Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаанаар Оюутолгой ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээний хэрэгжилтийг шалгаж, санал, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий УИХ-ын ажлын хэсгийн тайланг хэлэлцлээ.

УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагваар ахлуулсан УИХ-ын ажлын хэсэг Оюутолгойн гэрээний хэрэгжилтийг шалгаж санал, дүгнэлт гаргасан.

Ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва ахалж, дэд ахлагчаар УИХ-ын гишүүн Н.Амарзаяа, О.Баасанхүү, Б.Бат-Эрдэнэ, Б.Жавхлан, З.Нарантуяа, Я.Содбаатар, А.Ундраа нар ажилласан. Түүнчлэн ажлын хэсэгт туслалцаа үзүүлэх мэргэжлийн баг байгуулан ажиллаж, шалгалтын дүнг УИХ-д танилцуулахыг даалгасан билээ.

Өнөөдрийн хуралдаанаар ажлын хэсгийн дүгнэлтийг УИХ-ын гишүүн Д.Тэрбишдагва танилцууллаа.

АЖЛЫН ХЭСГИЙН ДҮГНЭЛТЭД:

• 2010-2055 он хүртэл Монголын талын хүртэх үр ашиг 31 хувь, Хөрөнгө оруулагч тал 69 хувь байх төсөөлөлттэй байна.
• Оюутолгой төслөөс хүртэх Монголын талын үр ашиг, өгөөж буурчээ.
• Оюутолгой төсөл барьцаанд тавигдсан байна. Монгол Улсын Засгийн газрын өмчлөлд байгаа 34 хувьд ногдох хувьцааг эс тооцвол бүхий л хөрөнгө, ирээдүйн мөнгөн урсгал, орж ирэх данснуудыг барьцааны агент “Стандарт Чартеред Банк”-д дамжуулан барьцаанд тавьсан.
• Ямар нэгэн эрсдэл үүсэхэд хөрөнгө оруулагч тал гэрээний эрхээ шилжүүлэх, аливаа этгээдэд Оюутолгой ордыг барьцааны хөрөнгөтэй нь худалдаад гарахыг үгүйсгэхээргүй болсон байна.
• Хөрөнгө оруулалтын дүнд тавих хяналт байхгүй байна. Төслийн төлөвлөгдсөн болон авсан зээлийг бүрэн ашиглаагүй байна.
• Оюутолгойн төслийн хөрөнгө оруулалтын гэрээ, мониторинг хийх хоёр талын төлөөлөл оролцсон ажлын хэсгийг байгуулан ажиллуулж, гэрээнд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах замаар гэрээг сайжруулах шаардлагатай.
• Дубай хотноо байгуулагдсан далд уурхайн бүтээн байгуулалтын төсөл, менежментийн гэрээ нь Монгол Улсын хууль тогтоомж болон Хөрөнгө оруулалтын гэрээ зүйл заалтыг зөрчсөн учир түүнийг нягтлан судалж, хүчингүй болгох нь зүйтэй гэж дүгнэж байна.
• Гэрээг Монголын талаас нууцалж байгаа нь экспортын бүтээгдэхүүний үнэ бодитой эсэхэд эргэлзээ төрүүлж байна. Борлуулалтын орлогыг үнэн зөв тодорхойлолгүй өнөөг хүрчээ. Улмаар нийт борлуулалтын орлогоос хасагддаг “Ачаа тээврийн зөрүү” зардал нь Оюутолгойн үр ашгийг бууруулдаг.

Ажлын хэсгийн дүгнэлттэй холбогдуулан гишүүд ажлын хэсгээс асуулт асууж, тайлбар авч байна.

УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайхан: Бүтээгдэхүүн борлуулах гэрээг авч чадаагүй, тооцоолол нь байхгүй. 2015 оны ТЭЗҮ-г ашиглахад боловсруулсан санхүүгийн моделийг өгөөгүй. Мөн 2016 оны ТЭЗҮ-д үндэслэсэн тооцоо 2018 оны тоо үзүүлэлтүүдээр шинэчлэгдсэн санхүүгийн моделийг ирүүлсэн. Гэтэл 2016 оны ТЭЗҮ-г албан ёсоор хүлээлгэн өгөөгүй байгаа. Ийм нөхцөл байдлыг яаж засах вэ.

Ус ашиглаж байгаа. Секундэд 870 литр усыг шахаж байсан одоо секундэд 915 литр болж нэмэгдүүлсэн. Үүний үндэслэл нь юу юм бэ. Цаашид усны төлбөр, нөөцөө яаж тогтоох юм.

Ажлын хэсэг: Санхүүгийн моделийн тухайд үр, ашгийн тооцоо, зээлийн хүүгийн өр, өгөөж зэрэг энэ бүх тооцоог хийхийн тулд санхүүгийн моделийг өөрийнхөө хүрээнд гаргаж, тооцоо хийж байсан. Хөрөнгө оруулагч талд санхүүгийн тооцоо хийдэг моделио өгөөч гэдэг хүсэлтийг тавьж байгаа. Бидэнд нэг хувилбараа өгсөн. Тэр хувилбараар санхүүгийн тооцоог хийж гаргасныг ажлын хэсгийн тайланд дурдагдсан. Хоёр талаасаа санхүүгийн нэг модель дээр ажиллаж хоёр талаасаа хүлээн зөвшөөрсөн тооцоо хийгдээгүй.

