УИХ-ын нэгдсэн чуулганаар Оюутолгой ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах тухай УИХ-ын тогтоолын төслийг УИХ-ын чуулганы ээлжит хуралдаанаар өнгөрсөн пүрэв гаригт хэлэлцэж, гишүүдийн 100 хувийн саналаар дэмжиж баталсан. Уг тогтоолд Оюутолгойн гэрээг сайжруулж, хуульд нийцүүлэх зүйлийг багтаасан юм.Тухайлбал,

Оюутолгойн ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах тухай

Монгол Улсын Их хурлын тухай хуулийн 43 дугаар зүйлийн 43.1 дэх хэсгийг үндэслэн Монгол Улсын Их хурлаас ТОГТООХ нь:

1. Оюутолгой ордоос Монгол Улсын хүртэх үр ашгийг хангах хүрээнд дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг Монгол Улсын Засгийн газар /У.Хүрэлсүх/-т даалгасугай.

1) Монгол Улсын Засгийн газар болон Айвенхоу майнз Монголиа Инк ХХК, Айвенхоу майнз Лтд, Рио Тинто Интернэшнл Холдингс Лтд компани хооронд 2009 оны аравдугаар сарын 06-ны өдөр байгуулсан Хөрөнгө оруулалтын гэрээ, Эрдэнэс Монгол ХХК болон Айвенхоу Оюутолгой /Ви Ви Ай/ Лтд, Оюутолгой Нидерланд Би Ви, Оюутолгой ХХК хооронд 2011 оны зургаадугаар сарын 08-ны өдөр байгуулсан Хувь нийлүүлэгчдийн гэрээ /нэмэлт, өөрчлөлт оруулж дахин тодотгосон/-ний хэрэгжилтийг УИХ-ын 2008 оны “Үндсэн зарчим, удирдамж батлах тухай” 40 дүгээр тогтоол, 2009 оны “Оюутолгой ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээний тухай” 57 дугаар тогтоол болон Монгол Улсын хууль тогтоомжтой уялдуулан сайжруулах чиглэлээр цогц арга хэмжээ авах, шаардлагатай тохиолдолд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн хараат бус зөвлөх үйлчилгээ авах,

2) Монгол Улсын Засгийн газар, “Эрдэнэс Оюутолгой”ХХК болон “Туркойс Хилл Ресурсес” Лтд, “Ти Эйч Ар Оюутолгой” Лтд, “Оюутолгой Нидерланд Би Ви”, “Рио Тинто Интернэшнл Холдингс” Лтд, “Оюутолгой” ХХК хооронд 2015 оны тавдугаар сарын 18-ны өдөр байгуулсан “Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн нэмэлт, төлөвлөгөөг”-г Монгол Улсын эрх ашиг, хууль тогтоомжид нийцүүлэн сайжруулах,

3) Оюутолгой төслөөс хүртэх Монголын талын үр өгөөжийг Хөрөнгө оруулалтын гэрээ болон 2010 оны ТЭЗҮ-ийн тооцоололд зааснаар нэрлэсэн үнээр 53 хувиас бууруулахгүй байх хүрээнд Монголын талын эзэмшлийн 34 хувийн хувьцаа эзэмшлийг бүтээгдэхүүн хуваах нөхцөл, эсвэл ашигт малтмалын нөөц ашигласны тусгай төлбөрөөр орлуулах хувилбаруудыг судлан шийдвэрлэх, шаардлагатай тохиолдолд холбогдох хууль тогтоомжид өөрчлөлт оруулах тухай санал боловсруулан УИХ-д танилцуулах.

