Хүннү гүрний нийслэл Луут хот, Шаньюйгийн зуны ордныг нээж илрүүлсэн нь олон улсын хэмжээнд яригдаж байгаа нилээдгүй том сэдэв. Эртний хотын туурь илрүүлнэ гэдэг нь шууд мэдээд, очоод малтаад эхлэх боломжгүй. Энэхүү том хотыг илрүүлэх ажил хамгийн анх 2010 онд Хүннү гүрний улс төрийн төвлөрлийн судалгааг эхлүүлсэнээр сууриа тавьсан. Судалгааны гол зорилго гэвэл хүннүчүүдийн хүн амын төвлөрөл хаана байна вэ? гэдгийг илрүүлэх байлаа. Хэрэв илрүүлж чадвал тэр газар нутагт ямар нэгэн хот, түүхэн олдвор байна гэж судлаачид үздэг. Тэр үед Төв Азийн хэмжээнд 7000 гаруй Хүннү гүрний оршуулгын дурсгал олдоод байсан юм. Тэдгээрээс 5000 гаруй нь Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр, үүний 1500 нь хаад язгууртны оршуулга байв. Тамирын голын доод урсгал Батцэнгэл сумын нутгаар урсах 60х30 километр радиус талбайд 1500 орчим булш байсан нь Хүннүгийн үндсэн хүн амын төвлөрөл байжээ гэдэг магадлал төрүүлсэн юм. Тэр цагаас хойш Архангай аймгийн Батцэнгэл сум, Эрдэнэмандал сумын жалга, гуу гээд байж болох бүх газрыг самнасаны эцэст 2017 онд газрын зургийн программ буюу Google map, Bing map ашиглаж олсноор Хүннү гүрний нийслэл Луут хот байж магадгүй гэх таамгыг төрүүлжээ. Ингээд судлаачид анх 2019 онд хотыг үзэхээр ирэхдээ барилгын материал болон ханз үсэгний зурлагууд мөн “Шаньюй” гэдэг бичигтэй ваар олсоноор энэ газрыг яаралтай малтах хэрэгтэй гэдгийг ойлгож энэ жилээс эхлэн ажилдаа оржээ. Малтлагын явцад барилгын материал их гарсан. Мөн “тэнгэрийн хүү Шаньюй” гэсэн бичигтэй ваар хэд хэдээрээ олдсон.

Хот 2000 гаруй жилийн түүхтэй учраас хотын хана хэрэм маш их хөрсөнд дарагдсан учраас малтлага хийхэд хүндрэлтэй мөн судалгааны ажлыг нарийн явуулахгүй бол зарим хэсэг нь газрын хөрстэй тэгширсэн учраас мэдэхгүй өнгөрөх магадлал өндөр байна. Иймээс дараа дараагийн судалгаанд зөвхөн археологийн малтлага судалгаа бус олон салбар шинжлэх ухааны уулзвар дээр судалгаа шинжилгээ явуулах шаардлагатай. Хамгийн түрүүнд геофизикийн судалгаа хийх шаардлагатай ингэснээр ил харагдахгүй байгаа хөрсөн доорх зүйлийг нарийвчлан судлах боломжтой болно. Янз бүрийн шинжлэх ухааны уулзварт судалгааг явуулснаараа илүү чухал үр дүнд хүрдэг.

Судалгаа, малтлагын ажлыг үргэлжлүүлэхэд хэд хэдэн асуудлууд гарж ирж байгаа юм. Үүнд:

• Хөрөнгө санхүүгийн асуудал
• Хамгаалалт. Эхний ээлжид сум орон нутгийн хүмүүс, ойр орчмын хүмүүст хотын туурийг хамгаалуулсан. Зохих хүмүүстэй нь уулзаж, хамгаалж авч үлдэхийн тулд яах вэ гэдэг тал дээр анхаарлаа хандуулж байна. Манай улсад хамгаалалтад авлаа гээд тогтоол шийдвэрүүд гардаг ч үнэндээ цаасан дээр л хамгаалалтад авлаа гээд байгаагаас яг ажил хэрэг болж байгаа зүйл хомс байна.
• Стандартын музей барих шаардлагатай. Стандартын музей бод нарны тусгал, агаарын чийгшилээс авахуулаад олдворт ямар нэгэн нөлөө үзүүлэхгүйгээр хадгалах, хүнд үзүүлэх боломжийг бүрэн хангасан байхыг хэлнэ.

Одоогийн судалгаанаас харахад Монгол Улсын нутаг дэвсгэр дээр 20 гаруй Хүннүгийн үеийн хот суурин байна. Хүннүгийн хот суурин бол өнөөдрийн Монголын хамгийн эртний хот суурингууд. Үүнээс өмнөх үеийн буюу хүрэл зэвсгийн, төмөр зэвсгийн үед хотууд байсан гэдгийг илтгэх олдвор одоогоор байхгүй байна.