УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурьтай ярилцлаа.

-Байнгын хорооны хурлын үеэр та махны үнийн талаар саналаа илэрхийлсэн. Таны энэ байр суурь сошиалд нэлээд шуугиан болж байна. Өмнөд Монгол, Эрээнд мах нэг килограмм нь 36 мянган төгрөгний үнэтэй байхад манай улсад найман мянган төгрөгний үнэтэй байна гэх байр суурийг илэрхийлсэн. Энэ талаарх санал бодлыг тань дэлгэрэнгүй сонирхмоор байна?

-Монгол Улсад төр байх ёстой. Төрөө ардчилсан сонгуулиар сонгож байна. Тэр хүмүүсийн бодлогоор хүмүүс хөгжих үү, эс хөгжих үү гэдгийг ард түмэн харж байдаг. Хөгжлийн талаар ярихаар нөгөө талд эдийн засгийг ярих болно. Өнөөдөр бид эдийн засаг гэхээр уул уурхайг л ярьдаг. Монгол Улс олон зуун мянган жил мал аж ахуйгаа дээдэлж ирсэн. Түүнийхээ ашиг шимийг хүртэж, борлуулж, хэрэглэж ирсэн түүхтэй шүү дээ. Уул уурхай бол нөхөгдөшгүй баялаг. Хэзээ нэгэн цагт дуусна. Харин мал аж ахуйн үйлдвэрлэл дуусашгүй баялаг. Хүн төрөлхтөн байх цагт байж л байх зүйл. Мал аж ахуйн салбараа дэмжиж, малын гаралтай бүтээгдэхүүний төрлийг олшруулж, борлуулалтыг нэмэгдүүлж чадвал Монгол Улсын эдийн засаг үлэмж хэмжээгээр тэлэх боломж бий. Төсвийн байнгын хорооны хурал дээр миний хэлсэн үг, ярьсан зүйлийн гол санаа ийм байсан. Өнгөрсөн 2019 оны эцэст Монгол Улс 70.9 сая мал тоолуулжээ. Харин энэ онд 22.7 сая төл хүлээн авсан. Энэ жил 20 орчим сая мал эргэлтэд орох төлөвлөгөөтэй байгаа юм. Нийслэлийн иргэдийн амьдралын түвшин, цалин хөлс ямар байгааг ойлгож байна. Бэлчээрийн малын мах бол дэлхийд хаана ч байхгүй органик хүнс. Тиймээс малчдынхаа хөдөлмөрийг үнэлэх ёстой юм. Манайд тариалалтыг дэмжих сан, үнэ тогтворжуулах сан гэх зэрэг олон сангууд үйл ажиллагаа явуулдаг.

Үүн шиг малчдаа дэмжих сан байх ёстой. Амьдралын түвшин доогуурх өрх айл, өндөр настнууд, цэцэрлэгийн хоол хүнсэнд нийлүүлж буй махны үнийн зөрүүг тус сангаас гаргаж болно. Төр засаг ч бодлогоор дэмжиж дотооддоо үнийг барих боломжтой. ресторан, амралт зугаалгын газруудад чөлөөт зах зээлийн үнэлгээнд тулгуурлаад махаа худалдаж аваг л дээ. Чадалтай, тэнхээтэй, үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхэлж байгаа Оюу толгой, Таван толгой зэрэг гадны хөрөнгө оруулалттай олон мянган аж ахуйн нэгжүүд малчдын маань дөрвөн цагийн хатуу ширүүнийг туулан хөдөлмөрлөж байж бэлтгэсэн махны үнийг заавал бага үнээр авна гэж зүтгэхгүй байлгүй гэсэн санаа илэрхийлсэн юм. Өөрөөр хэлбэл, малын гаралтай бүтээгдэхүүнээ зах зээлийн үнээр авч, малчдынхаа хүнд хэцүү хөдөлмөрийг үнэлж чадвал энэ салбар хөл дээрээ босч чадна. Мал малладаг залуучууд цөөрч байна. Хот руу олноороо шилжин ирж байна. Дэлхийд хаана ч байхгүй нүүдлийн мал аж ахуйгаа анхаарах цаг болсон. Цаашлаад яривал Монгол Улсын тусгаар тогтнолын баталгааны асуудал хөндөгдөнө. Монгол хүнийг мянга мянган жил тэжээж өдий зэрэгт хүргэсэн энэ том салбараа хамгаалах нь монгол хүн бүрийн үүрэг гэж хардаг. Малчдынхаа амь амьжиргааг тэтгэж чадвал хот, хөдөөгүй монгол хүний амьдрал дээшилнэ. Иргэн баян бол улс баян гэдэг биз дээ. Орон нутагт байгаа иргэдээ дэмжиж чадах аваас тэд нийслэл рүү зүтгээд байхгүй.

