“Л.Наранбаатар МАН-д элссэний учир олдов”, “Эрдэнэс-Таван толгой” руу “Эм Си Эс”-ээс илгээсэн “нууц хүү” гэх гарчиг сүүлийн хэдэн өдөр хэвлэлийн хуудаснаа хадагдаж, мэдээллийн хэрэгслүүдийн уяатай сэдвийн нэг боллоо.

Тухайлбал “Control.mn” сайт “Намд тодорхой зорилгоор элсдэг. Тэр тусмаа Ерөнхий сайд, МАН-ын дарга У.Хүрэлсүхээс батлахаа гардана гэдэг бүр ч их учиртай. Учиргүй юм байдаггүйн жишээ бол Л.Наранбаатар МАН-д элссэн явдал. Нам улс төрөөр оролдож буй түүний бизнес, орлого юу вэ. Тэр ложистикийн компанитай. Уг компани нь Монголын уул уурхайн компаниудаас угжаастай явж ирсэн. Олон жилийн өмнөөс түүний зохиож ирсэн “Coal Mongolia” арга хэмжээний гол спонсорууд нь Энержи ресурс, Эрдэнэс таван толгой, Моннис, Эрдэнэт зэрэг томоохон компаниуд байна. Энэ оноос эхлэн Наранбаатар ”Coal Mongolia”-г зохион байгуулж чадахаа больсон. Ковид 19 зэрэг асуудлууд нөлөөлсөн байх. Гэтэл Л.Наранбаатар Эрдэнэс Таван толгойгоос салахыг хүсэхгүй байна. Одоо тэр Эрдэнэс Таван толгойн ТУЗ-ын гишүүн болохыг хүсэж байгаа. Энэ зорилгоор МАН-д элссэн. Өргөдлөө ч өгөөд амжсан байна” хэмээн өгүүлсэн байхад 24barimt.mn сайт “Зогсолтгүй, ядрахгүй, цуцахгүй… тэгээд зорилго тавин зүтгэнэ гэдэг гайхалтай зүйл. Гэхдээ тэр зорилго нь наанаа ард түмэн гэсэн пайзтай, цаанаа хэдхэн хүний эрх ашгийн төлөө, өндөр албан тушаалын төлөө бол түүн шиг гутамшиг үгүй. Ийм нэг нөхөр, хэзээ ч өөрийнхөө бурууг хүлээн зөвшөөрдөггүй, тэгсэн атлаа турхирч тавьсан эздийнхээ үгнээс гардаггүй “төгс шантаажчин” бий болоод удав.

Тэр хэн байв?

Монголын уул уурхайн эдийн засгийн салбарт Л.Наранбаатар гэдэг залуу Таван толгойн бүлэг ордыг эдийн засгийн үр ашигтай ашиглах талаар ярьж эхэлснээр анх олны танил болж байв. Үүнээс хойш олон жил өнгөрч Тавантолгойн талаарх түүний байр суурь ч 360 градус эргэснийг хэвлэлийн хуудаснаас харж болохоор их түүхийг тэр бүтээж чадсан байна. 2008 онд техник эдийн засгийн үндэслэл буюу ТЭЗҮ хийдэг үндэсний компани байгуулахаар шийдсэн нь “Гложекс”. “Гложекс”, “Эм Си Эс”-ийн охин компани Энержи ресурс-д зөвлөх үйлчилгээ үзүүлдэг гэж байгаа... Л.Наранбаатарыг Эм Си Эс-ийн дуу хоолойг илэрхийлэгч гэдгийг улс төр, эдийн засгийн хүрээнийхэн бүгд мэддэг. Ялангуяа төрийн мэдлийн Таван толгойн стратегийн ордыг гадны хөрөнгө оруулагчидтай хамтран ашиглах, Таван толгойн төмөр замыг барьж байгуулах зэрэг асуудлууд яригдах бүрт Л.Наранбаатар “Эм Си Эс”-ийн ашиг сонирхлыг илт хамгаалж, дэмжсэн байр суурь илэрхийлдэг байсан нь өдөр тутмын хэвлэлүүд болон өөрийнх нь твиттерт үлдсэн байдаг…

