МСНЭ-ийн ерөнхийлөгч Х.Мандахбаярын хараал зүхлээр амьсгалсан өдрүүд дунд амарч өнжив. Яасан ч их “сэвж” дэвдэг, дэмжигчид болоод “дайснууд” олонтой хүү вэ. Сүүлийн жилүүдэд хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийг азарга шиг хурааж хувьдаа халааслах шиг болж байгаа энэ залуу эрийн одоогийн байдлаар сүүлчийн олз нь “TV8” телевиз байж. Өөрөө 100 хувь худалдаж авсан гэж буй ч хараахан нэр дээр нь шилжээгүй байгаа гэнэ. Гэтэл тэрүүхэн хооронд нь “бургас хядаж барилга барьж байгаа” компанийн сурвалжлагыг TV8-ын сэтгүүлч хийснээр MNBC кабелийн суваг эфирийг нь хаачихжээ. Товчхондоо ийм. Асуудлын гол нь бургас хядсан компани, TV8-ын эфирийг хаасан MNBC кабелийн суваг нэг гэр бүлийн бизнес байв. Тиймээс угийн “бэлчээр том” Х.Мандахбаяр МСНЭ-ийн ерөнхийлөгч хүний хувьд бярыг үзүүлж баахан сүрдүүлсэн нь бичлэгээс тодорхой харагдсан. Хэчнээн эвлүүлэг гэж тайлбарлавч, яагаад бухимдсан түүхээ өгүүлэвч Х.Мандахбаяр бол аархуу, ёс зүйгүй нэгэн гэдгээ харуулсан. Хамгийн бухимдмаар нь МСНЭ-ийг өөрийнх нь гэж боддог юм байна. Удирдагч байх, эзэн байхын ялгааг олж амжаагүй тэрбээр яах гэж МСНЭ-ийн ерөнхийлөгч болох гэж зүтгэсний учир шууд харагдлаа.

Анх тус байгууллагын ерөнхийлөгчөөр сонгогдохдоо л улстөрчийн дүртэй ирсэн. Үйл ажиллагаанаас нь улстөрчжилт, популизм, таалагдах тачаал ханхалж байсан. Сэтгүүлчдийг ордонтой болгож, орон сууцжуулах нигүүлсэнгүй амлалтын цаана “та нар минийх” гэж хэлэх эрхээ олж авах гээд байгааг эрхбиш гадарлалгүй яахав. Энэ удаад ч мөн адил, Х.Мандахбаярын бизнесийг хамгаалж, түүний дургүйг хүргэсэн учраас сэтгүүлчид нь ерөнхийлөгчөө өмөөрч дуугарах ёстой юм байна. Сэтгүүлчдэд “сайхан нөхцөл” ийм өндөр “үнэтэй”.

Нарийндаа Х.Мандахбаяр яаж баяжсан бэ. Сэтгүүлчийн хувьд манлайлал байсан учраас Монголын сэтгүүлчид нэгдсэн эвлэлийнхээ ерөнхийлөгчөөр сонгосон уу гэвэл олон сэтгүүлч толгой сэгсрэх биз ээ. Түүнийг Төрийн ордонд яах гэж ордгийг, МАН-ын цагаан ордонд бараг “амьдардагийг”, МАН-ын дарга нарын адил “Энканто”-д алжаалаа тайлдгийг мэднэ. Харин сэтгүүлч бүхэн тэгж ажиллаж, амьдардаггүй юм.

Наад зах нь “MN 25” суваг телевизийн захирал З.Алтай шиг өөрийн байгуулсан телевизээрээ чанга дуугарч, хүссэнээ нэвтрүүлж бодлогыг нь боловсруулж хамт олонтойгоо зэрэг тархиа гашилгаж ажилладаг хүнийг “хувийн телевизтэй хүн” гэнэ. Сэтгүүлч Л.Мөнхбаясгалан шиг өөрөө байгуулж, өөрөө сэтгүүлчидтэйгээ хамт бичиж, хүссэн сэдвээ хөндөж хэний ч биш Мөнхбаясгалангийнх гэх “Улс төрийн тойм” сониноо гаргаж байсныг “хувийн сонинтой хүн” гэдэг юм. Түүнээс биш хонь худалдаж авч хотонд хашихтай адил зөвхөн “минийх” гэж хэлэхийн тулд бусдын үүсгэн байгуулсныг худалдаж авч хурааснаар хэвлэлийн магнат болдоггүй.

