-ДОХ-ыг “санадаг” өдөрт-

Маргааш арванхоёрдугаар сарын 1. Дэлхий нийтээрээ арванхоёрдугаар сарын 1-нийг ДОХ-той тэмцэх өдөр болгон тэмдэглэдэг. Өөрөөр хэлбэл, жилдээ ганц энэ өдөр л ДОХ-ын тухай “санадаг” гэсэн үг. Харамсалтай нь, бусад үед нь таг мартчихдаг. Эрүүл мэндийн яамнаас авсан албан ёсны мэдээллээр ДОХ-ын халдвар авсан хүний тоо 281-д хүрчээ. Өнгөрсөн оны өдийд дээрх тоо 268 байсан юм. Харин энэ мэдээ хэнийг ч түгшээсэнгүй. Айдас сэрэмжлүүлэг дагуулах ёстой энэ мэдээг сонссон хүмүүс "Одоо хэд дэх нь болж байна вэ", "Хаанаас илэрсэн юм бол" гэх мэтээр өөр хоорондоо яриад л чихнийхээ хажуугаар өнгөрөөж байна. ДОХ-ын дохиог бид тоохоо больжээ. Хатуухан хэлэхэд, бид ДОХ-д дасчээ.

МонголУлсад ХДХВ-ийн халдварын эхний тохиолдол 1992 онд бүртгэгдсэнээс хойш 2019 оны аравдугаар сарын байдлаар ХДХВ, ДОХ-ын 281 тохиолдол олон нийтэд мэдээлэгдсэн гэдгийг албаныхан хэлж байна. Энэ нь өмнөх онтой харьцуулахад гурван тохиолдлоор бага байгааг эмч мэргэжилтнүүд онцоллоо. Үүнээс 44 хүн нас барсан бөгөөд 32 нь ДОХ-ын улмаас нас барсан байна.

Бүх тохилдол нь бэлгийн замаар халдварласан

Энэонд л гэхэд шинээр 13 тохиолдол бүртгэгджээ. Насан туршдаа сэтгэлийн зовлон тээж амьдрах хэцүү тавиланг ганц хоёр удаагийн бэлгийн хавьтлаас авна гэдэг юутай харамсалтай. Яагаад энд бэлгийн хавьтал гэж онцлов гэхээр Монголд бүртгэгдсэн ДОХ-ын бүх тохиолдол бэлгийн замаар халдварласанд байгаа юм. Эхээс урагт, аль эсвэл тариураар халдсан тохиолдол алга.

Манай улсад бүртгэгдээд буй ХДХВ-ийн халдварын тохиолдлууд 100 хувь бэлгийн замаар дамжсан бөгөөд цусцусан бүтээгдэхүүн, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээгээр болон эхээс урагт халдвар дамжаагүй гэдгийг албаныхан мэдээллээ.

Тооцоолсон боломжоос 38 хувийг нь илрүүлээд байна

ХӨСҮТ-ийн ерөнхий захирал Д.Нямхүү “Монгол Улсад 615 хүн ХДХВ-ийн халдвартай байх боломжтой гэж тооцоолсон. Үүний 38 хув ьбуюу 281 тохиолдлыг илрүүлээд байна. ХДХВ, ДОХ-ын тусламж үйлчилгээ авч байгаа хүмүүсийн 87 хувь нь ретро вирусын эсрэг эмчилгээнд хамрагдаж, тэдний 79 хувьд ХДХВ-ийн ачаалал дарангуйлагдсан. Манай төв 2010 оноос өмнө “Глобаль” сангийн дэмжлэгээр оношилгоо эмчилгээний эм бэлдмэлийг авч байсан бол, 2013 оноос хойш энэ эм, оношилгоо, эмчилгээний зардлыг Монгол Улсын Засгийн газар бүрэн дааж, жил бүр 300-500 сая төгрөгийг улсын төсвөөс гаргахболсон.

ХДХВ, ДОХ-той нэг хүний жилд хэрэглэх эмчилгээний зардалд дунджаар 2-5 сая төгрөг зарцуулдаг. Тухайлбал, ХДХВ-ийн халдвартай эхээс хүүхдэд дамжихаас сэргийлэх зорилгоор нэг эх, хүүхдэд хэрэглэгдэх эмийн зардалд жилд 2.5-3 сая төгрөг зарцуулдаг” гэсэн юм.

