Орос улс энэ намар шатахуун импортлогч орнуудад тодорхой хязгаарлалтууд хийх шийдвэр гаргасан. Гэтэл эрсдэл тооцох чадваргүй, аж ахуй нэгжүүд хоорондын уялдаа холбоо хангаж чадахгүй зэрэг салбарын яамны асуудлуудаас болж урхагт хомсдол улам эрчимжиж иргэдийн гол хэрэглээ АИ-92 бинзен ховордон өнжин хонон очерлоход хүргэв. Дотоодын хэрэгцээгээ нөхөх, хомсдолд орохгүй байх гэхчлэн зарим арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх үүднээс нефт худалдаж авдаг орнуудад тодорхой хориг тавьсан бөгөөд ОХУ-ын ЗГ-ын тухайн шийдвэрт Монгол улс хамаарахгүй, шатахуун импортоо тасалдуулахгүй гэх онцгойлсон эрх олгоогүй.

Өөрөөр хэлвэл ОХУ-аас нефт авдаг бусад орнуудаас Монгол улс илүү давуу эрх эдлэх бололцоогүй юм. ОХУ-ын албан тоотод “Монгол улс хамаарахгүй” тухай үг үсэг байхгүй учраас хоёр сар шахам үргэлжилсэн хориг нь өнөөдрийн тасалдалд нөлөөлсөн атал ОХУ Монголд хориг тавиагүй эсвэл хориг тавьсан эсэхийг нягталж байна гэх мэтээр хугацаа алдаж алгуурлахын оронд яаралтай хэлэлцээрт орж асуудлыг шийдвэрлэх ёстой байв. Оросын хориг одоо ч бүрэн сулраагүй атал дизель түлшний нөөцөө буруу хуваарилан, зохицуулалтаа ч хийж чадахгүй орооцолдон будилаан үүсгэжээ.

Монгол Улсад уул уурхайн салбарын шатахуун зарцуулалт төмөр замын бүтээн байгуулалт өргөжсөнтэй холбоотойгоор хэрэглээ 2-3 дахин нэмэгдэх болсныг салбарын сайд мэдсэн хэр нь импортлогч нарт захиалгаа нэмэх, үүнтэй уялдан вагон тээвэр ихсэх учраас Зам тээврийн яам болон төмөр замынхантай урьдчилан тохирох гэх мэтээр салбар хооронд ямар ч харилцан зохицуулалт хийлгүй самгардахад хүрснээр барахгүй олон улсын ачаа тээвэр буюу Монголын эдийн засгийн гол судсыг хүртэл тасалдуулах хэмжээнд хүргэж орхисон байна.

Ийнхүү нефтийн үйлдвэргүй хөөрхий Монгол бусдын адил Оросын хоригт таг гацаж түлш, шатахууны нөөцлөх бололцоогүйдсэн тул ард түмнийхээ хэрэглээг уул уурхайн салбарын нөөц рүү татсан хэрэг. Ингэж л чадваргүй сайдын алдаа дутагдлаас үүдэн улсаараа хөмрүүлчих шахлаа гэх.

Дүн өвлийн хөр цаснаар автомашинтайгаа шатахуун түгээгүүрийн газар бараадан аргаа барцгаах нөхцөл хэр удаашран цаг хугацаа, эдийн засаг, эрүүл мэндээрээ ард түмэн л хохирч үлддэг байдал хэдий болтол үргэлжлэхийг таашгүй. Үнэ тогтворжуулах хөтөлбөртэй мөртлөө төрийн албан хаагчдынхаа цалинг нэмэх шийдвэр гарган зулгуйдаж хувийн хэвшлийнхнээ хөлдөө чирдэг дадалтай болов. Төрийн буруутай үйл ажиллагаанаас үүдэн ачааны хүндийг үүрч байгаа нэрээр байнгын алдагдалтай ажиллах болсон шатахууны импортлогч аж ахуй нэгжүүд байсхийгээд ЗГ төрийн албан хаагчдынхаа цалин нэмдэг цамаархалд дийлдэн ажилчдынхаа цалинг нэмэх шаардлагыг биелүүлмээр байвч зах зээлд хамгийн их эрэлттэй бүтээгдэхүүн АИ-92 бензиний үнийг нэмж болохгүй гээд хуульчилсан байтал гадна хил дээр энэ төрлийн шатахуун байнга үнийн өсөлттэй байх нь асуудлыг улам хүндрүүлж байлаа.

Энэ бүх асуудлууд хөвөрч бензин хомсдон иргэн аж ахуй нэгжүүд бүгд л зүдэрцгээж ховор шатахууныхаа араас хонон өнжин дараалал үүсгэх атал ашиг малтмал, газрын тосныхон, салбарын сайд Ж.Ганбаатар хүртэл “хомсдол үүсээгүй, нөөц хангалттай бий” гэхчлэн даажигнах нь гаслантай.

Гэтэл нэгэнт ховордож хязгаарлагдаж, хоригт орсон нь тодорхой болж эхэлтэл Ж.Ганбаатар сайд мулгууран “...шатахуун импортлогч нарын агуулах савыг шалгана, яамныхнаа клонкуудаар ажиллуулж шалгана” гэхчлэн хэвлэлээр даналзах нь тэр. Гэтэл Монгол Улсын аюулгүй байдалтай шууд холбоотой салбараа сайд нь ингэж самарч болдог эсэх, агуулах савны байршил мэдээлэл, бусад стандарт дүрэм журмыг сайд нь өөрөө зөрчиж болдог эсэх дээр тун ноцтой эргэлзээ үүсэх болчихлоо.

Д.ЭНХБАТ