Жилийн жилд цагаан сарын өмнө хэдэн малчдыг сум аймаг бүрээр нь шагнан урамшуулдаг уламжлал бүр социализмаас эхтэй. Малчдыг ажил хөдөлмөрөөр нь уралдуулж, материал техникийн баазыг сайтар боловсруулах, нөөцлөх бодлого хэрэгжих нэг арга зам байв. Гэтэл 1990 оны ардчилсан хувьсгалын гол зорилтуудын нэг нь малыг малчдад байсан ба малчин хүн малаа өсгөнө үү? Байна уу? өөрсдийнх нь сонголт болсон хэрэг.

Ер нь ч адилхан хөдөлмөрлөж, ажиллаж, амьдарч яваа хүмүүсийг сайн, аварга, тэргүүний хэмээн ялган ангилж, өргөмжлөх нь шинэ нийгмийн хандлага, ёс зүйд тохирохоо больжээ. Шинэ менежмэнтийн аргаар байгууллагын амжилт, алдаа оноогоо дүгнэдэг бүхэл бүтэн шинжлэх ухааны судлагдахуун ч бий болов.

Малчдыг янз бүрийн шагнал урамшуулал олгон сайшааж, сумын аймгийн улсын аварга хэмээн шагнаж урамшуулах нь хоцрогдсон ч нэгэнт уламжлал болоод тогтсон учраас яалтай. Далимд нь төрийн түшээдийн өөрсдийгөө рекламдах ганц сайхан боломж төдийгүй тэд хөдөө малчны хотонд очиж зураг татуулан нэг их мал мэддэг Монгол хүн болж жүжиглэх. Наад зах нь тэтгэвэр, нийгмийн даатгалын тогтолцоогоор нас, хүйсээр нь ялгаварласан бүдүүлэг заалтыг өөрчлөх талаар ямар алхам хийснээ тайлагнахын оронд ийм хачин байдал үргэлжилсээр.

Газрын ерөнхий хууль гэгч малчдын малын бэлчээрийг төрийн хүчээр шууд дээрэлхэн авах агуулгатай хуулийн төслийг ч тэдэнд таниулах, анхааруулах, саналаа өгч хэлэлцэхийг зөвлөж байгаа юм уу бүү мэд. Сум, аймгийн хурган дарга нар ч хийх ажлаа умартан нэг их ажил амжуулах гэж яваа улс шиг дугуй малгай духдуулж, торгон дээлээ өмсөн том том жийпнүүдээ хөлөглөөд дагана.

Малчдыг жилийн жилд ингэж хуурч, нэг удаа хөөргөдсөн зүйл хийхээс илүү бодлогоор дэмжээд, түүхий эдийн үйлдвэр бариад, эрх зүйн дэмжлэг туслалцаа үзүүлээд өгвөл уг нь сайн сан.