Хадгаламж зээлийн хоршоо, барилгын компани, бүр сүүлдээ Өмнөговь аймгийн намын хороо... ийм өмчтэй, тийм бизнесийн түүхтэй сэтгүүлч МСНЭ-ийг удирдаж, өөрийгөө болон өөрийн хүмүүсийг хамгаалах “арми” маягаар ажиллуулах гэж байгаа бол Монголын сэтгүүлзүй сөнөжээ.

“Эх дэлхий бидний гэр” гэдэг ч “Том нам бидний гэр” бол ёстой биш шүү, Х.Мандахбаяр аа! Намын дэргэдэх хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл бол өөр хэрэг. “Үнэн” сониноор АН-ыг магтуулах, “Ардчилал” сониноор МАН-ыг магтуулах эрх чөлөөг бид хүсээгүй. МСНЭ-ийн ерөнхийлөгчийг хамгаалагчид нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд огт биш. Одоо байтлаасаа ёс зүйн зарчмаасаа гажаад “Ерөнхийлөгчийн” хүсэлтээр уурхайн үйл ажиллагаанд саад учруулж, маш цөөн сэтгүүлч рүү маш олон уурхайчин хүрз жоотуу бариад уурхайгаа хамгаалж тэмцэж байгаа мэт үнэнд үл нийцэх жүжиг тавих боллоо.

Бодит байдал дээр “Сауд гоби коал транс”-ын Баянтэсийн уурхай нь Гурвантэс сумын нутагт үйл ажиллагаа явуулдаг долоон уурхайн адил Тостын нурууны үргэлжлэлтэй параллель шугамын дагуу 30-аад км-ийн цаанаас үйл ажиллагаа явуулдаг юм байна. Харин Тосон бумбын Бумбаас 120 км-ын цаана оршдог уурхай юм билээ л дээ. Хууль бус гэж үзэж байгаа бол Эрдэс баялгийн тухай хуулийг унагаасан гишүүдэд хэлэх хэрэгтэй, УИХ-аар дэмжигдсэн хуулийн дагуу үйл ажиллагаа явуулж байна. Шүүх бүр дээр ялсан энэ хэргийг одоо үнэхээр дургүй бол ҮАБЗ л “дийлэх” байх. Гэтэл энэ уурхайн ажлыг бас олон нийтийн дургүйцлийг хүргэх зорилгоор кабелийн телевизийг дарамталж харааж зүхсэн факттайгаа зэрэгцүүлж байгаа нь Х.Мандахбаярын л мэх.

Нарийн яривал “TV8” телевизийг ч, “Өглөөний сонин”-ыг ч Х.Мандахбаяр өөрийнхөө мөнгөөр биш МАН-ын генсек Д.Амарбаясгалангийн санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр авсан гэдэг. “Оюуны ундраа групп” гэх гэр бүлийн бизнестэй хэдий ч Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагчаар үгийн хатуугаар хэлүүлэвч санасанаараа ажлаа хийж яваа С.Амарсайхан тэрүүхэндээ шулуун шударга залуу юм. Намын “шахаа”, хууль бус хүсэлтэд “”Үгүй” гэж хэлсэн бүхнийхээ төлөө Д.Амарбаясгалан даргад “зуугдаж”, гар хөлийнх нь үзүүр зүтгэж буй Х.Мандахбаяр нарт гэр бүлээрээ, бизнесийн хамт олноороо адлуулж яваагийн бүр цаад учир шалтгаан нь үүнтэй холбоотой бололтой.

Улстөрч болох гэж яваа хүнээр үндэснийхээ сэтгүүл зүйн салбарыг толгойлуулж, орд харш, орон сууцны талаарх амлалтад саналаа өгсний маань золиос нь, төлбөр нь үүндээ л байж шүү дээ. Эр хүнийг шинжихдээ эрх мэдэл өгөөд үз гэдэг дээдсийн сургааль үнэн байж, эхний сорилтдоо л тэр бүдэрч зан ааш нь хувирч буйг нийтээрээ харлаа. Улсынхаа ерөнхийлөгч мэт аймгуудаар бүтэн тойрч, Засгийн газрын гишүүн шиг гадаад айлчлалаар мордож яг л улстөрч шиг яваа хэдий ч улстөрчидтэй ана мана үзэж дөрөв дэх засаглалын хүчийг мэдрүүлнэ гэсэн Х.Мандахбаярын хүч энэ. “Хүү даварвал бэрс” гэдэг шиг төрд шургах холын бодолтой энэ залуу эрээс багахан хохирсон дээрээ сэтгүүлчид МСНЭ-ээ хамгаалж үлдэхгүй бол цаашид түүний эрх ашгийн төлөө ямар ч эвгүй байдалд орж мэдэхийг энэ удаагийн үйл явдал тод харууллаа.

У.Гэрэл