ОХУ-ын Зэвсэгт хүчний Жанжин штабын дарга, армийн генерал Валерий Герасимовын Монгол Улсад хийсэн нэг өдрийн айлчлал олон зүйлийг эргэцүүлэхэд хүргэв.

Генерал Герасимов Москвагийнхан олон улсын харилцаанд Оросын санаачилгыг монголчууд дэмжиж ажиллана гэж найдаж буйгаа нуусангүй. Мөн Монгол Улстай батлан хамгаалах, цэргийн техникийн бүхий л чиглэлээр үр бүтээлтэй хамтран ажиллах сонирхолтой байгаагаа илэрхийлэв.

Тэрээр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхтэй уулзах үеэрээ “Ялангуяа нисэх онгоцны буудлын дэд бүтцийг шинэчлэх, агаарын хөлөг нийлүүлэх, хуягт техник засварлах ажил багтаж байгаа” гэж мэдэгдэв.

Харамсалтай нь, Орос улс түүхийнхээ туршид холбоотон улсууддаа түүртэж явсан удаагүй. Оросын эзэнт гүрэн, Зөвлөлт Холбоот Улс, Оросын Холбооны Улсаас тусламж авсан улсуудын ихэнх нь хариу талархал илэрхийлсэн тохиолдол тун ховор.

Монгол Улс бараг цорын ганц онцгой тохиолдол гэж хэлж болохоор. XX зууны эхний хагаст Оросын эзэнт гүрэн, ЗХУ-ын тусламжтайгаар Монгол улс Хятадын эрхшээлд эргэн орохоос болон Японы түрэмгийллээс ангижирч чадсан. Их Эх орны дайны жилүүдэд Монгол Улс Орост хүнс, дулаан хувцас, морин хүчээр асар их дэмжлэг үзүүлсэн.

Энэхүү тусламжийн хэмжээ, ач холбогдол нь АНУ-аас үзүүлсэн “Ленд-лиз” хөтөлбөртэй харьцуулахуйц байсан гэж үзэж болно. Гэвч хүн ам, эдийн засгийн хувьд Монгол Улс тухайн үеийн АНУ, Их Британи зэрэг холбоотнуудаас хамаагүй бага байсан.

ЗХУ задрахад Москва Монголыг өөрт нь хэрэггүй гэж үзэх хандлагатай болов. Энэ бол ноцтой алдаа байв. “Гуравдагч хөрш”-ийн эрэлд Монгол Улс асар уудам газар нутагтай, үлэмж их ашигт малтмалын нөөцтэй (нийт үнэлгээ нь их наяд ам.доллараар хэмжигддэг).

Харин хүн ам нь маш цөөн (Санкт-Петербургийн хүн амын тооноос бага), далайд гарцгүй бөгөөд зөвхөн Орос, Хятадтай хиллэдэг. Хятад улс албан ёсны түвшинд ярихгүй байгаа ч Монгол Улсыг өөрийнх нь хууль бусаар алдагдсан нутаг гэж үзсээр байдаг. Өвөр Монголд амьдарч буй монголчууд Монгол Улсын хүн амаас хэд дахин олон бөгөөд Бээжин тэднийг Хятад нийгэмд уусгах бодлого баримталж байна.

Монголын нийт гадаад худалдааны 60%-ийг Хятад эзэлж, энэ хувь хэмжээ улам өссөөр байна. Монгол Улсад хятад хөрөнгө оруулалттай 1200 гаруй аж ахуйн нэгж, 900 гаруй хамтарсан компани бүртгэгдсэн. Хятад нь Таван Толгой, Овоот Толгой нүүрсний орд, Оюу Толгой зэс-алтны орд зэрэг стратегийн ордуудад идэвхтэй нэвтэрч байна. Харин Оросын эзлэх хувь 15%-иас хэтрэхгүй хэмжээнд хүрч, улам багассаар байна.

Монгол Улс “гуравдагч хөрш”-ийн бодлого баримталж, АНУ, Европын холбоо, Япон, Австрали, Энэтхэг, БНСУ, Вьетнам, Турк зэрэг улсуудтай харилцаагаа өргөжүүлэхийг эрмэлздэг. Гэсэн хэдий ч Монгол Улс ямар ч тохиолдолд Хятад, Оросын эсрэг чиглэсэн цэрэг-улс төрийн эвсэлд нэгдэхгүй байх хатуу байр суурь баримталдаг.