Ингэхэд, Л.Наранбаатарын “Эрдэнэс Таван толгой” компанийн хийсэн бүхнийг өөлж, шүүмжилж, эсэргүүцэх нь хэнд хэрэгтэй юм бол. Уул уурхайн эдийн засагч, улс төрийн карьерр хөөдөг Л.Наранбаатар гэгч энэ нөхөр яагаад ганцхан “Эрдэнэс тавантолгой”-той зууралддаг юм бол. Түүний анхаарлыг Багануур, Шарын гол эсвэл Эрдэнэт, Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр яагаад татдаггүй, зөвхөн Эрдэнэс Таван толгой компани татаад байдаг юм бол. Үүнд хариулт байна уу? Байгаа, хариулт байгааг бид олсон. Учир нь Эм Си Эс группийн “Энержи ресурс”-ийн мэдлийн Таван толгойн нөөц дуусч байгаа. Тийм болохоор Л.Наранбаатараар Эрдэнэс Таван толгойн үйл ажиллагаа бүрийг нь харлуулж, муулж, хэвийн үйл ажиллагаа явуулахыг нь эсэргүүцсэнээрээ “төр муу менежер” гэдгийг батлан харуулж Эм Си Эс-д өгүүлэх маш чухал. Магадгүй, ингэж чадвал Л.Наранбаатарт ч маш ашигтай. Ингэснээр Л.Наранбаатар Эрдэнэс Таван толгойгоос зарласан тендер бүрийг компанидаа авч, 1072 хувьцаа эзэмшигчдийн нэрийг барьж, хөндлөнгийн хяналт тавих нэрийдлээр удирдлагын багт орох боломжийг халааслана” хэмээх маш ноцтой асуудлыг хөндөн бичжээ.

Энэ үнэн бол MCS компани “Эрдэнэс Таван толгой”-г залгих урт хугацааны төлөвлөгөөгөө хэрэгжүүлэхэд бэлэн болжээ гэсэн үг. Учир нь 10 орчим жилийн өмнөөс MCS-ийн охин компани Энержи ресурсын Таван толгой-Ухаа худгийн лицензэт талбайн нөөц дуусах нь тодорхой болж “Эрдэнэс Таван толгой”-г залгих олон удаагийн оролдлого хийж байв. Хамгийн сүүлд 2015 онд “Эрдэнэс Таван толгой” компанид хөрөнгө оруулалт хийх гэрээг тухайн үеийн УИХ таслан зогсоосон. Энэ үйл явдлын ард мөнөөх МСS Хятадын Шенхуа нарын компани байлаа. Харин өнөөдөр тэд дахин Таван толгой руу халдлага хийж байна гэж харахаас өөр аргагүй. Яагаад гэвэл Эрдэнэс Таван толгой руу мөнхийн санаархагч нь МСS бол санааг нь гүйцэлдүүлэгч, гар хөл нь Л.Наранбаатар гэсэн олны хардлага ортой биз.

Л.Наранбаатар Эрдэнэс Таван толгой компанийн ТУЗ-д ороод ямар ажил хийх нь бараг л тодорхой болов уу. Хэрвээ би Л.Наранбаатар байсан бол миний захиалагч МСS мөн байсан бол халдаж болдоггүй “Эрдэнэс Таван толгой”-н бүтээгдэхүүн экспортыг яаж Энержи ресурс руу чиглүүлэх вэ. Яаж Энержи ресурсыг Эрдэнэс Таван толгойн тоглолтын гол цэгт аваачих вэ гэдэг ухаан сүвэгчилнэ. Яаж вэ гэвэл Эрдэнэс Таван толгойгоос угаасан нүүрс гаргах ёстой. Түүхийгээр нь зарснаас угааж зарвал ийм ашигтай гээд улс төржүүлэхэд гүйцээ. Ер нь Л.Наранбаатарыг Эрдэнэс Таван толгойн ТУЗ-д MCS захиалсан нь үнэн бол үүнийг хараалж зөвхөн энэ зорилгоо гүйцэлдүүлэхийн төлөө улайрч байгаагийнх биз. Тэнд тэд л нүүрс угаах үйлдвэртэй.

Түүхийн болоод үйл явдлын энэ олон учиг Л.Наранбаатар, МCS компанийн хоорондын хамаарлыг тодоос тод хүүрнэж байна. Таван толгойн бүлэг ордод ноёрхох МСS-ийн хүсэл ба Л.Наранбаатарын зүтгэл хэзээ ч зогсохгүй гэдэг нь эндээс харагдана. Нэг санаархал нь нуран унахад нүүрээ хувирган, барилаа өөрчлөн дахин ноцсоор байх. Эрдэнэс Таван толгой компани өдгөө тэрбумаас дээш ам.долларын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлтэй гурван сая иргэндээ хувьцааны ногдол ашиг тараадаг болсон энэ цаг үед эрх ашгийн зөрчилтэй энэ мэт хүмүүсийг дотоодод нь шургуулж хэрхэвч болохгүй. Таван толгойг энэ зэрэгтэй үлдээхийн төлөө цөөн хэдэн улстөрчид аль ч цаг үед бүлэглэл сөрөн тэмцэж байсан. Үүнийхээ төлөөсөнд тэд өнөөдөр төрд байхгүй, Таван толгойгоо тэднээс хамгаалж чадахгүй болсон байна. Гэхдээ үр шимийг нь хүртээд эхэлсэн Эрдэнэс Таван толгойг гурван сая хувьцаа эзэмшигч нь хамгаалахад бэлэн, хамгаалаад эхэлсэн цаг дор Таван толгой дахь дараагийн халдлага эхэлж байна.

Үргэлжлэл бий.