-Саарал жагсаалт улс төрчдийн дунд өнхрөх хөлбөмбөг үү?-

Францын нийслэл Парис хотноо болж буй ФАТФ-ын хурлаар Монгол Улсыг Саарал жагсаалтад оруулах шийдвэр гарсан талаар УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэ мэдээлэл хийсэн. Энэхүү мэдээллийг хувийн эх сурвалжаас авсан гэдгээ хэлсэн. АН-ын дарга “Саарал жагсаалтад орсон гол шалтгаан нь арилжааны банкуудын активын асуудал. ОУВС-гийн тавьсан шаардлагын дагуу арилжааны банкууд 700 тэрбум төгрөгөөр активаа нэмэгдүүлсэн бөгөөд эх үүсвэрээ нотлох ёстой байсан. Гэвч 200 тэрбум төгрөгийн эх үүсвэрийг нотлоод 500 тэрбум дээр нь чадаагүй. Гэтэл үүн дээр Монгол банкны Ерөнхийлөгч гарын үсэг зурсан нь ФАТФ-ыг эмзэглүүлсэн. Мөн Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдоржоор ахлуулсан Мөнгө угаах, терроризмтэй тэмцэх Үндэсний зөвлөл гэж байдаг. Гэвч ХЗДХ-ийн сайд ФАТФ-аас удаа дараа тавьсан шаардлагыг биелүүлэх талаар бодитой ажил огт хийгээгүй. Энэ бол маш муу мэдээ. Саарал жагсаалтад орсноор Монгол Улсад маш олон сөрөг үр дагавар бий болно. Тиймээс энэ эрсдлээс хурдан гарахын тулд холбогдох бүх байгууллагууд маш яаралтай ажиллах шаардлагатай” гэсэн.

УИХ-ын гишүүн Б.Жавхлан үүний хариуд “Саарал жагсаалт гэдэг асуудлыг ингэж улстөржүүлж, өндөр авахуулж байгаа нь нэг талаар сайн хэрэг. Манайх өмнө нь 2011 онд саарал жагсаалтад ороод 2014 оны зургадугаар сард гарч байсан. Тэр үед өнөөдрийнх шиг улстөржүүлж байгаагүй. Бараг мэдрээгүй, мэдээгүй өнгөрч байсан. Энэ жагсаалтанд орсноор албан ёсоор ФАТФ болон олон улсын байгууллагуудаас эдийн засгийн хориг арга хэмжээ авна гэсэн асуудал огт байхгүй” гэж мэдэгдсэн.

Саарал жагсаалт гэж юу гэсэн асуултад Монголын банкны холбоо ийн хариулж байгаа.

Мөнгө угаах терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тухай ойлголт

Мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэх гэдэг нь гэмт хэрэг үйлдэж олсон мөнгийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, гарал үүслийг нь далдлахыг хэлдэг. 1989 онд “Их долоо”-гийн шийдвэрээр FATF буюу Санхүүгийн арга хэмжээ авах байгууллага байгуулагдсан бөгөөд нийт 35 гишүүн орон, хоёр бүсийн байгууллага багтдаг. Монгол Улсын хувьд FATF-ийн гишүүн биш ч Ази, Номхон далайн бүсийн бүлгийн (APG) гишүүнээр 2004 онд элссэн.

FATF болон APG-ийн гишүүн орнууд нь мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэх эрсдэл багатай итгэлт түншид тооцогддог. Хэрэв зохих шаардлагыг биелүүлээгүй тохиолдолд тодорхой хугацаанд хүлээсэн үүргээ биелүүлэх боломжийг олгодог. Эс бөгөөс мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэх эрсдэлтэй орон гэж үзэн “хар”, “саарал” жагсаалтад оруулах арга хэмжээ авдаг.

“Хар”, “саарал” жагсаалтад орвол юу болох вэ?

-Олон улсын байгууллагууд хамтран ажиллахаас татгалзана.

-Гадаадын харилцагч банкууд харилцаагаа таслана.

-Гадаадын хөрөнгө оруулалт зогсох, гадаад худалдаа багасна.

-Тухайн жагсаалтад орсон улс орны иргэд гадаад улсад картаар гүйлгээ хийх боломжгүй болно.

-Гадаад шилжүүлгийн гүйлгээг хийх боломжгүй болох, шалгалт улам чангарч, эх оронд нь буцаана.

-Улмаар эдийн засаг агших, ард түмний амьжиргаад оройтно.

Монгол Улсын хувьд ямар эрсдэл үүсээд байна вэ?

APG нь гишүүн орнуудынхаа мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцоонд үнэлгээ хийдэг бөгөөд Монгол Улсын 2017 оны тайланг хэлэлцээд “хангалтгүй” гэж дүгнэсэн. Улмаар хууль тогтоомждоо нэмэлт, өөрчлөлт оруулж хэрэгжилтийг нь хангуулах үүрэг өгсөн билээ. Хэрэв манай улс энэ үүргийг биелүүлэхгүй бол “саарал” жагсаалтад орох бөгөөд ингэснээр санхүүгийн тогтвортой байдалд аюул учрах нөхцөл байдал бүрдээд байна.

Монгол Улс анх удаа ийм нөхцөл байдалд орж байна гэж ойлговол өрөөсгөл юм. 2013 онд FATF-аас манай улсыг Эрүүгийн хууль, Эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулиндаа мөнгө угаах, терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх зохицуулалтыг хийгээгүй гэсэн шалтгаанаар “Өндөр эрсдэлтэй болон хамтран ажилладаггүй улс” буюу “саарал” жагсаалтад оруулж байсан.

Тухайн үед УИХ-аас холбогдох хуулиудад яаралтай нэмэлт өөрчлөлт оруулж, 2014 оны нэгдүгээр сард тус жагсаалтаас гарч байсан түүхтэй. Энэ үед гадаад төлбөр тооцоо саатаж байсан хэдий ч Монгол Улсын гадаад харилцаа, эдийн засгийн нөхцөл байдал өнөөдрийнхтэй харьцуулахад бага байсан учир мэдрэгдэхүйц доргио үзүүлээгүй аж.

Эдүгээ APG нь тухайн улсын үнэлгээг хийхдээ хууль тогтоомжид тусгагдсан байдал, түүний хэрэгжилт гэсэн хоёр чиглэлээр хийдэг болжээ. Манай улсын хувьд мөнгө угаах гэмт хэрэг үйлдэж, шүүхээс ял авсан тохиолдол бүртгэгдээгүй нь ихээхэн шүүмжлэл дагуулдаг. 2011 оноос хойш нийт 4.345 хүнийг мөнгө угаасан байж болзошгүй гэсэн асуудлаар шалгаж, 46 хэрэг мөрдөн шалгах шатанд шилжсэн ч хоёр хэргийг анхан шатны шүүхээс хэрэгсэхгүй болгожээ. Энэ нь манай улсад мөнгө угаах болон терроризмыг санхүүжүүлэхтэй тэмцэх тогтолцоо сонгодог утгаараа ажиллахгүй, хэрэгжилт хангалтгүй байгаа гэж дүгнэж болохоор байгаа юм.

Саарал жагсаалтад Санхүүгийн эх үүсвэрээ тайлбарлаж чадаагүй зэрэг олон нөхцлөөр Сири, Ирак, Хойд Солонгос, Пакистан, Йемэн зэрэг орнууд багтдаг байна.