Монголын үр тариа эрхлэгчдийн “Газар тариалан” холбооноос энэ сарын 4-нд ХХААХҮ-ийн сайд Ч.Улаанд шаардлага хүргүүлсэн. Харин ХХААХҮЯ-наас “Газар тариалан холбоо” яамны тодорхой үйл ажиллагааг эсэргүүцэн жагсаал зохион байгуулж, албан бичиг бүхий шаардлага ирүүлсэн нь бодит байдалд нийцээгүй, үндэслэлгүй зохиомол мэдээлэл, илт худал гүтгэлэг гэж мэдэгдсэн. Энэ асуудлаар Сэлэнгэ аймгийн тариаланч С.Бадралтай ярилцлаа.

-Монголын үр тариа эрхлэгчдийн “Газар тариалан”холбооноос ХХААХҮЯ-нд шаардлага хүргүүлсэн ч та бүхний шаардлагыг гүтгэлэг гэж тус яамнаас мэдэгдсэн. Энэ талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгнө үү?

-Манай улсад 160 мянган тонн улаан буудай импортлох тендер зарлагдсан байгаа. Үүнийг зогсоох хэрэгтэй гэсэн шаардлагыг энэ сарын 4-ний өдөр Ч.Улаан сайдад хүргүүлсэн. Харин сайд бидэнд шаардлагын хариуг ирүүлсэн. Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гаргасан шийдвэрийн дагуу бид тендер зарласан гэж байгаа. Мөн 128 тэрбум төгрөг гэж худлаа ярьж байна гэсэн тайлбарыг өгсөн. Одоогийн байдлаар 160 мянган тонн улаан буудай оруулж ирэх ямар ч шаардлага байхгүй. Ч.Улаан сайд “Өнгөрсөн 2019 оны намар Атрын 60 жилийн ойн баярын хурал дээр бид нар 407 мянган тонн хүнсний улаан буудай хурааж авлаа. Дотоодын үйлдвэрийг 100 хувь хангасан” гэж хэлж байсан. Гэтэл одоо нөөц байхгүй гаднаас 160 мянган тонн улаан буудай авна гээд зогсож байна. Нөөцөд байгаа улаан буудай хашаа алга болчихсон бэ. Уг нь сайдын зарласан тоогоор нөөцөд хангалттай байх ёстой.

-Гаднаас оруулж байгаа 160 мянган улаан буудайг юунд зарцуулах бол?

-Гаднаас 160 мянган тонн улаан буудай импортлох юм бол тариаланчдаас буудай авах шаардлагагүй болно. Одоо долоон сарын дараа улаан буудай нийлүүлэгдэх боломжтой. Энэ шинэ ургацан дээрээ анхаарлаа хандуулж, дотооддоо нөөцлөх боломжтой. Улаан буудай авах гэж байгаа 128 тэрбум төгрөг татвар төлөгчдийн мөнгө биш гэж байгаа. Тэр авах гэж байгаа 160 мянган тонн улаан буудайг одоогийн ханшаар авах юм бол 128 тэрбум төгрөг болно. Энэ 160 мянган тонн улаан буудайг оруулж ирэх юм бол манай тариаланчид тариа тарих ямар ч шаардлагагүй болно. Гол аюул нь үүнд л байгаа юм.

-Өмнө нь нөөцгүй байхад улаан буудайгаа яаж зохицуулж байсан вэ?

-Өнгөрсөн жилүүдэд тендер зарлаад муу будаа оруулж ирж байсан. Будаа нөөцлөх нэрээр улсаас мөнгө гардаг. Ийм болохоор бид эсэргүүцэж байгаа юм. Үнэхээр будаа байхгүй бол салбарын сайд тайлбараа хийх хэрэгтэй биз дээ. Бидний тооцоогоор 2020 оны шинэ ургац гартал идэх гурил будаа хангалттай байх ёстой. Хүнсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн гаргасан зөвлөмжийн дагуу Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлтэй ярилцаад гаргасан гэж байгаа. Үнэхээр үндэсний аюулгүй байдлаа бодож байгаа бол гаднаас 160 мянган тонн улаан буудай оруулж ирнэ гэж байхаар энэ жилийн тариалалтдаа анхаарах хэрэгтэй. Ингэвэл бид дотоодын нөөцөө бүрэн хангах боломжтой болно.

- 160 мянган тонн буудайг хаанаас оруулж ирэх юм бол?

-ОХУ-аас оруулж ирдэг. Агуулахад удаан байсан хуучин буудай оруулж ирэх гэж байна. ОХУ-д өнөөдөр нэг тонн улаан буудай 15 мянган рубль байна. Монголд импортоор орж ирэхээр нэг тонн нь 700.000-800.000 төгрөгөөр нийлүүлэгдэх болов уу гэсэн тооцоо гарч байгаа. Өнгөрсөн намар тариаланчид гурилын үйлдвэрүүдэд нэг тонн улаан буудайг 500.000 төгрөгөөр худалдсан.

-Яамнаас шаардлагын хариуг өгсөн байгаа. Та бүхэн цаашид ямар арга хэмжээ авах вэ?

- Гаргасан зөвлөмждөө тариаланчдын саналыг оруулаагүй. Гэнэт нэг өглөө тендер зарласан. Тариаланчид зах зээлийн төлвийг бодох ёстой биз дээ. Дотоодын буудайгаа илүү түлхүү хөгжүүлнэ гэж хэлдэг хэрнээ бодит байдал дээр дэмжиж байгаа зүйл байхгүй байна. Тариалангийн салбарт 20-иад мянган хүн, 2000 гаруй аж ахуйн нэгж байгаа. Эдгээр хүмүүсийн асуудлыг боомилж байна. Бид боломжоороо тэмцээд явна.

-Удахгүй хаврын тариалалт эхлэх гэж байна. Үр тарианы нөөц хэр байгаа вэ. Та бүхэн тариалалтынхаа бэлтгэлийг хэр хангасан бэ?

-Дор бүрнээ бэлтгэлээ хийгээд явж байгаа. Зарим тариаланчид урамшууллын мөнгөө өгөөгүй байгаа. Гаднаас буудай авна гэж байхаар дотоодын үйлдвэрээ дэмжиж, ажиллах хэрэгтэй.

-Тариаланчид өөрсдөө нөөцөө бэлтгэж чаддаг уу?

-Маш бага. Гэтэл нөөцөлж байгаа нэрээр маш муу буудай оруулж ирдэг. Оруулж ирсэн муу буудайгаас болж дотоодын зах зээлээ татаж унагадаг. Ийм асуудал байна. Бид нөөцөө дотооддоо бэлтгэдэг болох хэрэгтэй байна.