Вирус тээгчид залуужсаар…

Жилийн дотор 10 гаруй тохиолдлоор нэмэгдэж байгаа ДОХ-ын вирус тээгчдийн насны хязгаар харьцангуй залуужиж байгаа нь бүр харуусмаар. Нийт тогтоогдсон хүний 107 тохиолдол буюу 38,1 хувь нь цэл залуудаа өөрөөр хэлбэл, бэлгийн идэвхтэй үе гэгддэг 16-39 насандаа ДОХ илэрсэн байх жишээтэй. Ер нь 30-34 насныхан хамгийн ихээр оношлогдож байгааг мэргэжилтнүүд хэлсэн.

Судалгаанаас харахад халдвар тээгчдийн 97 хувь нь 20-45 насныхан. Бас 81,2 хувь нь эрэгтэйчүүд. Түүн дотроо 80 хувь нь бэлгийн цөөнх эрчүүд байна. Таван халдвар тээгч тутмын нэг нь гэр бүлтэй. Эхнэр нөхөр хоёрын аль нэг нь, бүр хоёулаа ч энэ өвчний вирус тээгч болсон нь бий. Мөн таван өвчтөн тутмын хоёр нь орон нутагт амьдардаг байна. Монгол улс 21 аймагтай. Тэгвэл 12 аймагт нь ДОХ-ын вирус тээгчид амьдарч байна гэсэн баримт байна.

Эрсдэлтэй бүлгийн хүн амд анхаарах хэрэгтэй

Монгол Улс дахь ДЭМБ-ын суурин төлөөлөгч Сергей Диордица “ХДХВ, ДОХ-ыг устгах ажлын хүрээнд гайхалтай ахиц дэвшил гаргаж, 2030 он гэхэд 90-90-90 эмчилгээний зорилтод хүрэх олон чухал алхмыг хийсэн. Үүний үр дүнд өнгөрөгч 2018 оны эцсийн байдлаар дэлхий даяар ДОХ-ын халдвартай 37.9 сая хүн байснаас 79 хувийг шинжилгээнд, 62 хувийг эмчилгээнд хамруулж, 53 хувийн вирусыг дарангуйлсан буюу бусдад халдвар тараах эрсдэлгүй болгосон” гэж мэдэгдэв. Гэхдээ “Монгол Улсын нийт хүн амын дунд ХДХВ-ийн халдварын бага тархалтыг амжилттай тогтоон барьж байгаа боловч эрсдэлтэй бүлгийн хүн амын дунд төвлөрсөн тархалттай хэвээр байна” гэдгийг сануулсан юм.

Хүн бүр ДОХ-оос сэрэмжлэх нь чухал

1980-аад оны эхээр дэлхий дахинд ХДХВ-ийг илрүүлсэн бөгөөд ДОХ нь 39 сая гаруй хүний аминд хүрээд байгаа юм. Өнөөдөр дэлхий дахинд ХДХВ-ийн халдвар тээгч 37.9 сая гаруй хүн амьдарч байгаагийн 2.6 сая гаруй нь 15 насны хүүхдүүд байна. ДОХ-ын улмаас нас барсан хүний тоо дэлхийд 1.1 саяд хүрчээ.

ДЭМБ-гаас гаргасан судалгаагаар халдвар тээгч дунджаар 10 жил амьдрах боломжтой юм билээ. Энэ хугацаа нь тухайн хүнийхээ биеийн дархлаа, өвчинэсэргүүцэх чадвараас болж нааш цааш хэлбэлзэнэ. Байгалиас заяасан өгөгдөхүүнээрээ тэр 10 жилийн хугацааг хээв нэг даваад гарчихсан өвчтөн ч манайд байна. ДОХ-ын тухай хуулиар халдвар авч өвчилсөн өвчтөний оршин суугаа хаяг, нэровгийгнийтэдзарлахыгхориглож, чандлан нууцлахыг хуульчилсан болохоор мэдээллийг дэлгэрүүлэх боломжгүй. Энэ нь хүний эрх талаасаа зөв ч, ухамсар дорой нэгэнд өвчнөө тараах далим болохыг ч үгүйсгэх аргагүй юм.

Н.Саранчимэг