Хуурамч түлш, шатахууны улмаас учирсан хор хохирлын талаар Монголын Үйлдвэрчний эвлэлийн холбоо, Монголын шатахуун хэрэглэгчдийн холбоотой хамтран өнөөдөр мэдээлэл хийлээ. Нефтийн нэмэлт бүтээгдэхүүн болох керосин, нафта зэрэг химийн бодисууд ямар нэг татваргүйгээр хилээр орж ирдэг. Энэ нь хуурамч шатахуун зах зээлд нийлүүлэгдэх гол шалтгаан болоод буйг Монголын шатахуун хэрэглэгчдийн холбооны гүйцэтгэх захирал Б.Сайнбаяр ярилаа. Б.Сайнбаяр “Монголын шатахуун хэрэглэгчдийн холбоо 2018 оноос хойш хуурамч шатахуун буюу химийн бодисыг борлуулж байгаа талаар олон нийтэд мэдээлсээр байгаа. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхэд ч хандсан. 2018 оны арванхоёрдугаар сарын 10-нд 201 тоот захирамж гарч холбогдох төрийн байгууллагууд шатахууны асуудлаар ажлын хэсэг байгуулж шалгахаар болсон. Гэтэл бүтэн жилийн хугацаа өнгөрөхөд шалгалтын үр дүнгийн талаар Ерөнхий сайдын амнаас гарсангүй. Энэ асуудалд Засгийн газраас арга хэмжээ авч чадахгүй нь ийнхүү тодорхой болсон тул бид тэмцлийн арга хэмжээ зохион байгуулах болно” гэлээ.

Мөн тэрбээр “Керосин гэх бодисын манай улсын жилийн хэрэглээ гурван мянган тонн. 2012 оноос хойш Монгол Улсын хилээр нэг сая 200 мянган тонн керосин орж ирсэн байна. Үүгээр дизелийн түлш хийж, зах зээлд нийлүүлж байна” гэлээ. Монголын шатахуун хэрэглэгчдийн холбооны тооцоо судалгаагаар Монголд таван машин тутмын нэг нь нефтийн нэмэлт бүтээгдэхүүн буюу хуурамч шатахуунаар явж байгаа аж. Хуурамч шатахууны уршгаар жилд 50-60 тэрбум төгрөгийн бодит хохирол учирдаг гэж тооцсон байна. Монголын Үйлдвэрчний эвлэлийн холбооноос хуурамч шатахууны асуудлаар Сангийн яаманд хандахаар болжээ. Тэдний үзэж байгаагаар хуурамч шатахууныг цэгцлэх ганц арга нь нефтийн нэмэлт бодисонд онцгой албан татвар тогтоох ёстой аж. Монголын шатахуун хэрэглэгчдийн холбооны гүйцэтгэх захирал Б.Сайнбаяртай ярилцлаа.
-Уул уурхай, Хүнд үйлдвэрийн яамны гаргасан албан бичигт “Хуурамч шатахууны үйлдвэрлэлийг зогсооно” гэж мэдэгдэл гаргаж байсан даа?
-Манай холбооны зүгээс шатахуун түгээх газруудаас дээж авч 4-5 лабораторид шинжилгээ хийлгээд шаардлага хангахгүй, машин техникт эвдрэл хохирол болзошгүй гэсэн дүгнэлт гаргасан. Энэ дүгнэлтээ олон нийтэд танилцуултал Нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газрын дарга Л.Эрдэнэчулуун “Хуурамч шатахуун гэж байхгүй. Монгол Улсад орж ирж байгаа бүх л шатахуун октан дээшлүүлдэг” хэмээн мэдэгдсэн. Монгол Улсын стандартад “Нефтийн бүтээгдэхүүн импортлогч нь октан дээшлүүлэгч, нэмэлт бүтээгдээхүүн хольж, нэмж болохгүй” гэсэн заалтыг үгүйсгэсэн мэдэгдэл хийсэн.

-Аж ахуйн нэгжүүд хуурамч шатахуун борлуулдгаа хүлээн зөвшөөрдөггүй шүү дээ?

-Ашиг орлогоо бодох нь бизнесийн нүцгэн үнэн. Хаа байсан Ангарскаас зөөж байхын оронд хаяанд байгаа Багахангайгаас авах нь буруу биш. Гэхдээ чанар стандарт, нийгмийн өмнө хүлээсэн хариуцлага гэж бий. 54 улсад салбартай 1989 оноос эхлэн Эрдэнэтийн зэсийн баяжмалыг авсан, “Голомт” банкинд хувь эзэмшигч асан үндэстэн дамнасан Швейцарьт бүртгэлтэй “Трафигура”-гийн охин компани болох “Трансгайд” хуурамч шатахуун үйлдвэрлэдэг. Юугаар үйлдвэрлэдэг гэж үү. Энэ компани Монгол Улсад хуурамч шатахуун үйлдвэрлэхийн өмнө Н.Алтанхуягийн Засгийн газар нефтийн нэмэлт бүтээгдэхүүнийг татваргүй болгох хууль гаргасан. Нефтийн хомсдолд нөлөө үзүүлэх хэмжээний биш нэмэлт бүтээгдэхүүнийг татваргүйгээр оруулах хууль гаргасан нь хардлага дагуулдаг. Татварын орчин таатай болонгуут үйлдвэрээ байгуулаад хаалттай бүс болгочихсон.
-Хуурамч шатахуун үйлдвэрлэдэг “Трафигура” компанийг хэн оруулж ирсэн вэ?
-Хөгжиж гэж буй орнуудын зах зээлийг “агнадаг” асар том компани. Дэлхий дээгүүр эргэлдэн сул дорой олз омгоо эрж явдаг гэхэд болно. Энэ компанийг орж ирэхэд, татваргүй орчин бүрдүүлэхэд экс Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн нөлөө, дэмжлэг орсон гэх мэдээлэл бий.
-Хуурамч шатахууныг яаж зогсоох вэ?
-Уул уурхай, Хүнд үйлдвэрийн яам “Хуурамч шатахууныг бүрдүүлэгч түүхий эдийг татвартай болгоё” гэсэн байр суурь илэрхийлээд Сангийн яам руу хүсэлт явуулдаг. Сангийн яам болохоор “Хуурамч шатахууныг хяналт шалгалтын аргаар зогсооно” гэсэн байр суурь илэрхийлдэг юм. Ер нь хуурамч шатахууныг бүгд хүлээн зөвшөөрдөг ч зогсоохгүй гэсэн далд санаа эрх баригчдаас цухалзаад байх юм.
-Татвар авах хэрэгтэй биз дээ?
-Хуурамч шатахуун үйлдвэрлэдэг нөхдүүд хөрөнгө мөнгөө Монгол Улсад оруулсан гэх байх. Ойлгож байна. Тэгэхээр зогсоохын тулд уран нарийн арга хэрэглэх хэрэгтэй л дээ. Торгууль тавь, татвараа нэм, холбоо сүлжээг нь илчлэх хэрэгтэй.

-Та бүхэн цаашид яах вэ?
-Төр засаг яст мэлхийн хурдаар яваа ч ямартай ч нефть боловсруулах үйлдвэрээ барина гэдгээ амлаад шаваа тавьчихлаа. Үүнийг дэмжиж байгаа. Нефть боловсруулах үйлдвэрийг гацааж мэдэх хуурамч шатахууныг нэн даруй зогсоохгүй бол хуурамч шатахуунаас болоод машин тэргээ эвдүүлсэн иргэдийн гомдол тоо томшгүй боллоо.