Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн асан, Монгол Улсын гавьяат хуульч Ш.Цогтоогийн оролцсон “Нэг намын эзэрхийлэл ба ЦЭЦ” нэвтрүүлгийн үеэр түүний хэлсэн онцлох 10 ишлэлийг хүргэж байна.

“ОДОО АЖИЛЛАЖ БАЙГАА ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙГ НЭР ДЭВШҮҮЛЭХ ЭРХГҮЙ ГЭЖ ХЭЛ” ГЭДЭГ ЧИНЬ ХҮНИЙ ЭРХИЙГ ХЯЗГААРЛААД БАЙНА

Ишлэл 1 ҮХЦ-ийн Бага суудлын хуралдаан болсон ч юм шиг болоогүй ч юм шиг, хүчинтэй ч юм шиг хүчингүй ч юм шиг. Орон даяар шуугиж, маргаан мэтгэлцээн болж байгаа үйл ажиллагааны хоморгонд Цэцийн 9 гишүүний 6 нь холбогдчихоод байна шүү дээ. Д.Солонго, Д.Одбаяр, Б.Буяндэлгэр, Ц.Нанзаддорж, Н.Чинбат, Ж.Эрдэнэбулган нар. 9 гишүүнтэй “айл”-ын 6 нь холбогдчихоор Монголын хуульчдын сэтгэл санаа нь зовж байна. Тэнд би 7 жил “хоолыг нь хороосон” хүний хувьд миний ч сэтгэл зовниж байна.

Ишлэл 2 Үндсэн хуулийн цэцийн Бага суудлын хуралдаан болдгоороо болсон, шалгадгаараа шалгасан, шийдвэрлэдгээрээ шийдвэрлэсэн, шийдвэр нь гарсан. Миний сонссоноор Цэцэд захиалгаар хүн өгөөд “Энэ нь Үндсэн хууль зөрчсөн” гэж Цэц хэрэг үүсгээд явж байгаа гэж сонсогдсон. Тэгээгүй л байгаасай. Цэц улс төрд ашиглагдах аюулаас ямагт хол байх ёстой газар. Цэц болон парламент зөв шийдвэр гаргах ёстой. Дэлхийн ардчилсан орнуудаас ичих хэрэгтэй. Ийм юм хийж болохгүй шүү дээ Буруу юм хийхэд нь дуугүй яваад байдаг, зөв юм хийнгүүт нь гэнэтхэн бүгд цочоод ингэж байна шүү дээ. Аливаа юм хууль, процесс, журам дүрмээрээ явбал сайхан.

“СОНГОХ, СОНГОГДОХГҮЙГ ШИЙДЭХ ЧИНЬ АРД ТҮМНИЙ “АЖИЛ” ЮМ БАЙГАА БИЗ ДЭЭ”

Ишлэл 3 “Одоо ажиллаж байгаа Ерөнхийлөгчийг нэр дэвшүүлэх эрхгүй гэж хэл” гэдэг чинь хүний эрхийг хязгаарлаад байна. Ямар ч хууль баталсан эрхийг нь хязгаарлаж болохгүй. Хүний эрх бол ардчиллын амин сүнс. Бүгд энэ зүйлийг хуулийн дагуу зөв л хийх үүрэгтэй. Цэц хууль зөрчиж болохгүй шүү дээ. Эцсийн бүлэгтээ сонгох, сонгогдохгүйг шийдэх чинь ард түмний “ажил” юм байгаа биз дээ.

Ишлэл 4 Улс төрийн намууд нь төлөвшөөгүй байна. Аль ч нам нь төлөвшөөгүй байна. Социализм, коммунизмаасаа гарч чадахгүй байна. Шударга ёс гэж юу юм? Хүн төрөлхтний түүх чинь шударга ёсны төлөөх тэмцлийн түүх байхгүй юу. Хүн шударга ёсны төлөө тэмцэж байж хууль, шүүх, Засгийн газар, парламентыг бий болгосон. Шударга ёсны төлөө тэмцэлгүй босч ирсэн нэг ч тусгаар тогносон улс, үндэстэн дэлхийд байхгүй. Шударга ёсыг үл ойшоосон улс, үндэстэн бүгд тусгаар тогтнож чадаагүй мөхсөн, сөнөсөн. Шударга ёс гэдэг чинь ийм үнэ цэнтэй зүйл. Цэцийн шударга ёсыг өмнөө туг болгон барьж, шийдэж чадахгүй бол нийгэмд шударга ёс хохирно. Шударга ёс хохирох юм бол нийтээрээ хохирно.

Ишлэл 5 Т.Доржханд гэдэг хүн эхлээд өргөдөл гаргаж тийм ээ? Түүнийг нь Д.Солонго гишүүн хянан шалгаж. Д.Солонгын шалгасан зүйлд Б.Буяндэлгэр гэдэг хүн саналаа өгч, түүнийг нь би хянан шалгасан. Хурал эхэллээ. “Одоо илтгэгч гишүүн илтгэлээ тавина” гэтэл Хурал даргалагч Д.Одбаяр гэнэтхэн “Ш.Цогтоо гишүүнээс ХҮН намын дарга Т.Доржханд татгалзсан байна. Та хурлыг орхиж гарна уу” гэсэн. Хурал ингэж эхэлсэн. Хуралдаан даргалагч Д.Одбаяр 3 сарын 19-ний өдөр гэнэтхэн хурлаа хаяад гараад явсан. 3 сарын 22-ны өдөр дахин хуралдаж, миний бие илтгэлээ тавих үеэр 2 дахь удаагаа гарч явсан. Цэцэд процессын хуулиа хэзээ ч зөрчдөггүй. Ямар ч зүйл болж байсан гэсэн эргэж процессын хууль руугаа ороод ном журмаар нь хурлаа хийдэг.Энэ удаад хуулиа мөрдөхгүй, зах замаа алдсан.

