Төр засагтаа итгэдэг, 70 жилийн туршлагатай, уламжлалтай ард түмэн 90 онтой золгосон. Ийм ард түмэн чинь төр, засгаа дээдлэнэ. Харамсалтай нь 30 жил нийлж, салж, бүлэглэлийн янз янзын аргаар ард түмнээ хуурсаар байгаад ард түмэн үүнд нь залхсан. Хамгийн эмгэнэлтэй муу үр дагавар нь бол өнөөдөр цухалзаад эхэлсэн байна. Энэ нь ард түмэн хамгийн идэвхтэй хэлбэрт орж байна. Архидалт, ядуурал энэ бүхнээс үүдээд өөрсдийнх нь үр удам, гэр, ахуйгаа авч явж байгаа, төлөвлөж байгаа хэлбэрүүд, хүүхдээ зодож амь эрсдэхэд хүргэж байгаа эцэг, эхүүд, хүүхдээ хогийн саванд хаяж байгаа ээжүүд, хүүхдээ хүчирхийлж байгаа эцгүүд, өвөө нар гээд. Ийм нийгэм өөрөө гажуудалдтай, хувь хүнийг дегротац хэмээх нөхцөл байдалд хүргэж, шударга бус нийгмийн орчин руу түлхдэг.Ингэснээр нөгөө кастын буюу нэг нь амьтанлаг бичиг үсэггүй шахуу хоол, ахуйн дээр суурилсан хэсэг, нөгөөдөх нь асар их баян чинээлэг, тансаг аз жаргалтай цөөнхийн гэсэн эрс тэс ялгаа гарч ирдэг. Үүний шинж тэмдэг монголд бүрэн гараад ирчихсэн байгаа.Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр та бүхэн харж байгаа. Яаж хүүхдээ зодож байна, төрсөн эцэг нь яаж хүүхдээ хүчирхийлж байна гээд. Энэ чинь ядуу, шударга бус нийгмийн үр дагавар нь эхнээсээ гарч ирж байгаа юм. Энэ өөрөө биднийг хүлээж байгаа асар том нөхцөл байдал. Тэгэхээр өнөөдөр эрх тэгш байна гэж Үндсэн хууль болон бусад дагалдах хуулиндаа заасан мөртлөө ямар ч эрх тэгш бус гучин долоо, найман намын гаргалгааг гаргах ямар ч боломжгүй юм. Тэгэхээр энэ нийгэм хэзээ өөрөө зөв, хүчтэй, эрүүл болдог вэ гэхээр иргэний оролцоотой нийгэм өөрөө өөрийгөө цэвэршүүлж тэр босгыг хангана. Өнөөдөр дэлхий дээр Трамп нь ч байна уу, Меркель ч байна уу , Макрон ч байна уу хэн нь ч бай нийгмийн сэтгэл зүйл, уур амьсгалыг сошиал ертөнцөөсөө харж байж үйл хөдлөлөө хийж шийдвэрээ гаргадаг ийм цаг үед бид ирчихсэн байгаа. Тиймээс иргэдийн өөрсдийнх нь идэвхжил маш хүчтэй байх ёстой. Иргэд юм болгонд хошуугаа дүрдэг, хуруугаа дүрдэг оролцдог байх ёстой. Өнөөдөр хэдхэн хоногийн өмнө сонгууль болж байхад хамгийн шударга, хамгийн сахилга баттай, хамгийн үнэнч засаг, төрийг байгуулна гэж байсан сайд нар нь эхнээсээ өөрөө хадгаламжиндаа 150 сая төгрөгтэй юм байж ард түмний 10 сая төгрөгөөр хүүхдийнхээ сургуулийн төлбөрийг хийлгэчихээд энэнд ямар нэгэн алдаа дутагдал байхгүй гэж зарлаж чадаж байна. Ийм ёс зүйн хэмжээнд улаан цайм бардамнал, аархал, мэлзэлт эргэн тойронд нүдэн дээр байхад улс орон яаж цэвэршдэг вэ гэхээр түрүүний хэлдэг үймээн самууны хэлбэр рүү ордог. Эсвэл иргэдийн өөрсдийн маш идэвхтэй байр суурь байх ёстой. Идэвх гэдэг маань өөрөө маш олон төрлөөр илэрхийлэгдэнэ. Сошиал, эв санааны нэгдэл, өөрсдийнхөө бодол санааг илэрхийлж,тодорхой өөрсдөд нь таалагдахгүй байгаа асуудал дээр эвлэлдэн нэгдэх гэх зэргээр. Дэлхий дээр үүнээс өөр ямар ч шалгарсан арга байдаггүй юм. Эрх мэдэлтнүүдийг дардаг, тэд нарыг хазаарладаг цорын ганц арга бол гудамжинд гарч, эрхээ хамгаалж жагсаж цуглахыг хэлдэг юм. Өнөөдөр 100 жилийн түүхтэй гэж яриад байгаа энэ том намын дарга Хүрэлсүх