Сүүлийн үед нийгмийг хөдөлгөөнд оруулж, нийтийн сонирхлыг татаж байгаа сэдэв бол яах аргагүй Тавантолгойн 30 хувийг зарах уу гэдэг асуудал юм. Энэ асуудалд зөвхөн хэвлэл мэдээллийнхэн болоод улс төрийнхөн харъяалагдаад байгаа юм биш. Учир нь Монголын 2, 350,000 хүнд хамааралтай болохоор юу юунаас илүү анхаарал татаад байгаа хэрэг. Анхаарал татах ч ёстой сэдэв. Яагаад гэхээр монголчууд бидний 200 жил идэх ордыг, хоёр гуравхан хүн зарах гэж улайраад байгаа болохоор тэр. Бид хүлцэнгүй тэвчээртэй байлаа гээд үр хүүхдэдээ үлдэх, монголчуудыг 200 гаруй жил тэжээх тийм их нөөцтэй ордоо хоёр гурван хүнээр заруулж огт болохгүй. “Тавантолгой”-н ордын 30 хувийг IPO хийх нэрээр гадныханд өгөх туйлын сонирхолтой улс төрчид, төрийн өндөр албан тушаалтнууд нэг хоёроор тогтохгүй байна.

Жилд 1-2 их наяд төгрөгийн цэвэр ашигтай ажиллаж эхэлсэн “Эрдэнэс Тавантолгой”-г, 209 жил ашиглах нөөцтэй энэ уурхайг яахаараа нэг жилийн ашгийнх нь үнээр буюу нэг тэрбум ам.доллароор зарах гэж чичрээд байна вэ. Тэдний үйлдэл идэвхжих тусам “Оюу толгой шиг болгочихоод оргож зугтаах гэж байна уу, Та нар” гэж амыг нь асуумаар санагдаад байх юм. Үнэндээ Тавантолгойн ордыг Оюутолгой шиг харийнханд ханцуй дотроо наймаалцаж орхиод, хилийн цаана оффшор дансанд сая саяар нь ам.доллар хийчихээд харьд оргон гарахыг “сэрүүн зүүдэлж” байгаа хүмүүс байгаа гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Яагаад гэхээр хоёр сая гаруй иргэнийхээ хувьцаанаас “хумсалж” зарах гэж байж, “Хувьцааг хэдээр зарах вэ” гэж сонирхохоор “Нууц” гэж хариулаад байгаа нь өөрөө асуудал биш үү. Хуулиараа хувьцаа эзэмшигчид бүгд мэдэх ёстой зүйлийг яахаараа нууцлах ёстой гэж. “Мэдэхгүй гэдэг мянган үгний таглаа” гэдэг шиг “Нууц” гэдгийн ард дандаа хээл хахууль, авлига нуугдаж байдаг гэвэл нэг их зөрөхгүй биз.

Тулгамдсан асуудлаар “Олон улсын хөрөнгийн бирж дээр Тавантолгойн ордыг арилжаалж хөрөнгө босгох нь зөв үү?” сэдвээр хоёр хоногийн өмнө ТВ-9 телевиз мэтгэлцээн зохион байгууллаа. Мэтгэлцээнд халз мэтгэлцэхээр УУХҮ-ийн сайд Д.Сумьяабазарыг урьсан боловч тэр ирсэнгүй. Харин сайдыг “орлож”, “Эрдэнэс Майнинг” компанийн дэд захирал М. Дагва оролцов. “Эрдэнэс Майнинг” компанийн дэд захирал М.Дагва “2019 оны долоодугаар сард гарсан Засгийн газрын 296 дугаар тогтоолын дагуу манай компани байгуулагдсан. Өнөөдрийг хүртэлх хугацаанд Монгол Улсын төсөвт томоохон хувь нэмэр оруулж, нүүрсний экспортын үйл ажиллагааг тасалдуулахгүй байх ажлыг зохион байгуулж байна. IPO-ийн бэлэн байдалд тодорхой олон талууд оролцож, хугацаа, графикын дагуу хийгддэг. 2019 оны аравдугаар сараас эхлэн энэхүү ажилд орсон. Үүнээс хойш бэлтгэл хангагдаад, ажлууд хийгдэж байгаа. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн 30 хүртэлх хувийг олон улсын хөрөнгийн биржид IPO хийж гаргахаар Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу ажиллаж байна. Олон улсын биржид гарах гэж байгаа бол тавьдаг шаардлагуудыг хангаж ажиллах ёстой. Энэ шаардлагуудын нэгд, гол үнэлгээнүүд хийгдээд баримжаа гарч, тодорхой болох хүртэл янз бүрийн мэдээллүүдийг өгвөл зах зээлд зөв, буруу хүлээлтийг үүсгэдэг учир одоогоор ямар нэгэн тоо ярихгүй, нууц.” гэсэн бол,