-Махны үнийг нэмэгдэх ёстой гэж үзэж байна гэж ойлголоо. Нэг талдаа малчид махаа өндөр үнээр худалдаалбал ашигтай хэдий ч нөгөө талд худалдан авч байгаа иргэдийн амьдралын түвшинг нарийн харгалзаж үзэх шаардлагатай байх...

-Тийм, махны үнийг нэмэгдүүлэх ёстой. Найман мянган төгрөгөөр махаа зарж байгаа малчид тээвэр, татвар төлөөс, бензин тос гээд тал нь урсчихдаг. Тэгэхээр килограмм махыг дөрвөн мянган төгрөгөөр зарж байна гэсэн үг. Махны үнийг өсгөснөөр бид хөдөө аж ахуйгаас олох орлогоо хоёроос дээш хувиар нэмэгдүүлж чадна. Махны үнэ нэмэхээр Монголд орж ирж байгаа мөнгөний урсгал ч нэмэгдэнэ. Сангийн хувьд малчин хүн найман мянган төгрөгөөр махаа зарвал санд мөнгө өгөхгүй. Харин малчид зарагдаж байгаа махаа хэд дахин үнэ нэмээд зарвал үнийн дүнгээсээ санд мөнгө хуримтуулна. Малчин зарагдаж байгаа үнийн дүн, борлуулалтын орлогоосоо санд мөнгө төвлөрүүлнэ гэсэн үг. Энэ сангаас хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, ахмад настан, амьдралын түвшин доогуур иргэдэд хөнгөлөлт үзүүлэх төрийн бодлого хэрэгжих ёстой юм. Амьдралын боломжтой чадвар чансаатай, гадна дотноос мах зөөж хүнсэндээ хэрэглэдэг хүмүүс яагаад монгол малын махыг зах зээлийн үнээс доогуур үнээр идэх ёстой гэж. Үүнийг улстөрчид зоригтой хэлж чаддаггүй. Яагаад гэвэл сонгогчдын дунд нэр хүндээ алдахаас айдаг. Гэхдээ аливаа асуудлыг хэлэхээс айвал энэ улс орныг хэн өөрчлөх юм. Мэдээж хэрэг хувийн аж ахуйн нэгж, уул уурхайн дэмжих ёстой боловч нэн тэргүүн ээлжинд мал аж ахуйгаа дэмжье гэсэн санааг элдвээр мушгиж гуйвуулаад байх шаардлагагүй гэж би боддог.

-Махны үнийг дагаад махны экспорт нэмэгдэх үү?

-Үүнийг ярихад хэдэн зүйлс дурдагдана. Эрүүл бүс нэн тэргүүнд чухал. Монгол малаа эрүүл болгохын тулд төр жилд 20 гаруй тэрбум төгрөгийн вакцин хийж байна. Би Байнгын хорооны хурал дээр Хөдөө аж ахуйн сайдад онцгой анхааруулсан. Хоёр гурван жилийн туршид уйгагүй анхаарсны хүчинд эрүүл бүс болоод ирэнгүүт зуд боллоо гэх нэрийдлээр отор нүүдэл хийлгэж эрүүлжиж байгаа бүсээ сүйтгээд байна. Эрүүл бүс рүү ердөө ганц өвчтэй хонь ороход л хэдэн жилийн хөдөлмөр үгүй болчихоод байна. Экспортод гаргах мах эрүүл, олон улсын чанарын шаардлага хангасан байх ёстой. Эрүүл бүсийн төлөө төр нэг гараараа вакцин хийгээд нөгөө гараараа отор нүүдэл гэх нэрийдлээр олон жилийн хөдөлмөрөө үгүй хийдэг байж болохгүй. Нийслэлийнхнийг харахаараа толгой дохидог, хөдөө очихоороо малчдаа дэмжинэ гэж хоёр нүүр гаргадаг байж болох уу. Төр хатуу бодлого явуулж байж тэнцвэрийг хангаж Монгол Улс хөгжинө.

Үргэлжлэлийг ӨДРИЙН СОНИН БАЗАРРАГЧААГИЙН НОМИН-ЭРДЭНЭ