хүртэл жил хагасын өмнө гудамжинд ард түмнийг жагсааж байж, өөрийнхөө байр суурийг бэхжүүлж өөрийнхөө өрсөлдөгч бүлэглэлээ дарж байсан. Тэгэхээр дэлхий дээр байдаг цорын ганц арга бол энэ л байдаг юм. Өөрсдийнхөө эрхийг хамгаалах ёстой. Энэ бол үймээн самуун гэсэн үг биш. Өөрсдийнхөө эрхийг хамгаалж эвлэлдэн нэгдэх ёстой. Бид нар өнөөдөр харамсалтай нь аугаа их түүхтэй мөртөө Беларусь, Киргиз улсаас дор иргэдийн идэвхтэй байна. Бидний дараахан сонгууль нь болж “бид нар чамайг сонгоогүй байхад чи 100 хувь ялчихаад байна” гэж Лукашенко ерөнхийлөгчөө эсэргүүцээд жагсаал цуглаан тасралтгүй хийгээд явж байна. Энэ хугацаанд аль хэдийнэ шүүх, цагдаа, прокурор, тагнуулын байгууллага, сонгуулийн ерөнхий хороо нь Лукашенкогийн талд 100 хувь байна. Тэгэхэд ард иргэд, тэр олон үйлдвэр, завод, тэр олон оюутнууд гудамжиндаа Лукашенко огцор гээд жагсаж чадаж байна. Дэлхийн маш өндөр хөгжилтэй улс орнуудад жилдээ дөрвөөс таван жагсаал болдог. Эдийн засаг, нийгэм, эрх зүйн ямар нэг үйл ажиллагаа, эрх мэдэлтнүүдийн шийдвэр таалагдаагүй нөхцөл байдлаас болж. Тэгэхэд манай улс үүнтэй харьцуулбал 30 жилд дөрвөөс таван удаа жагсаал хийсэн ийм идэвхгүй нийгэм болж хувирсан. Энэ өөрөө эрх баригчдын хоол нь, өгөөш нь, таатай хөрс нь болдог. Ингэж байж ард түмнийг үртэс талхаар, аргалах хэлбэрээр саналыг нь худалдаж авч, эд нар дээр сууж дарангуйлах хэлбэрээр хөлсийг нь мөлждөг. Энэ бол ардчиллын зарчимтай нэг хувь нь ч нийцэхгүй. Бид нар харамсалтай нь ардчиллыг сонгосон улс боловч яг африкт байдаг дэлхий дээр авлигалаараа, дампуурлаараа нэгдүгээр байр эзэлдэг Конго улстай үндсэндээ төстэй байна. Конго улсын нэр нь хүртэл ардчилсан Конго улс гэдэг нэртэй. Харамсалтай нь. Бидний мэдэх хойд Солонгос тоталитар улс хүртэл БНАСАУ гэж нэрлэгддэг. Бид нар яг ийм ардчилсан гэдэг нэртэй тоталитар улс руу явж байна. Ардчилал бол үнэндээ. гажуудчихаад явж байна. Тэгэхээр үүн рүүгээ бид бүгд харах ёстой. Ардчилал хэрхэн үүсссэн бэ гэдгийг 90 оны баримтат кино, видеогоос үзэж болно. Үүнийг олж үзэх хэрэгтэй. Энэ бол ард түмний эвлэлдэн нэгдэж дуу хоолойгоо өргөсөн үндэс суурь. Эвлэлдэн нэгдэх дээр ардчилал гэдэг юм гарч ирж энэ нь эрх мэдэлтнүүдийг хянадаг, иргэдийн хүчтэй дуу хоолой болж, эрх мэдэлтнүүдийг айлгадаг, тодорхой хэм хэмжээнд барьдаг байх ёстой. Ингэж байж бид эрх мэдэлтнүүдийг гажуудуулахгүй, буруу зүйл хийлгэхгүй хянаж, айлгаж, шахаж ажиллуулна. Түүнээс ийм идэвхгүй иргэний идэвхжлээс эд нар улам цаашаа даварч, улам их басамжлах нь энгийн үзэгдэл болж хувирна. Одоо нийгмийн сүлжээгээр гараад байгаа сайд дарга нарын идсэн уусан нь маш энгийн үзэгдэл болж хувирч байна. Хэдэн хүн комент бичиж жоохон бухимдаад өнгөрч байдаг. Хэрэв энэ нь дэлхийн үлгэр жишээ улс, ардчиллын бодит зүйлсийг хэрэгжүүлж чаддаг Скандинавын орнууд, Баруун Европын орнууд, Япон зэрэг улсуудад болсон бол асар том нийгмийн бухимдлыг хүргэнэ.Сайдын жижигхэн алдаан дээр Японд бол 90 градус мэхийж ёслоод шууд уучлал хүсээд ажлаа өгдөг. Харин бид нар бол улам дордож дорой буурай муу зуршилдаа дасан зохицоод байна.