхайн түүхий эдийн гол түүхий эд нүүрсийг далд гэрээгээр даацтай шамшигдуулдаг бүлэглэл байгааг ийнхүү ам уралдаг зарлацгаах мөртлөө намын эв нэгдэл хангах тухай хавчуулан байнга дугарч байгаа эрх баригчид дотроо үлэмж хагаралтай байгаа бололтой. Аль ч түүхэнд хулгайг зогсоохын тулд хуулийн зарчимп үнэнч үлдэх ёстой. Өөрөөр хэлвэл МАН-ынхан өрөөсөн гараараа өөр нэг гараа тас цавчих хэрэгтэй боллоо. Харин Ерөнхий сайд зоригтой зарлаж, дорвитой ярьдаг шигээ шийдмэг шийдэл гаргаж чадах уу? Судлаач Ганхуяг: ...Манай далд буюу сүүдрийн эдийн засгийн хэмжээ албан ёсны эдийн засгаас даруй 5-7 дахин их болсон гэсэн дүгнэлтийг би хэдэн жилийн өмнө хийсэн. Тэр үед энэ дүгнэлтийг хэн ч тоогоогүй хэдий ч одоо бүрэн нотлогдож байна. Өөрөөр хэлбэл манай албан ёсны эдийн засаг буюу ДНБ-ээс 5-7 дахин их мөнгийг эрх баригчид зүгээр л хулгайлж, дээрэмдэж байна... ...

Би л лав Д.Амарбаясгаланг юмны наад цаадахыг ойлгохоо байсан усан тэнэг гэж ойлгохгүй байна. Тэр дэндүү ухаантай, бас муугүй туршлагатай, сайн координатор (зохицуулагч), цагаа тулбал тун зальжин бөгөөд хорон. Шууд бөгөөд ил тодоор хэлсэн нь Д.Амарбаясгалан болохоос одоогийн нам төрийн удирдагч У.Хүрэлсүх, Г.Занданшатар, Л.Оюун-Эрдэнэ, Х.Нямбаатар нар ч МАН-ын “эв нэгдлийг” хамгаалах гэж үйлээ үзэж байна.

Яагаад ? Бүгдээрээ тийм тэнэг лаларууд уу ? Үгүй л дээ… “МАН-ын дайсан бол МАН, цаг хугацаа хоёр”, “Журмын нөхдийнхөө авилгатай хуулийн хүрээнд тэмцэнэ” гэсэн үгийг би хэлээгүй, ХЗДХ-ийн сайд Х.Нямбаатар хэлсэн.(2022.01.10.) ... Төр доторхи, тодруулбал МАН доторхи нилэнхүй хулгай, дээрэм, авилга болон авилгын сүлжээтэй тэмцсэн улс төрч болон бүлэглэлийг дэвшилтэт, ирээдүйтэй, үндэстний баатар гэж үзэж болно.

Харин төр доторхи, тодруулбал МАН доторхи нилэнхүй хулгай, дээрэм, авилга болон авилгын сүлжээг хаацайлж, янз бүрийн аргаар өмгөөлж, хаацайлж, авч үлдэх гэж оролдсон улс төрч болон бүлэглэлийг бурангуй, хорлогчинтой, үндэстний дайсан гэж үзэж болно. Үүнийг бүр тодруулъя: Хэрэв одоо Л.Оюун-Эрдэнэ нүүрсний хулгай, Хөгжлийн банкны дээрмийн хэргийг шийдэх талаар нам ялгалгүй тэмцэж эхэлбэл дэвшилтэт, Эх оронч гэсэн ангилалд орно. Хэрэв тэр МАН-ын илт гэмт хэргийн эсрэг тэмцэхгүй, бөөрөнхийлж, нам ялган хаацайлах гэж оролдвол мэдээж хулчгар, шударга бус, үндэстний дайсан гэсэн ангилалд орно. Одоо асуудал ойлгомжтой болсон гэж бодож байна. Төрд, МАН-д бугшсан нэлэнхүй хулгай дээрэм, авилгаас салъя гэхэд чинь толгой эргээд, эргүүлээд байх юу ч байхгүй. Эдүгээ Монголын төрд урсгал засвар огт хэрэггүй, харин капитал буюу их засвар хийх цаг нэгэнт болсон… СҮЙРЛИЙН ИРМЭГ ДЭЭР… Судлаач Ганаа нийтлэлдээ ийнхүү дүгнэжээ.