МУИС-ийн Улс төр судлалын тэнхимийн багш доктор, дэд профессор Д.Бумдарьтай ярилцлаа.

-Монголын улс төрийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг та хэрхэн дүгнэж байна. Хөшигний ард ямар улс төр өрнөв?

-“Бүгдээрээ харлаа, үзлээ” гэдэг улс төр болж байна даа. Засгийн газар бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрох хүсэлт гаргаад бараг долоо хонох гэж байна. Нийгэм бүхэлдээ юу болоод өнгөрөв гэж үнэлэлт дүгнэлт өгч байх шиг байна. Нийгмийн тодорхой хэсэг хариуцлагатай, ёс зүйтэй улс төр хийж байна гэж үзэж байгаа бол ажлаас зугтлаа сонголт хийсэн сонгогчдын хүсэл зорилгыг үл тоомсорлов гэх хэсэг ч байна. Тэгэхээр бид нэг зүйлийг маш сайн эргэн санах хэрэгтэй. Амаржаад удаагүй эхийг ямар ч бэлтгэлгүй зөөсөн хэмээн тайван жагсаал болсон. Үр дүнд Улсын онцгой комиссын дарга, Эрүүл мэндийн сайд огцрох өргөдөл гаргасан. Ингээд жагсаалын үр дүн гарлаа гэж бодож байтал Ерөнхий сайд бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ огцрох талаар хүсэлт тавьж ард иргэддээ хандаж тайлбар хийсэн. Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн тайлбарт анхаарал хандуулах хэрэгтэй байх гэж бодож байна. Тодорхой субьектүүдийн үл ойлголцол, улс төр, эрх ашгаас үүдэлтэй гэсэн санааг бүрэн дүүрэн илэрхийлсэн тайлбар хийснийг бүгд санаж байгаа байх. Тэгэхээр хөшигний ард их том зөрчил үүсч, тэр нь энэ цаг мөчид хальсан байна гэж дүгнэх боломжтой юм.

-Ер цаашид улс төрийн нөхцөл байдал хэрхэн өрнөх бол?

-Шинэ засаг хэрхэн бүрдэхээс бүх зүйл шалтгаална. Эрх баригчид эв санаа, эв нэгдэл үзэл гэсэн уриагаар Ерөнхийлөгчийн сонгуульд орох эсэх нь кабинет хэрхэн бүрэлдэхээс харах боломжтой байх. Шинэ Ерөнхий сайдын хувьд “Ковид-19”-тэй холбоотой бодлого, зохион байгуулалтын өөрчлөлтийг нэн яаралтай өөрчлөх биз. Сонгуульд хэрхэн бэлтгэж ямар үр дүн гаргах нь кабинетын цаашдын тогтвортой байдал, улс төрийн амьдралд шууд нөлөөлөх байх гэж таамаглаж байна.

хамгийн гол нь эдийн засаг, нийгмийн энэ хэцүү нөхцөлийг амжилттай даван туулах нь улс төр, бодлого барих шаардлагатай.

Өнөөдрийн байдлаар хаврын улстөржилт эхэлсэн байна. Сонгууль хүртэл олон сонин зүйлсийг нийгэм харах шинжтэй. Мөн улс төр нийгмийн анхаарлын төвд орсон байгаа. Учир нь хөл хориотой холбоотой нийгмийн энгийн харилцаа зогссон тул оролцох боломжтой харилцаа нь цахим улс төр болсон.

-Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг 2021 оны зургадугаар сард зохион байгуулахаар Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тухай хуулийг баталлаа. Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбоотой маргаан ихээхэн өрнөж байна. Өмнөх Ерөнхийлөгчид болон ялангуяа одоогийн Ерөнхийлөгч Х.Баттулгыг дахин нэр дэвших үндэсгүй талаар улс төрийн хүчнүүд байр сууриа илэрхийлж байна. Ер нь одоогийн Ерөнхийлөгч нэр дэвших боломж хэр байна гэж та харж байна?

-үүнд хуульчид өөрсдөө хоёр хуваагдаж байна. үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөд оролцсон, тэр үед үзэл санаагаа уралдуулсан судлаачид хүртэл хоёр тайлбар хийж байгаа нь нийгмийг төөрөгдүүлж байх шиг байна. үндсэн хуулийн Цэц ямар тайлбар хийхийг л харах үлдэж байна даа.