Ишлэл 6 Гишүүд маргалдаж байгаад намайг гар гэхэд би “Хуралдаан даргалагч аа, Т.Доржханд гэдэг хүн миний шалгасан Бага суудлын хуралдааны оролцогч биш. Миний оролцогч бол Б.Буяндэлгэр гэдэг хүн байгаа оролцуулвал Б.Буяндэлгэрийг оролцуулъя, Т.Доржханд бол Д.Солонго гишүүний оролцогч шүү дээ” гэж. Хурал удсан маргаан энд явагдаж байсан. Хэрэв би гарчихвал Үндсэн хууль зөрчсөн болчихно шүү дээ. Б.Буяндэлгэр татгалзсан бол би гарч болно. Гэтэл хөндлөнгийн хүний өргөдлийг хуралдаан даргалагч барьж орж ирээд, асуухад “Хэн мэдсэн юм. Тэр Н.Чинбатаасаа асуу. Надад цохсон байна лээ” гэсэн.

Цэцийн гишүүн Д.Одбаяр “АШИГЛАГДАХ” шалтагтай хүн

Ишлэл 7 Манай УИХ 30 жилийн түүхтэй. Түүхийн хувьд бага боловч туршлагагүй парламент биш. 38 дахь жилдээ хууль эргүүлж, төрд зүтгэж байгаа хуульч хүний хувьд харахад парламент ХҮН намын дарга Т.Доржхандын мөрөөдөж байгаа шиг, Цэц өөрсдөө ашиглагдаад байх шиг байна. Д.Одбаяр гишүүний хувьд ойлгомжтой. Бид бүгдээрээ мэдэж байгаа. Би нэрийг нь хэлэхгүй өнгөрөөгөөд ч яах вэ. Ашиглагдах дуртай хүн л ашиглагдана шүү дээ. Нэр төрөө сэргээлгэх хэрэгтэй, хэн нэгэн хүнд гавьяа байгуулах хэрэгтэй, өөрөө зөв болох ёстой шүү дээ ер нь бол. Ийм замаар зөв болох ёстой юм уу үгүй юу гэдгийг би мэдэхгүй байна. Ямар ч байсан ашиглагдах шалтагтай байна.

Ишлэл 8 Бага суудлын хуралдааны шийдвэрийг ёсчлоход ганцхан зүйл дутуу байсан нь дугаар, тамга. Ёсчлол гэдэг чинь хуралдааныхаа агуулгыг дагаж хийгддэг болохоос биш дургүй хүн нь “тамга дарахгүй, дугаар өгөхгүй шүү” гэдэг зүйл биш. УИХ дээр тогтоол гарч, 10 хоногийн дараа хууль хүчин төгөлдөр болсны дараа хэдэн нөхөд суучхаад “тамгаа дарахгүй” гэвэл яах вэ. Үүнтэй яг адилхан.

Ишлэл 9 Цэцийн гишүүн Б.Буяндэлгэр болон эхнэр, охиныг нь яаж гутаав? Уг нь Цэцийн даргын тогтоолоор л үүргээ гүйцэтгэсэн шүү дээ. Сүүл рүүгээ над руу дайрсан. Би юу гэж шийдвэр гаргасан бэ гэвэл” Б.Буяндэлгэрийн саналыг зөв байна. Д.Солонго гишүүний гурван тогтоолыг хүчингүй болгосугай” Хоёрдугаарт, “Т.Доржханд, Үүрцайх, Батаа, Мөнхсайхан нарын ҮХЦ-д хандсан мэдээллийн дагуу ҮХЦ-д маргаан хянан шийдвэрлэх ажиллагаа үүсгэхээс татгалзсугай” гэдэг шийдвэр гаргасан. Энэ шийдвэр нь Парламент Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуулийг зөв баталсан байна гэж гаргаж байгаа шийдвэр шүү дээ. Зөв гэдгийг нь хэлэхийн тулд гишүүнийхээ тогтоолыг шүүмжлэхээс өөрцгүй л дээ.

ШУДАРГА ЁСЫГ ҮЛ ОЙШООСОН БҮХ УЛС, ҮНДЭСТЭН ТУСГААР ТОГТНОЖ ЧАДААГҮЙ МӨХСӨН, СӨНӨСӨН!

Ишлэл 10 Эцсийн бүлэгтээ Нэгдүгээрт, намуудын өмнүүр “давхиад” орчихож, Хоёрдугаарт, ард түмний өмнүүр “давхиад” орчихож. Дам болон шууд утгаараа. Гуравдугаарт, СЕХ-ны өмнүүр орчихож. Тэгээд УИХ-ын өмнүүр орчихож байгаа юм. УИХ-ын итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч бол Н.Энхболд. УИХ-аас “Хууль гардгаараа гарсан. Үндсэн хууль зөрчөөгүй гэж үзэж байна” гэсэн баталгаа явуулж байгаа юм. УИХ-ыг төлөөлж ирүүлсэн бичигтээ тэгээд ирчихсэн байгаа юм шүү дээ. Ингээд баахан хууль зөрчөөд эхлэхээр Үндсэн хуулийнхаа дээгүүр ороод ирж байгаа юм л даа.