-Математикгүйгээр ямар ч мэргэжлийн хүн амжилтанд хүрэхэд хэцүү-

Ардын Боловсролын тэргүүний ажилтан, тэргүүлэх багш Д.Үзмээтэй ярилцлаа.

-Математикийн шинжлэх ухаан ямар ач холбогдолтой вэ?

-Математикийг судалж, суралцсанаар хүн аливаа зүйлд зөв оновчтой хандлагатай болно. Хүүхдүүд математик сонгон судалснаар ой тогтоол, сэтгэн бодох чадвар сайжирч бусад хичээлд ч амжилттай сайн суралцдаг. Математикийг судлах нь тархины хөгжилд ихээхэн ач холбогдолтой. Үүнийг өдөр тутамдаа ашигласнаар аливаа учир шалтгааныг олох, тунгаан бодох чадвараа сайжруулах, түргэн хугацаанд шийдвэр гаргах, аливааг бодитоор харах чадвар нэмэгдэх зэрэг давуу талтай. Мөн цогц асуудалтай тулгарахад хүнийг гүн рүү нь ухаж тунгаан бодоход тусалдаг. Бидний амьдрал сонголт хийх, арга барил, учир шалтгаанаа олох, асуудалтай тулгарах, эргээд түүндээ шийдэл олох гэсэн нөхцөл байдлуудаас бүрддэг. Энэ бүхэнд математик биднийг өргөн хүрээгээр харах, тухайн асуудлыг шийдэх арга зам бий гэдгийг ойлгоход тусалдаг. Асуудлыг ухаж хөөсөөр эцэст нь зөв гаргалгаа гаргахад тустай.

-Инженерүүд улс орныг хөгжилд хөтөлдөг. Өнөөдрийн нийгэм уруудаж байгаа нь математикийн шинжлэх ухаан орхигдсонтой холбоотой юу?

-“Математик бүх шинжлэх ухааны хаан” гэдэг. Хүмүүсийн ихэнх нь математикийн тухай бараг юу ч мэдэхгүй, үндсэн дөрвөн үйлдлээр л хязгаарлагдаж байна гэхэд буруудахгүй байх. Үүнээс болж өнөөгийн нийгэмд математикийн ач холбогдлыг тийм ч сайн ойлгож хүлээж авахгүй байна.Сансар судлал, хувьслын онол хүн төрөлхтний хөгжилд чухал нөлөө үзүүлсний адилаар геометрийн тусламжтай бид огторгуйн тухай, математикийн логик теоремын тухай шинэ өнцгөөс харах боломжтой болсон.

Үүнээс гадна урлагт үзүүлэх математикийн нөлөө их. Алдарт математикч Пифагор хөгжмийн хэмнэлийг анх математикаар илэрхийлснээс хойш урлаг, математик хоёр салшгүй холбоотой болсон гэж үздэг. Математикийн ийм үзүүлэлтүүд нь хүн төрөлхтөн болон шинжлэх ухааны хооронд гүүр, соёл хоорондын холбоос болсон шүү дээ.

Математикгүйгээр ямар ч мэргэжлийн хүн амжилтад хүрэхэд хэцүү л байх. Өнөөдөр математик уруудаж байна гэж би боддоггүй, харин нийгэм уруудаж байна. Сүүлийн үед олон хүүхэд олон улсын математикийн олимпиадаас медаль авч шагналт байр эзэлсээр байна.

-Манай улс математикийн шинжлэх ухаанаа илүү хөгжүүлж үр шимийг нь хүртэхийн тулд юу хэрэгтэй вэ?

-Математикт сонирхолтой, авьяас чадвартай сурагчдыг сонгон шалгаруулж чадварлаг багш нараар тэднийг хөгжүүлэх, одоогийн сонгон, гүнзгий анги гэдгийг би дэмждэг. Нутаг орон, цаашлаад улс эх орныг хөгжүүлэх хүмүүс математикийн сонгоны ангиас л төрөх учиртай гэж боддог. Бусад салбарт ч мөн адил.

-Хүүхдийг математикт яаж дуртай болгох вэ. Сүүлийн үед хүүхдүүд хичээлээс халшраад байх шиг ажиглагддаг?

