Оросын ард түмэнд агуу эх орны дайны асар хүнд жилүүдийг үүрч ялалтад хүрэхэд элгэн халуун сэтгэлээр харамгүй тусалж байсан сайхан түүх монголчуудад буй.

Монголд дайны онц байдал зарлаж, “Бүхнийг фронтод” уриатайгаар айл бүхэн улаан армийн дайчдад бэлэг зэхэж байв. Тэр үеийн Сталины холбоотнуудын үзүүлсэн тусламжийг тухайн орны хүн амд нь хуваавал, хамаагүй цөөхүүл Монголын дэргэд ичмээр тоо гардгийг Оросын судлаачид ч мэр сэр тэмдэглэсэн нь буй. Хамгийн гол нь, Монголын ард түмний тусламж Оросын ард түмэнд сэтгэлийн болоод үзэл санааны их дэмжлэг, урам зоригийн халуун илчтэй хамт хүрч байснаараа онцгой байжээ. Энэ түүхийн амьд гэрч, 19-хэн настайдаа Монголын ард түмний бэлгийг түгээлцсэн, олноо “Фронт” хэмээн хүндлэгддэг С.Цэгмид гуай билээ. Өдгөө тэрээр 90 хол давсан ч хөнгөн шингэн, ухаан сийрэг агаад сэргэлэн цогтой инээсээр 2015 онд хуучилсныг толилуулж байна.

Тэрээр 1942 оны 11 сарын 26-нд гарч галт тэргээр ес хоног явж очсон. Бэлэг сэлтээ хуваагаад фронт руу салж хуваарилагдсан. Х.Чойбалсан тэргүүтэй төлөөлөгчид Сталинградын фронтод, Ч.Сүрэнжав тэргүүтэй нөхдийн хамт Свердловскийн фронтод очсон. Их бууны суман дунд 7 хоног явж бэлгээ тараасан байна.
Тэрээр дурсан ярихдаа, "бэлгээ тарааж дуусаад Москвад ирсэн. Төлөөлөгчдөд Монгол Улсаас гарахад үндэсний хувцас болон хоромон гутал гэх мэт сольж өмсөх гурван төрлийн хувцас бэлдэж өгсөн байсан. Би энэ хоромон гутлыг хэзээ өмсөх юм бол гэж бодоод явлаа. Гэтэл И.В.Сталинтай уулзахдаа өмсөх ёстой байсан юм билээ. 1943 оны хоёрдугаар сарын хоёронд алтан Кремльд манай төлөөлөгчдийг хүлээн авсан. Кремльд орохоос өмнө бид усанд орж, үс, хувцсаа сольж, өнөө шинэ хоромон гутлаа өмсөөд л бөөн юм болсон. Өнөө Сталинтайгаа ч уулзлаа. Дунд зэргийн нуруутай сүрхий сахалтай хүн. Хүн нэг бүртэй гар бариад л. Цайллага дээр И.В.Сталины хэлсэн үг өнөөг хүртэл миний сэтгэлд байдаг.
Тэрбээр, “Би олон юм ярих дургүй. Гэхдээ Монголын ард түмэн миний зүрх сэтгэлийг хэрхэн татаж байгааг хэлэхгүй өнгөрч чадахгүй нь. Ядарч явахад нөхрийн чанар танигдана гэдэг. Энэ хүнд хэцүү үед та бүхэн тэр холоос бидэнд туслахаар иржээ. Би та бүхэнд чин сэтгэлийн талархал илэрхийлэхээр хүлээн авч уулзаж байна. Япончууд Монгол руу дайрахад Орос улс тусалсан. Түүний хариуд Монголын ард түмэн бүх хөрөнгөө бидэнд харамгүй зориулж байна. Манай хоёр улсын найрамдалт харилцаа энэхүү дайнд ялахад туйлын чухал шүү” гэсэн. Тухайн үед Монголын ард түмэн эрвийх дэрвийхээрээ аймаг, сум, баг, хувь хүмүүс фронтод юу байгаагаа хандивлаж байлаа. Монгол Улсад дэлхийн II дайнд оролцоогүй хүн огт байхгүй гэж эмээ нь боддог юм" хэмээн ярьж байжээ. Бид Фронт нэрээр түүхэнд үлдсэн Цэгмидийг мартах учиргүй.