Хувь судлаачийн үүднээс харахад тодорхой боломж, дахин нэр дэвших боломж байсан учир Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг Ерөнхийлөгч дэмжин ажилласан гэж бодож байна. үндсэн хуулийн Цэцийн дээр хөх тэнгэр байдаг учир тэр институцийн дүгнэлтийг эцсийн хэмээн хүлээх хэрэгтэй байх.

-Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх огцрох өргөдлөө өөрийн хүсэлтээр өгсөн. Энэ нүүдлийг та хэрхэн харж байна. Дараагийн нүүдэл нь юу бол?

-Дээр ч мөн дурдсан. Ерөнхий сайдын огцрох тайлбарыг бүрэн унших хэрэгтэй. Тэндээс тодорхой асуудлыг маш тодорхой тавьсан байгааг олж харах болов уу. Ерөнхийлөгчийн асуудалд хандах байдалд шүүмжлэлтэй хандсан байсан. Дараагийн нүүдэл нь улс төр хийнэ гэж тайлбараас ойлгосон. Тэгэхээр идэвхтэй улс төрийн амьдралд оролцох байх. Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвших эсэхийг нам болон хувь улстөрч өөрөө шийдэх биз. Одоогоор нэр дэвшихэд хамгийн рейтинг өндөртэй улстөрч байх.

-Харин Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын хувьд?

-засаг огцрохтой зэрэгцэн Ерөнхийлөгчийн институцийн зүгээс тайлбарууд гарсан. Шинэ Ерөнхий сайдын асуудлыг хүлээлгэж байна. Талбай дээрх жагсаал, өлсгөлөн зарлалт болон сошиал орчин дахь улстөржилт зэргээс харахад улс төрөөс явахгүй өрсөлдөнө гэсэн бодолтой байгаа нь харагдаж байна. ирэх сонгуульд өрсөлдөх боломжийг хайх, үгүй аваас дүйх хэмжээний улс төр хийх зорилготой болов уу гэж бодож байна.

-Шинэ Ерөнхий сайдын дүр нийгэмд нэлээд хүлээн зөвшөөрөгдчихсөн байгаа шүү дээ. Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийг хүлээж байгаа хамгийн том сорилт юу бол?

-Хамгийн том сорилт цар тахалтай холбоотой нийгэм, эдийн засгийн онц хүндэрсэн асуудлуудыг давах шинэ стратеги баримтлах, төсвийн тодотгол, Ерөнхийлөгчийн сонгууль байх. Түүнээс намын 100 жилийн ой энэ тэр бол баяр ёслолын шинжтэй зүйл.

-Монголд цар тахлын нөхцөл байдал ихээхэн газар авч байна. Өмнө УОК-оос энэ оны гуравдугаар сараас эхлэн бүх нийтийн вакцинжуулалтыг өрнүүлнэ хэмээн мэдэгдсэн. Тэр хүртэл одоогийн нөхцөл байдал хэрхэх бол?

-Үүнийг одоогийн Засгийн газраас гэхээс илүүтэй өмнөх засгийн газартай холбоотой авч үзэх хэрэгтэй. хамгийн түрүүнд яагаад вакцин захиалаагүй байсан талаар тодорхой тайлбар авах нь зөв. Вакцин хийлгэж байж олон улсын харилцаанд орох нь тодорхой болчихлоо. Тиймээс улсаараа түгжигдээд суухгүй байх гэдэгт итгэж байгаа тул дипломатын түвшинд, бодлогын түвшинд вакцин захиалах талаар хэлэлцээ хийгдэж байгаа гэж итгэж байна.

Гол нь Ерөнхийлөгчийн сонгууль, намын 100 жилийн ой гэсэн улс төрийн акц хийх шаардлагатай үйл ажиллагаанууд хүлээгдэж байгаа тул гэнэтийн бэлэг болох магадлал ихтэй. Вакцин иртэл яахав хэдүүлээ хөл хорионд орох нь ороод, урьдчилан хамгаалалт, сэргийлэлтээ сайн хийгээд явах асуудал байна. Гол нь нийгэм бараг зэрэгцэн амьдрах тал дээр дасан зохицож байх шиг байна.