Ажлын хэсэг: Оюутолгой компани 2003-2005 онуудад усны эрэл хайгуул хийсэн. 2007 онд секундэд 870 литр байхаар усны нөөцөө тогтоосон. 2015 онд нэмэлт усны хайгуул хийж 918 литр болгож секундэд тогтоосон. Оюутолгой компани Ханбогд сумын усны хангамжийг сайжруулах зорилгоор Бургасны гол, Сайрын худагт хайгуул хийсэн. Ханбогд сумын 13 мянган хүн амыг хангах зорилгоор секундэд 22 литр усны нөөцийг тогтоосон. Усны нөөц эрдэс хатуулаг өндөртэй гарсан. Тухайн компанийн хөрөнгө оруулалтаар усны нөөцийг цэвэршүүлэх үйлдвэр байгуулан ашиглалтад оруулсан. Усны төлбөрийн тухайд Засгийн газрын 2013 оны 326, 317 тогтоолын дагуу усны төлбөрийг төлдөг. Жилдээ 16-17 сая метр куб орчим усыг ашиглаж байгаа. Үүний төлбөрт өнгөрсөн жилийн байдлаар 17 тэрбум төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлсэн.

УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайхан: Монгол Улс Оюутолгой төслийн 34 хувийг эзэмшдэг. Тийм байтал ямар бүтээгдэхүүнийг хэдээр борлуулаад байна вэ гэдгийг Засгийн газар яагаад мэдэж чаддаггүй юм бэ. Монгол Улс хүртэж буй үр ашгаа хүлээж байгаа үүрэгтэйгээ харьцуулж тооцох боломжгүй байгаа юм бэ. Мөн 34 хувийн өр нэмэгдсээр одоо бараг нэг тэрбум ам.долларт хүрч байгаа. Яагаад бид энэ хэмжээний өрөнд ороод байна вэ гэдгээ зээлийн гэрээнүүдийг хүү, төлбөртэй нь авч танилцаж болдоггүй юм бэ. Монголын талын ТУЗ-ийн гишүүдээр дамжуулж яагаад авч болдоггүй юм.

"Оюутолгой"-н ТУЗ-ийн гишүүн Ц.Түмэнцогт: Зээлийн гэрээ нууж хаах зүйлгүй. Бүтээгдэхүүнийг дэлхийн зах зээлийн үнээр борлуулж байгаа. Борлуулалтын гэрээг үзүүлэхэд худалдааны нууц гэсэн асуудлаар эмзэг байдаг юм билээ. Гэхдээ бид гишүүдийн хүсэлтийн дагуу тус гэрээг үзүүлсэн.

УИХ-ын гишүүн Ж.Бат-Эрдэнэ: Оюутолгой төсөл манай улсын том нөөц. ТЭЗҮ-ийг хамгийн эхэнд гаргаж ирэх ёстой. ТЭЗҮ жил бүр нэмэгдэж байгаад Уул уурхайн яам хяналт тавьж байна уу. ТЭЗҮ дүн яагаад өөрчлөгдөөд байна вэ гэдгийг тодруулъя. Хоёрдугаарт 2013 оны гүйцэтгэлээр анхны хөрөнгө оруулалт 6.3 тэрбум ам.доллар болж нэмэгдсэн байна. Үүнд хяналт тавих боломжгүй гэсэн дүгнэлт гарсан байх юм. Хоёр тал дундаа ашиглаж байгаа төсөл дээр хяналт тавьж чадахгүй юм бол энэ төсөл цааш нь авч явна гэхэд утгагүй. 2039 онд нэг тэрбум ам.долларын өрөнд орж магадгүй гэж дүгнэлтэд тусгагдсан байна. Уг нь бид 2039 оноос эхлэн ашгаа хүртэнэ гэсэн ойлголттой байгаа. 34 хувийг эзэмшиж байгаагийн хувьд яг энэ хэмжээний хяналтаа бид тавьж байх ёстой. Энэ талаар мэдээлэл өгөөч. Гэрээнд ямар заалтуудыг оруулах боломж бидэнд байгаа юм бэ.

Ажлын хэсэг: ТЭЗҮ-ийн хувьд асуудалтай, алдаатай гарсан тохиолдолд бий. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлийн хуралдаанаар 2015 оны есдүгээр сарын 17 ны өдөр ТЭЗҮ-хүлээж авах үед зарим нэг алдаа гарсан. Тухайлбал, манай талаас санхүүгийн моделио дутуу үнэлсэн. Хөрөнгө оруулагч талаас зарим материал нь дутуу байсан. Энэ оноос ТЭЗҮ-г дахин Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр оруулж хэлэлцэнэ. Засаад явах боломж бий. Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөл мэргэжлийн, чадварлаг боловсон хүчнээс бүрдсэн байх нь хамгийн чухал.

Сангийн яамны Ажлын хэсэг: 2010 онд Хөрөнгө оруулагч тал хувьцааны санхүүжилт хийсэн. Үүний 34 хувьд ногдох манай талын нэг тэрбум 79 сая ам.долларын өр байгаа. Энэ санхүүжилтийг Монголын талын өмнөөс хөрөнгө оруулагч тал төлсөн гэдгээрээ лайбер дээр нэмэх нь 6.5 хувийн хүү бодогдож байгаа. Энэ оны гуравдугаар сарын 30-ны байдлаар зээлийн үндсэн төлбөр нэг тэрбум 79 сая ам.доллар, хүү нь 541 сая ам.доллар болсон. Энэ нь Монголын тал дахь өр.