-“Монголын төрт ёсон ба бичиг соёлын өв” үзэсгэлэн ирэх сарын 25 хүртэл бүтэн сар дэлгэгдэнэ-

Монголын Үндэсний номын сангийн захирал, “Болор цом”-ын хошой тэргүүн байрын шагналт яруу найрагч Баярхүүгийн Ичинхорлоотой уулзаж ярилцлаа.

-Монгол бахархлын өдөрт зориулсан бичиг соёлын үзэсгэлэн сайхан боллоо. Монгол бахархлын өдөртэй танай номын сан юугаараа холбогдож байна?

-Монгол бахархлын өдөр-эзэн Чингис хааны төрсөн өдөртэй Монгол Улсын Үндэсний номын ямар учир холбогдолтой болоод жил дараалан үзэсгэлэн гаргаж, үүнийг аль болох олон нийтэд түгээн дэлгэрүүлж сурталчлах гэж зориод байна вэ гэвэл Үндэсний номын сан бол монголчуудын үе үеийн туршид бүтээсэн оюун санааны үнэт зүйлийг хадгалж хойч үед өвлүүлж, түгээн дэлгэрүүлж, уламжлуулан хөгжүүлэхэд чухал үүрэгтэй байгууллага юм л даа. Тийм учраас манай номын сан эзэн Чингис хааны мэндэлсний 857 жилийн ой Монгол бахархлын өдөр, Монголын анхдугаар богд Өндөр гэгээн Занабазарын соёмбо үсэг зохиосны 333 жил, Монголын сүүлчийн эзэн хаан, VIII богд Жавзандамба хутагтын мэлмий гийсний 150 жилийн ойд зориулсан “Монголын төрт ёсон ба бичиг соёлын өв” үзэсгэлэнгийн нээлттэй дашрамдуулан гурван чухал арга хэмжээг нэг дор зохион байгуулж байгаа юм.

-Ямар гурван чухал үйл ажил билээ?

-Үүнд хамгийн эхэнд “Монголын төрт ёсон ба бичиг соёлын өв” сэдэвчилсэн үзэсгэлэнг Монгол Улсын Үндэсний номын сангийн Үнэт ховор номын үзэсгэлэнгийн танхимд зохион байгуулж байна. Монгол Улсын үндэсний музейн сан хөмрөг, хувийн цуглуулагч Амарсанаа нарын гар дээр байгаа маш сонирхолтой ховор нандин үзмэрүүд, Үндэсний номын сангийн сан хөмрөгт хадгалагддаг эрхэм чухал үзмэрүүдээр эл үзэсгэлэнг дэлгэлээ. Үзэсгэлэнд Чингис хаанаас уламжилж ирсэн их шар туг, Цэнд гүнгийн орчуулсан “Монголын нууц товчоон”-ы гар бичмэл, түүхэн баримт гэрээнүүд, соёмбо үсэгтэй холбоотой үзмэрүүд зэрэг ховор нандин зүйлс багтсан. Соёмбо судлаач Мөнх-Эрдэнийн бичсэн Монгол Улсын төрийн дууллыг харахад үнэхээр гайхалтай, бишрэхгүй байхын аргагүй. Үсэг бичгийн дурсгал гэдэг он цаг элирч улирах тусам үг бүдгэрч үсэгч тодордог юм байна. Монголын төрийн далбаан дээр соёмбо үсэг байдаг. Дэлхийн өнцөг булан бүрт соёмбо үсэг мандан бадарч байна. Бид үүнийг судлаад соёмбо үсгийнхээ дурсгалыг дээдлээд явбал төрт ёсны уламжлал, шашныхаа түүхийг ч нээж харах өргөн боломжтой.

-Хоёрдахь арга хэмжээ нь юу билээ?

-Богд хааны мэндэлсний 150 жилийн ойд зориулсан “VIII Богдын буман зарлиг” хэмээх түвд хэлээр туурвисан сүмбум бүтээлийн чуулганыг эрхлэн хэвлүүлсэн. Энэ судрыг “Дамбадаржаалин” хийдийн эрдэм соёлын хүрээлэнтэй хамтран хэвлүүлсэн эл ном маань Богд хааны оюун санааны үзэл баримтлал, төрт ёсны уламж залгамж, юуг эрхэмлэн чухалчилж сургадаг байсан бэ гэдэгт хариулт өгөхөөр судлаачид, эрдэмтдэд маш чухал мэдээлэл өгөх нь тодорхой. Ном тухайн үед амьдарч асан хутагт хувилгаадын урт наслах болон дахин төрөх ерөөлүүд, Халхын долоон хошууны хан, ноёдод сургасан зарлиг сургааль, гэрээслэл гэх мэт шашин, төрийг хослуулсан олон сэдэвтэй. Энэ ном түвд судлаачдад төдийгүй түвд хэлээр дамжуулан дэлхий орны судлаачдад Богд хааны түүхэнд гүйцэтгэсэн үүрэг, сурган хүмүүжүүлэх ач холбогдол, соён гэгээрүүлэгч чиг шугамыг харуулж чадсанбүтээл болсон.

-Гуравдахь чухал ажил нь юу байна?

-Шинжлэх ухааны академийн ерөнхийлөгчийн дэмжлэгтэйгээр Монгол Улсын нийтийн 376 номын санд хүргэгдэх “Монголын эзэнт гүрэн” номын нээлт боллоо. Энэ ном номын сангуудад хүрснээр Монголын хүүхэд багачууд Чингис хааны үүсгэн байгуулсан их эзэнт гүрний ололт амжилт, алдаа дутагдал бүхнийг маш хялбаршуулсн байдлаар мэдлэг авах боломжтой боллоо. Чингис хааны мэндэлсний 857 жилийн ой Монгол бахархлын өдөр, Монголын анхдугаар богд Өндөр гэгээн Занабазарын соёмбо үсэг зохиосны 333 жил, Монголын сүүлчийн эзэн хаан, VIII богд Жавзандамба хутагтын мэлмий гийсний 150 жилийн ой гэсэн түүхэн гурван их ойд зориулсан үзэсгэлэнг манай эрдэмтэн мэргэд, эрдэм шинжилгээний ажилтан судлаачид, Монголынхоо соёлоор бахархдаг түмэн олон маань хүрэлцэн ирж сонирхох байх аа.

-Үзэсгэлэн хэд хоног үргэлжлэх бол?

-“Монголын төрт ёсон ба бичиг соёлын өв” үзэсгэлэн энэ сарын 25-наас арванхоёрдугаар сарын 25-ны өдөр хүртэл бүтэн сарын турш үргэлжлэхээр гэрээ байгуулсан.

-Монгол түмний оюун санааны гэрэл гэгээг тусгасан эл үзэсгэлэнд олон сайхан хүндэт зочид хүрэлцэн иржээ?

-Монгол Улсын соёлын гавьяат зүтгэлтэн, “Дашчойлин” хийдийн тэргүүн хамба Дамбажав, Үндэсний номын сангийн захирал, НҮБ-ын Мэдээлэлжүүлэлтийн олон улсын академийн академич, шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн, доктор, профессор, дэслэгч генерал Ш.Арвай,“Зүүн хүрээ” коллежийн захирал Мөнх-Эрдэнэ, гавьяат багш Ц.Даваасүрэн болон олон улс судлаач Бат-Эрдэнэ нарын олон эрдэмтэн мэргэд хүрэлцэн ирсэнд баяртай байна.