Малчдын нийгэм эдийн засгийн байдлын судалгаанд жилийн жилийн дундаж орлого нь 10 сая төгрөг ба үүнээс өөр дорвитой тогтмол амьдралын баталгаа байхгүй гэжээ. Малын мах, арьс шир түүхий эд малчдад үр өгөөжөө өгөхгүй дан ганц ямааны ноолуур л мөнгөний бараа харуулдаг. Жил ирэх тусам тоо нь цөөрсөөр байгаа малчин өрхийн нийгмийн суурь асуудлууд хүндэрсээр. Говь, хээрийн бүст сэргэхээргүй цөлжилт нүүрлэн, бороо хур орохгүй улаан ган жил дараалан нүүрлэж, өвөл нь зудын эрсдэлд өртөж байгаа болохоор хаа сайгүй отор нүүдэл хийцгээж өдөр шөнийн халуун хүйтнийг нүцгэн хөл гараараа самардан туулах. Эдийн засгийн үр ашгийг хэт нэг тийш нь хэтийдүүлэн тооцоолж хөдөө аж ахуйн үйлдвэрийн бодлогыг хэзээ ч тоож үзээгүй шахам төрийн эрх баригч намын үзэл хандлага чухам Монголын төлөө үгүй юу гэдгийг хэлэлцэх цаг болжээ.

Хэдий байгалийн давагдашгүй хүчин зүйл гэдэг хэнээс ч хамааралгүй хохиролтой зүйл ч төрийн бодлого түмэндээ чиглэж, хүмүүнлэг нийгмийг төлөвшүүлэх орчин нөхцөлийг бүрдүүлэх үндсэн үүргийнхээ хүрээнд 21-р зуунд олигтойхон амрах ч чөлөөгүй амьдралын төлөө тэмцэлдэх малчин түмнийхээ ажил амьдрал, дэлхийн хосгүй нүүдэлчин соёлоо өдий хүртэл тээсэн гавьяа зүтгэлийг нь бодолцож ядаж бэлчээр усыг нь уул уурхайгаар цөлмөж сэндийчүүлэхгүй тайван амгалан байлгах бололцоо олгох хэрэгтэй.

Малчдын залгамж халаа нэгэнт алдагдаж, хөдөө мал маллах залуучуудын тоо улам буурсаар, манай орныг өдий хүртэл өлсгөж дааруулаагүй буянт мал сүргээсээ хагацах, хариулж адгуулах эзэн хүнгүй болох аюул эрсдэл өндөр байна.

Бидний зүрх сэтгэл оюун бодол, бие цогцос цөм нүүдэлчин Монгол учраас ахуй соёлдоо хайргүй, хамгаалахыг хүсдэггүй хүн гэж хаа байх. Гэвч одоогийн стратеги цааш хэрэгжвэл малчид цөм малаа зарж үрээд хот хүрээ нүүх хэрэг гарах болов уу? Дорнод аймагт хоттой малаа түймэрт алдаж, нулимс дуслуулах нүд халтирам дүр зураг Монголын хөдөөд газар сайгүй бий. Өдөр бүр тэнгэрийн муухайг хэзээ арилах бол хэмээн сэтгэлээ чилээж өдөр бүр амь амьдрал, үр хүүхдийнхээ төлөө нойр хоолоо умартах бэлчээрийн мал аж ахуйтан Монгол малчдаа төр нь өш зангидаагүй л юм бол одоо гадуурхан хяхаж хавчдагаа больж малчин үнэт зүйлийнхээ төлөө чадах бүхнээ хийх хүсэл олон залуучуудад бий.