4)Оюутолгой ордын зэс, алт, мөнгө болон бусад дагалдах элементийн нөөцийн үнэлгээг Монгол Улсад мөрдөгдөж байгаа олон улсын стандартын дагуу дахин хийж, үүнд үндэслэсэн ТЭЗҮ-ийг дахин боловсруулж, эрх бүхий байгууллагаар дүгнэлт гаргуулах,

5) Байгаль орчны болон усны нөхцөл байдлын үнэлгээг шинэчлэн хийлгэж, Монгол Улсын Засгийн газрын 2011 оны зургаадугаар сарын 08-ны өдрийн 175 тоот “Газрыг улсын хэрэгцээнд авах тухай” тогтоолыг өөрчилж, говийн бүсийн гүнийн ус ашиглах нөхцөлийг харгалзан тогтоох,

6) Монгол Улсын Их хурлын даргын 2018 оны гуравдугаар сарын 23-ны өдрийн 57 дугаар захирамжаар байгуулагдсан Оюутолгой ордыг ашиглах хөрөнгө оруулалтын гэрээний хэрэгжилтийг шалгах үүрэг бүхий Ажлын хэсгийн санал, дүгнэлтийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн цогц арга хэмжээ авах,

7) Оюутолгой төслийн Монголын талын төлөөллийг хэрэгжүүлэгч байгууллагын санхүү болон хүний нөөцийн чадавхийг олон улсын түвшинд хүргэж, бэхжүүлэх,

2.Тогтоолын хэрэгжилтэд хяналт тавьж ажиллахыг Монгол Улсын их хурлын Эдийн засгийн байнгын хороо /Ж.Ганбаатар/, Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хороо /Т.Аюурсайхан/-нд даалгасугай гэсэн үүргийг өгсөн.

Энэ бол зөвхөн Монголын төдийгүй дэлхий дахины анхаарлыг татсан шийдвэр байлаа. Анхны гэрээ байгуулагдсанаас хойш яг 10 жил нэг сар 15 хоногийн дараа гарсан УИХ-ын чуулганы энэ шийдвэрийг эсэргүүцэгчид Оюутолгойн төслийг зогсоовол Монголын эдийн засагт томоохон хохирол авчирна гэж үздэг. Эдийн засагчид голдуухан ингэж шүүмжилдэг. Ингэхдээ улс төрийн тогтворгүй байдлаас, дотоодын зөрчилтэй шийдвэрүүдээс болж, Оюутолгойн хувьцаа өсч, унахад нөлөөлдөг гэж дүгнэдэг.

Гэтэл УИХ-ын хуралдаанаас гаргасан Оюутолгойн гэрээг сайжруулах тогтоол дэмжигдсэний дараа Олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр хувьцааны ханш нь 6,53 хувь өссөн байна. Энэ тухай “МАНАН дэглэмийн эсрэг монгол түмний нэгдэл”-ээс “Оюу Толгойн явж ирсэн нөхцөл байдлыг хамгаалагсад анхаарцгаа!!! УИХ-н гэрээг сайжруулах тогтоол дэмжигдсэний дараа олон улсын хөрөнгийн зах зээл дээр хувьцааны ханш нь 6,53% өссөн бна!!! Энэ нь биднээс гадна олон хувь нийлүүлэгч нар зардал өсөх, ногдол ашиг хойшлоход дургүй байсан бөгөөд УИХ-н шийдвэр нь үүнийг засаж сайжруулах найдвар гэж үзэж байгаагийн жишээ!!! Бизнэсийн гэрээ байтугай зүйлүүдийг ойлголцож өөрчилж сайжруулж болдог юмаа!! Болохгүй юм гэж байхгүй!!!” гэсэн мэдээллийг цахим ертөнцөөр түгээлээ.