-Том болсон хүүхдийг дуртай болгоно гэдэг хэцүү. Бүр бага цэцэрлэгийн наснаас нь эхлэн тоглоомоор нь энэ чиглэлд анхаарах хэрэгтэй. Ийм байдлаар олон салбарт нийгмийн болон эрдэм шинжилгээний сайн хөгжлийг бий болгодог. Учир нь математикийн үндсэн чиг үүрэг бол логик сэтгэлгээгээр бодит байдлыг илүү сайн ойлгоход туслах юм. Тиймээс өөрөөр нь бүтээлгэх, хийлгэх түүнд нь урмын үг хэлж чиглүүлж явах чухал.

Өсөөд ирэхээр ямар нэг чиг ажиглагдах ба тэр л чиглэлд түлхүү анхаарах хэрэгтэй. Урлаг, зураг урлан, сэтгэх чадвар, биеийн тамир гэх мэт. Тиймээс хүүхэд болгон математикт сайн байх албагүй шүү дээ. Сайн байвал нийгэмд тустай л хэрэг.

-Математик хувь хүний хөгжилд яаж нөлөөлдөг юм бэ?

-Хүний үйл ажиллагааны аливаа талбарт тухайн мэргэшсэн мэдлэгээс гадна логик дэс дараалалтай, цэгцтэй сэтгэх, учир шалтгааныг зөв, уялдаа холбоотойгоор томьёолох, өөрийн үзэл бодол, санаагаа тод, ойлгомжтой илэрхийлэх чадвар, нэгэнт тохиолдсон үйл явдлыг нягтлан дэнсэлж үнэлэх, нөхцөл байдлыг задлан шинжлэх, ач холбогдол багатайг чухлаас ялгах, гадаад байдлаараа бие биенээсээ холбогдолгүй юмс, нөхцөл байдлын уялдаа холбоог илрүүлэх чадвар, аливаа юмс, үзэгдлийг цаас, самбар, дэлгэц төдийгүй орон зайд төвөггүй дүрслэх ур дүй гарцаагүй шаардлагатай байдаг. Хамгийн гол нь, энэ бүх чадварууд болон өөр бусад ач тустай чанарууд математикт суралцах явцад л төлөвшиж суурьшдаг юм.

-Та хэдэн жил багшилж байна вэ. Анх таныг багшилж эхэлж байх үед хүүхдүүд математикт хэр дуртай байв?

-Би 34 жил багшилж энэ оны гуравдугаар сард тэтгэвэртээ гарсан. Хүүхэд бүр математикт дуртай байдаггүй. Нэг ангид дунджаар 2-3 хүүхэд л математикт сонирхолтой байдаг.

-Математик дэлхийн соёлын бүрэлдэхүүн хэсэг гэдэг шүү дээ?

-Дэлхийн хамтын нийгэмлэгт сүүлийн жилүүдэд зарим нэгэн тодорхой өөрчлөлтүүд гарч, шинэ үзэгдэл, үйл явцууд үүсэн хөгжиж байна. Аль нэг улсаас нөгөө рүү чиглэсэн шилдэг мэргэжилтнүүдийн нүүдэл, ялангуяа шилдэг математикчдын дүрвэлт, олон улс орнуудын математикчдын онол болон хэрэглээний чухал асуудлыг шийдэхийн тулд үүссэн, эрдэм шинжилгээний хамтрал, судалгааны багуудын хамтын ажиллагаа, оюутан, докторант, залуу эрдэмтдийн гадаад, дотоодын бусад их, дээд сургуулиуд дахь сургалт-судалгааны чиглэлээрх тэтгэлэг, оюутан-солилцоо, дэлхийн тэргүүлэх их, дээд сургуулиудын чансааг тогтоох янз бүрийн тогтолцоо. Математик боловсролын Монголын тогтолцоо энэ бүх хандлагыг анзаарч тооцоондоо авах учиртай бөгөөд дэлхийн математик соёлд амжилттай нэгдэх чадвартай байх ёстой.

Эх сурвалж: Өдрийн сонин