АН-ын даргын Ахлах зөвлөх З.Энхболд “Тавьсан зорилгын хүрээнд хоёр төмөр замын асуудлыг “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК бүрэн шийдсэн. Цахилгаан станц барих мөнгө хэрэгтэй бол зээл авч болно. Нүүрс угаах үйлдвэр зэргийг компанийн 30 хувийг заралгүйгээр бүрэн хэмжээгээр шийдэж болно. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн нийт нөөцөөр 209 жил ажиллахаар байна. 209 тэрбум ам.долларын нүүрс байхад ганцхан тэрбум ам.доллараар зарах гэж улайраад байж болохгүй. Уурхайгаа хувьчлахгүйгээр нүүрсээ зар. Ил уурхай ажиллуулахыг монголчууд ямар ч гадаадын компаниас асуухгүйгээр хийж чадна. Монголын баялаг яахаараа нууц байдаг юм бэ. Баялгийн эзэн үүнийг мэдэх эрхтэй. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн бүх юм ил байх ёстой. Ц.Элбэгдорж, Ч.Сайханбилэг, М.Энхсайхан нар “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийг 100 жилээр үнэгүй өгөх гэрээ оруулж ирээд тэр нь зогссон юм” гэлээ.

Хуульч Э.Эрдэнэжамьян: “Гадаадад ямар ч хувийг зарж болохгүй. Тавантолгой бол Монгол төрийн өмч. Ашигтай ажиллаад эхлэхээр залилан, луйвар хийх гээд нүүрсний ордын 30 хувийг зарна гэж байгаа бол гэмт хэрэг. Хувьцаа эзэмшигчдээс асуухгүйгээр лицензийг хувааж, охин компани байгуулан түүнийгээ зарна гээд явж байна. Энэ том луйврын цаана У. Хүрэлсүх, Д. Сумьяабазар болон энэ үйл ажиллагаанд оролцож байгаа хүмүүс Ч.Сайханбилэг, С. Баярцогт нар шиг Оюутолгойн гэрээ дээр гарын үсэг зурсан луйврыг хийх гэж байна. Иймээс үүнийг эсэргүүцэж байгаа. Өнөөдөр жилийн хэдэн тэрбум ам.доллар олж байгаа энэ компани дээр мөнгө дутаж байна гэж гадаадад зарах гээд байгаа нь шунал, авлига байгаа хэрэг. Хэрвээ 30 ийн хувьцааг зарвал “алалцана” гэдгээ мэдэгдсэн.

МАХН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Тулга:У.Хүрэлсүх, Д.Сумьябазар, М.Дагва нар мэдээллээ нууцалж байгаа. Энэ Засгийн газрын гаргасан тогтоол бүгд ил байж байгаа. Бүх тогтоолыг ард иргэд үзэх хэрэгтэй. Тогтоолыг гаргаж байсан, гарын үсэг зурж байсан хүмүүсийн нэрсийг судалж үзээрэй” гэж захьсан.

Харин АН-ын дарга С.Эрдэнэ энэ тухайд “Тавантолгойн үр ашгийг нэмэгдүүлэх бодит боломж байсаар байтал зарах асуудал ярих нь утгагүй юм. Жилд 1-2 их наядын цэвэр ашигтай ажиллаж эхэллээ. IPO гаргаж, хөрөнгө босгоод юунд зарцуулах гээд байгаа нь тодорхойгүй байна. Бид Оюутолгой дээр яг ийм замаар алдаа гаргасан. Тухайн үед би УИХ-ын гишүүн байхдаа шаардаж байсан. Техник, эдийн засгийн үндэслэл, анхны хөрөнгө оруулалтын хэмжээ, эргэн төлөлтийн хугацаатай холбоотой асуулт тавиад тодорхой ямар ч хариулт аваагүй. Ингэсээр байгаад энэ уурхайг эхлүүлсэн. Өнөөдөр ямар маргаанд хүрэв? Үүнтэй ижил Тавантолгойн уурхайн үр ашгийг нэмэгдүүлэх, техник, эдийн засгийн тооцоо судалгаа маш бүрхэг байгаа” хэмээн эсэргүүцлээ илэрхийлсэн.

Үнэндээ хувьцаа эзэмшигч иргэд ч энэ асуудлаар талцалтай байгаа. Тэгвэл хариулт нь энд байна.

Тавантолгойн 30 хувийг яагаад бирж дээр арилжаалж болохгүй гэж!

АН-ын даргын Ахлах зөвлөх З.Энхболд “Зүүн цанхийг яагаад зарж болохгүй вэ гэхээр тэнд тогоотой сүүгээр жиших юм бол хамаг өрөм нь байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, коксжих нүүрсний гол төвлөрөл нь Зүүн цанхид байгаа юм. Нөгөө газар нь эрчим хүчний нүүрс байгаа учраас хамгийн хэрэгтэйг нь ялгаж аваад ирээдүйд борлогдохгүй байхыг нь үлдээчих гээд байгаа хэрэг” гээд хариулчих аж. Тийм ээ, хариулт ердөө энэ байна.