УИХ-ын нэгдсэн чуулганаас тогтоолын төслийг дэмжиж баталсан ньОюутолгойн төслийн хувь заяаг Засгийн газарт атгуулсан шийдвэр байсан юм.Харин энэ шийдвэрийг эрс эсэргүүцэгчид байсан. Тухайлбал, ХЗДХ-гийн сайд Ц.Нямдорж “15 мянган хүн ажилгүй болох юм бол эд нар өөрийнхөө хувийн компани дээр авч ажилд оруулах юм уу. Энэ бол Лусын хорлол. Тэр их дааж давшгүй өрийг эд нар төлөх юм уу. Би Оюутолгойн үйлдвэрийг хамгаална” гэж мэдэгдэж байлаа. Үнэндээ Оюутолгой компани нь үндсэн 2920ажилтантай. Туслан гүйцэтгэх компанийн ажилтнуудаа нэмээд 15920 болж байж, өмнөх жилүүдэд. Харин энэ жилийн томоохон ажлууд дууссан учраастуслан гүйцэтгэгч нарын тоо багасаад 11 мянга орчим болсон гэдгийг албаны эх сурвалж чуулганы хуралдаан дээр хэлсэн. Тэгэхээр 3000 хүрэхгүй хүний төлөө 3,5 сая хүн өрөнд орсоор амьдрах хэрэг үү. Аль эсвэл 2048 оноос хүртэж эхлэх ногдол ашгаа хүлээж, мөрөөдөлдөө умбан амьдрах уу. Тэр үед нөөцийн 80 хувийг агуулж буй гүний уурхай хэдийнэ хаалгаа барьсан байна гэдгийг тооцож үзвэл ямар вэ. Уг нь анхны гэрээгээрээ явсан бол хоёр жил гаруй хугацааны дараа буюу 2022 оноос бидногдол ашиг хүртэх байсан ч, Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэгийн байгуулсан “”алдарт” Дубайн гэрээгээр 2048 он болгож хойшлуулсан билээ. Оюутолгой олборлосон зэсэндээ Эрдэнэтээс гурав дахин бага татвар төлж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, Оюутолгой олборлосон зэсэндээ Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр АМНАТ-ийг таван хувиар төлдөг. Гэтэл Эрдэнэт үйлдвэр 16 хувиар татвар төлж байна. Эрдэнэтээс долоо дахин их нөөцтэй атлаа гурав дахин бага татвар төлжбайна шүү дээ. Үүнийг юу гэж ойлгох вэ.

УИХ-ын гишүүн Х.Болорчулуун “Оюутолгой болон Дубайн нэмэлт гэрээ бол төрд байгаа авилгач, оффшорч нарын шилдэг бүтээл, загалмайлсан үр могой нь юм” гэсэн бол,УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайхан “45 сая тонн зэс, 1800 тонн алт, 6000 тонн мөнгө, хүдэр, молибден, бусад ховор элемент бүхий 400 тэрбум гаруй ам.долларын баялгаа 100 хувь өөрсдийнхөө мөнгөөр ухуулж дуусгаад оронд нь олон тэрбум ам.долларын өрөнд орж үлдэхээр гэрээнүүд хийгдсэн нь үнэн. Гэрээг хийхэд хамжсан болон дэмжсэн хүмүүс УИХ, Засгийн газарт байсаар байгаа цагтүүнийг өөрчлөх маш хэцүүг өнгөрсөн богино хугацаанд яс махандаа тултал ойлгосон. Гэхдээ бид хийж чадах ёстой, тийм үүрэгтэй. Оюутолгой ордын ашиглалтад Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулахаар галт тэргийг хөдөлгөв” хэмээн нүүр хуудсандаа бичжээ.

Тийм ээ, хэтэвч түрийвчнээс эхлээд хилийн чинад дахь орд харш, оффшор данс хүртэл үргэлжилсэн ашиг сонирхлын асар их эсэргүүцэлтэй тулан байж, ард олныхоо төлөө, улс орныхоо эрх ашигт нийцүүлсэн шийдвэрт хүрэх амар байгаагүй нь ойлгомжтой. Тийм амар байсан бол арван жилийн хугацаа зарцуулна гэж үү. Гэхдээ зөвхөн Монгол бус, дэлхий анхааран харж байгаа, анзааран хүлээж байгаа түүхэн шийдвэр нэгэнт гарсан болохоор одоо зоригтой урагшилж, ашигтай гэрээ хийх нь л чухал байна.