“Гуравдагч хөрш” гэх ойлголт нь АНУ-аас гаралтай. 1990-ээд онд АНУ Монгол Улсын цорын ганц “гуравдагч хөрш” байхыг эрмэлзэж байв. Энэ нэр томьёо Монголын гадаад бодлогод баттай тогтсон бөгөөд АНУ-аас гадна бусад улсууд ч “гуравдагч хөрш” болжээ. Монгол Улс НАТО-гийн орнуудтай хамтран ажиллаж, 2004 онд Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагад ажиглагч улс болов. Мөн Евразийн эдийн засгийн холбоотой харилцаагаа ойртуулахыг зорьж буй.

Монголын зэвсэгт хүчин НҮБ болон НАТО-гийн энхийг сахиулах ажиллагаанд идэвхтэй оролцож, олон улсын дипломат хэрэгслийн нэг хэсэг болсон. Монголыг Оросоос холдуулах оролдлогууд Монголыг “зөөлөн хүч”-ээр ашиглаж, Оросоос таслахыг олон улс хүсэж байна. Жишээлбэл, АНУ, Япон, Хятадын хэвлэлүүдэд кирилл бичгийг “Зөвлөлтийн тоталитар дэглэмийн өв” хэмээн муулж, латин үсэг эсвэл ханз үсэгт шилжихийг уриалсан нийтлэлүүд тогтмол гардаг.

Монголын ашигт малтмалын салбарт Япон, БНСУ, Энэтхэг ихээхэн сонирхолтой байгаа. Мөн Улаанбаатар Пхеньянтай харилцаагаа хадгалж, бүр Хойд Солонгос, Японы хооронд зуучлах оролдлого ч хийж байв. Монголын цэргийн аюулгүй байдлын бодит байдал Гэхдээ “гуравдагч хөрш” бодлого цэргийн салбарт бодит бус зүйл. АНУ, Япон, БНСУ болон Европын аль ч улс Монголыг Хятадын түрэмгийллээс хамгаалахын тулд цэрэг илгээхгүй.

Цаашлаад гуравдагч улсын цэрэг Монголд ирэхийн тулд Оросын газар нутаг, агаарын орон зайгаар дамжих ёстой, үүнийг зөвшөөрөх эсэх нь Москвад шийдэгдэх асуудал. Монгол Улсын аюулгүй байдлыг цор ганц ОХУ л хангаж чадах улс. Монголын зэвсэгт хүчин Оросоос өөр газраас зэвсэг худалдаж авдаггүй. АНУ-аас автомашин, холбооны хэрэгсэл зэрэг тоног төхөөрөмж авсан ч байлдааны зэвсэг зөвхөн Зөвлөлтийн, Оросынх байдаг. Монгол Улсын газар зүйн байрлал нь онцгой ач холбогдолтой.

Хэрэв Хятад Монголыг эзэлбэл, Байгаль нуурыг шууд тойрон Оросын гүн рүү нэвтрэх боломж бүрдэнэ. Харин Орос Монголд цэргээ байрлуулбал, Пекин рүү чиглэх боломжтой. Гэхдээ Москва Хятадад халдахгүй нь ойлгомжтой, харин Хятад Оросын сул дорой мөчийг ашиглах магадлал өндөр.

Тиймээс Орос Монголд цэргээ эргэн байршуулж, хуучин Зөвлөлтийн үеийн батлан хамгаалахын холбоогоо сэргээх нь зайлшгүй. Оросын цэргийн оролцоо нь зөвхөн аюулгүй байдлын асуудал биш, эдийн засгийн ашиг сонирхлыг ч давхар хамгаалж өгнө. Үүний зэрэгцээ Орос Хятадад хандан “Монгол дахь цэргийн бааз нь Орос-Хятад хооронд баригдах хийн хоолойг хамгаалахад зориулагдсан” гэж найрсгаар тайлбарлах боломжтой.

Эх сурвалж: НЕЗАВИСИМАЯ
Орчуулсан: Ц.БУЯНЦОГТОО