Монгол Улсын хөдөө аж ахуй, малчдын асуудал авс бороонд даатгагдаад төргүй юм шиг 30 гаруй жилийг ардаа үджээ. Малчин өрхийн жилийн орлого дунджаар жилд 10 сая төгрөг гэх тоог ҮСХ 2021 онд гаргаж залуу малчдын амьдрах орчны судалгааг хийсэн. Энд дурьдагдсан баримтууда өр өвтгөм ч эрх баригчид анхаарч үзэлгүй орхив. Алсын хараа-2050, Шинэ сэргэлтийн бодлого хэмээх чамин нэртэй баримт бичиг, бодлого хөтөлбөрт малчдын нийгмийн асуудлыг яагаад дангаар нь тусгаж өгсөнгүй вэ?

АЛСЫН ХАРАА-2050 бодлогын баримт бичиг дэх зарим нэг зөрчил.

2020 оны 5-р сарын 13-нд УИХ-аар батлагдсан энэхүү бодлогын баримт бичигт зарим ойлголтын зөрүү тодорхойгүй заалтууд байна. Гэтэл энэхүү бодлогын баримт бичигт уул уурхай, малчдын эрх ашиг хоёрыг хэрхэн зэрэгцүүлэх, яаж хохиролгүй, алдагдалгүй, үр ашигтай харилцан хамтран ажиллах бололцоог бий болгохыг нарийвчлан тусгаж өгөөгүй байна. Хүний хөгжил, хүнд ээлтэй орчин, боловсрол, эрүүл мэндийн зорилтод үйл ажиллагаануудад малчдын нийгмийн хөгжил, эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрх, боловсрол мэдлэг эзэмших, эрүүл мэндийн үйлчилгээ тэгш хүртээмжтэй авах талаах нэг ч зүйл онцгойлон дурьдаагүй нь харамсалтай. Хоёрхон жилийн өмнө 200 мянган малчин өрх тоологдож байсан бол 2021 онд энэ тоо 188 мянга болж буурчээ.

Энэхүү эрчимтэй бууралтын үндсэн шалтгаанууд нь байгалийн бэрхшээл ган зуд, соёлын хоцрогдол, алслагдмал газарзүй, уул уурхай, зах зээл, эдийн засгийн харьцангуй байдал зэрэг маш олон шалтгаантай. Хэрвээ нүүдлийн соёлоо авч үлдэх, өвлүүлэх, дэлхийд сурталчилах, хөдөө аж ахуйн тэргүүлэх салбар мал аж ахуйг эдийн засгийн тулгуур багануудын нэг болгох гэж байгаа бол эхлээд малчдын нийгмийн асуудлуудыг цогцоор нь авч үзэх, тэдний амьдралын баталгааг хангах, тогтвортой малаа маллах, залгамж хойч үеийг нь бэлтгэх орчин нөхцөлд анхаарах, шинэ эрх зүйн орчин бүрдүүлэх хэрэгтэй.

Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэлийн суурь түвшин байхгүй,хүрэх түвшин ирээдүйн төсөөлөл маш бага тоогоор үнэлэгдэж байгаагаас үзвэл хэтдээ хөдөө аж ахуйг уул уурхайгаар түрэх магадлал ажиглагдаж байна. Хүн амын хүнсний хэрэгцээг хангах бааз суурь нь хөдөө аж ахуйн салбар ч хүн амынх нь эдийн засаг нийгмийн асуудлуудыг шийдвэрлэх зорилт суларсаар байвал дагаад хүнсний импортын хамааралд орох нь дамжиггүй.

Хүн амын дундах нийгмийн хөгжил, боловсролын түвшинг нарийвчлан судлаж түүнээс гарах бодит тооцоололд үндэслэн аливаа бодлогын баримт бичиг, стратегийн зорилт хэрэгжих боломж бүрдэнэ. Мөрөөдлийн жагсаалтаас ялгаатай нь аливаа улсын төрийн бодлого, түүний алсын хараа байнга шинэчлэгдэх тооцоо судалгаанд үндэслэх, эрсдэл бага дагуулж, гэнэтийн нөхцөл байдалд дасан зохицох хурд, тогтвортой байдлыг хангах эрх зүйн уян хатан зохицуулалт, эдийн засгийн шинэлэг арга замууд, төрийн оновчтой бодлого улс төрийн найдвартай, авилгалгүй тогтолцоог бий болгохоос ихээхэн хамаарна. Үндэсний эрх ашиг, нийтийн хүсэл сонирхлоос давсан бүлэглэл засгийн эрх, улс төрийн нэгдмэл байдалд заналхийлсээр дарамт шахалт үзүүлсээр байвал ямар ч сайн бодлого, хөтөлбөр байгаад хэрэгжих боломжгүй гацах болно.